Baliqlarning ekologiyasi
-rasm. Sakrovchi loyqa baliq (Reriophthalmus)
Yüklə 1,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
68-rasm. Sakrovchi loyqa baliq (Reriophthalmus). 3. Abissal baliqlar guruhi. Abissal guruhiga kiruvchi baliqlarning turlari unchalik ko`p emas. Ular, asosan dengiz va okeanlarning tubida katta chuqurliklarida yashaydi. Bunday katta chuqurliklarning asosiy xossalari – bosimning juda yuqori bo`lishi, yorug’likning mutlaqo yo`qligi, suvning oqmasligi, haroratning bir xil va past (+4-0 0 C ) bo`lishi, suvning sho`rligi va tirik o`simlik organizmlarining bo`lmasligidir. 200 m dan pastda chuqurlik har 10 m ga oshgan sayin, bosim ham bir atmosferaga oshadi. Masalan: 5320 m chuqurlikda bosim 532 atmosferaga teng bo`lib, bunday chuqurliklarda ham baliqlar yashaydi. Ayrim ma`lumotlarga qaraganda okeanning eng chuqur tubida, ya`ni 10500 m chuqurligida ham ayrim tur baliqlarning yashashi aniqlangan. Bunday chuqurlikda bosim 1050 atmosferaga teng bo`ladi. Mana shunday chuqurlikda yashaydigan baliqlar suv betiga olib chiqilsa, ularning gavdasi shishib ichaklari og’zidan tashqariga chiqib ketadi, ko`zlari esa ko`z kosasidan turtib chiqadi. Bunday katta chuqurliklarda yashaydigan baliqlar yoki ko`r bo`ladi yoki chuqur suv qorong’iligini seza oladigan katta-katta teleskop tipida tuzilgan ko`zlari bo`ladi, ayrim turlarida esa yorug’lik chiqaradigan organlari bo`lib, ovqat qidirib topishda yordam beradi. Bunday katta chuqurliklarda tirik suv o`tlarining bo`lmaganligi sababli abissal baliqlar go`shtxo`r, ya`ni yirtqich yoki o`limtikxo`r bo`ladi. Bu guruhga kiruvchi baliqlarning muskul va skelet sistemasi yaxshi taraqqiy etmagan, og’zi katta bo`ladi (69-rasm). Yuqorida keltirilgan ma`lumotlardan tashqari, baliqlar suvdagi tuz miqdoriga bo`lgan munosabatiga qarab ham to`rtta guruhga bo`linadi. 1. Butun umrini sho`r suvlarda o`tkazuvchi dengiz baliqlari. II. Butun umrini daryo, ko`l va hovuzlarda o`tkazuvchi chuchuk suv baliqlari. III. O`tkinchi baliqlar, ya`ni bu baliqlar dengizda yashasa, ko`payish uchun daryolarga o`tadi. IV. Chala o`tkinchi baliqlar. I. Dengiz baliqlariga juda ko`p turlar kiradi va ular butun umrini sho`r suvlarda dengiz va okeanlarda o`tkazadi. Bunday baliqlar chuchuk suvga ko`chirilsa tezda halok bo`ladi. Dengiz baliqlariga, asosan kambalalar, seldlar, treskalar, skatlar, akulalar va boshqa ko`plab baliqlar kiradi. II. Chuchuk suv baliqlari bir umr chuchuk suvda yashaydi. Ular bir oz sho`rlangan dengiz suvlarida ham uchramaydi. Bu guruhga ko`pchilik karpsimonlar kiradi. Chuchuk suv baliqlari ham suv havzalarining tiplariga qarab 3 ta guruhchalarga bo`linadi. 1) Oqmas (hovuz va ko`l) chuchuk suv baliqlari. Bu guruhchaga tobon baliq, lin, siga kabi baliqlar kirib, ular har xil ko`lmak suvlarda, hovuzlarda va ko`llarda yashaydi. 2) Umumiy chuchuk suv baliqlari guruhchasi, ya`ni turib qolgan va sekin oqib turadigan suvlarda yashaydigan baliqlar. Bu guruhchaga olabug’a, cho`rtan, laqqa va boshqa tur baliqlar kiradi. Ular turib qolgan, ya`ni oqmas suvlarda ham yashaydi. Demak, ular uchun suvning oqish va oqmasligi uncha ahamiyatga ega emas. 3) Oqar suv baliqlari guruhchasi. Bu guruhchaga gulmoy, oqcha, jerex va boshqa baliqlar kiradi. III. O`tkinchi yoki ko`chmanchi baliqlar guruhi. Bu guruhga kiruvchi baliqlar rivojlanish jarayoniga qarab ham dengizda va ham daryoda yashaydi. Bunday baliqlarning o`sishi va jinsiy voyaga yetishi dengizlarda kechsa, urchishi va ikra tashlashi daryolarda kechadi. Bunday baliqlarga losos, uzoq sharq ketasi, bukri baliq, syomga, osyotr, beluga va seld baliqlarining ba`zi turlari kiradi. Bu guruhga daryo ilonbaliqlari (Yevropa va Amerika ugorlari) ham kirib, ular, asosan daryolarda o`sib voyaga yetib, ko`payish va ikra tashlash uchun dengizlarga o`tadi. Bu guruhga kiruvchi baliqlar juda uzoq migratsiya qiladi, ya`ni ayrim turlari 1000 km va undan ham ko`p yo`lni bosib o`tadi. Masalan: lososlardan keta balig’i Tinch okeanining shimoliy qismidan Amur daryosiga suzib keladi. Yevropa ugori esa Shimoliy Yevropa daryolaridan ikra tashlash uchun Atlantika okeanining g’arbiy qismidagi dengizlarga (Sargasso dengiziga) suzib boradi. |