Bulten sinir sayisi pdf
Yüklə 182,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sınır
- Evren ve Düşünsel Boyutlarımızda Sınır Kavramı Hüseyin Topuz Anadolu Aydınlanma Vakfı Düşünüyorum
Sınır Özel Sayısı, Yaz 2016 59 G enel anlamı ile sınır, “ötesi- ne” geçilebilen bir alan veya hacmin başlangıcı veya so- nuysa, bu boyuttan farklı olanla belir- gin bir ayrımı ifade eder. Bu durumda sınır bir ayraçtır. Ancak “ö gibi bir önerme ile baş- langıç, bitiş ve ayracı olmayan sınır- sız bir kesintisizlik veya “ ınırlı ola- nın ötesi yoktur” önermesi ile mutlak ama kesintili (başlangıç ve bitişli) bir bütünlük iddiasında bulunabiliriz. Sınır, muğlak olmayan ve mutlak bir karşılığı olan bir kelime gibi algılan- masına karşın, kesinlik ve belirliliğe çok olanak vermeyen bir anlam çeşit- liliği ve zenginliği ile derinlemesine sorgulamamız gereken bir kavramdır. Bu sorgulamayı hem içinde yaşa- dığımız Evren üzerinden, hem de zihnimizin sınırlarına dokunmaya çalışarak yapma teşebbüsünde bulu- nacağız. İnsan, ilk çağlardan bu yana Dünya ve Evrenin sınırları ve büyüklüğü ko- nusunda hemen her zaman yanılmış- tır. Dünya’yı düz bir ova anlayışı ile algılayan ve ufka yürüyünce yıldız- lara ulaşabileceğini düşleyen insanın devrimsel dönüşümleri ve binlerce yıl süren yanılgılarından kurtulması, gözlem, ölçüm ve bilinen veya kabul gören anlayışları risk alarak terk etme cesareti ile sınır ve boyut kavramla- rını güncellemesi sayesinde mümkün olmuştur. Ptolemy’nin 2. yüzyılda yazdı- ğı 1600’lü yıllara kadar kabul görmüş ve Avrupa üniversitelerinde okutul- muştur. Neredeyse 1400 yıl süren bu yanılgıya son veren Kopernik’in güneş merkezli modelini kabul et- mek pek kolay olmamıştır. Dogmatik anlayışların hükümranlıkları Evrenin sınır, boyut ve işleyişi hakkında söz söyleme yetkisini kendi iktidar alan- ları içinde görmüş aksini savunanlar işkenceden geçirilmiş, meydanlarda yakılmıştır. Ancak yaşadığımız yüzyıla kadar sü- ren bu yanılgıları anlamak için çok gerilere gitmeye gerek yoktur. Ko- pernik’ten neredeyse 400 yıl sonra bile bu yanılgılar büyük ölçüde de- vam etmiştir. 1920 yılının Nisan ayında Ameri- ka’nın saygın bilim kurumlarından Smithsonian Enstitüsü’nün Doğal Tarih Müzesi’ndeki bir oturumunda Evrenin büyüklüğü ve sınırları tartışı- lır. Sonraları “ ” adıy- la anılacak ve bilim tarihine geçecek olan bu oturumda devrin saygın ast- ronomlarından Harlow Shapley ve Heber Curtis’in Evrenin büyüklüğü ve sınırları üzerindeki sunumları o zamanki tahminler ve bilgi birikimi Evren ve Düşünsel Boyutlarımızda Sınır Kavramı Hüseyin Topuz Anadolu Aydınlanma Vakfı Düşünüyorum Bülteni 60 Sınır Özel Sayısı, Yaz 2016 hakkında en önemli veri kaynakların- dan birini oluşturmaktadır. Bugünkü bilgilerimiz ışığında her iki astronomunda büyük ölçüde yanıldı- ğını gördüğümüz tahminler o kadar yanlıştır ki, 1900’lü yılların başında bile, en saygın bilimsel kurumların ve en önemli bilim adamlarının dahi Evrenin sınır ve büyüklüğü konu- sundaki bilgileri, Mezopotamyalılar, Mısırlılar, Yunanlılar gibi antik uy- garlıkların astronomi bilgi- lerinden pek farklı değildir. Shapley, gördüğümüz gök- yüzünü içine alan galaksiyi tüm bu uygarlıklar gibi ev- renin tamamı zannediyordu. Curtis’e göre ise Evrenin sınırları sadece 30 ışık yılı kadar, yani bugün olduk- ça yakın sayılabilecek bir yıldız olan kutup yıldızına olan mesafemizin (434 ly) yaklaşık 15’de biri kadardı. Devrin teknolojik imkânla- rı ve veri eksikliği nedeni ile bu yanılsamaların çok normal olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Zira içeri- den ve sınırlı bir gözlemle Evrenin boyutlarını tahmin etmek hemen hemen imkânsızdır. Bu tartışmadan 3 yıl kadar sonra Hubb- le’ın 1924 yılında yaptığı gözlemler- le yeni bir dönem açılmış ve yaşa- dığımız galaksinin Evrenin tamamı olmadığı ve milyarlarca galaksiden biri olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca Ev- renin statik bir yapısı olmadığı ve genişlediği hesaplanmıştır. Daha son- ra kaydedilen teknolojik gelişmeler, teleskoplar ve uzay çalışmaları sa- yesinde, Evrenin yapısı ve boyutları konusundaki bilgilerimiz tamamen değişmiş ve şaşırtıcı büyüklükte so- nuçlara ulaşılmıştır. Bugün tartışmalı da olsa büyük ölçü- de kabul gören kozmolojik anlayışı- mız 13,8 milyar yıl önceki başlangıcı temel alan Büyük Patlama kuramına göre temellenmiştir. Buna göre geniş- leme nedeniyle 93 milyar ışık yılı ka- dar olan ve “görünebilir evren” ola- rak adlandırılan bir büyüklük ve bo- yuttan söz etmekteyiz. Bu büyüklük yukarıda sözü edilen 1920 yılındaki tartışmada belirtilen en yüksek tah- min olan 300.000 ışık yılının 300.000 katıdır. Başka bir deyişle, İnsan, Ev- renin ölçüsünü 96 yıl öncesi yaptığı tahminin üç yüz bin misli olarak gün- cellemiştir. Son yıllarda bu boyutun sonsuz ola- bileceği konusunda da görüşler var- dır. Görünebilir Evrenin ufkundan itibaren ise hiçbir zaman görme ve temas imkânımızın olamayacağı bir bölüm karanlıkta kalmaktadır. Zira buradaki yıldızlardan ve nesnelerden gelen fotonlar genişleme nedeni ile hiçbir zaman bize ulaşamayacaktır. Evrenin sınır ve büyüklüğü konusun- da tartışmalı da olsa belli bir bilgiye ulaştığımız söylenebilir. Ancak kay- dedilen önemli gelişmelere rağmen Evrenin yapısı hakkındaki bilgileri- miz halen çok sınırlıdır. Evrendeki kütle yapısının, bildiği- miz fizik yasaları ile açıklanabilme- si için gözlenebilen ve ölçülebilen kütleden çok daha fazlasının olması gerektiği saptanmıştır. Henüz hak- kında hemen hiçbir şey bilmediğimiz bu enerji/kütleye adı verilmiştir. 1990’lı yıllarda ya- pılan çalışmalarda beklenmedik bir şekilde Evrendeki genişlemenin hız- landığının saptanması işleri daha da zorlaştırmıştır. Hızlanmaya sebep olan ve ismi ile anılan bu enerjinin yapısı hakkında da hemen hemen hiçbir bilgimiz yok. Bugün kabul edilen standart modele göre, galaksilerin, yıldızların ve bilinen tüm nesnelerin Ev- renin sadece % 5’ini teşkil ettiği, geriye kalan % 95’lik bölümünün, hakkında he- men hemen hiçbir bilgi sa- hibi olmadığımız Karanlık Madde (% 27) ve Karanlık Enerjiden (% 68) meydana geldiği düşünülmektedir. Fizikçilerin ve astronomla- rın önünde Karanlık mad- de ve Karanlık enerji gibi çözülmemiş önemli koz- moloji problemleri vardır. Evrenin sınırları ve boyut- ları hakkındaki bilgilerimiz bu problemlerin çözülmesi doğrultusunda değişebi- lir. kuramı önemli ölçüde test edilmek- le birlikte halen kuramsal düzeyde ve tartışmalı olarak kabul edilmektedir. Bu kuramın değişikliklere uğraması veya çoklu evrenler gibi karşıt ku- ramların dayanak bulması ile mevcut Evren anlayışımızın kökten güncel- lenmesi de mümkündür. Evrenin sınırları hakkındaki bilgi bi- rikimimiz gözlem, ölçüm, matematik modeller ve bilimsel yöntemle kaza- nılmıştır. Düşünsel ve zihinsel alanda sınır kavramı ise hareket alanı bilime göre daha geniş ve esnek olan fel- sefe, mantık, teoloji ve politika gibi disiplinlerin platformlarında ele alın- mıştır. Gökler ve Evren, Tanrısal oto- Anadolu Aydınlanma Vakfı Düşünüyorum Bülteni Yüklə 182,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|