Çobanoğullari uc beyliĞİ DÖnemine ait gideros fetiHNÂmesi (683 / 1284): ÇEVİRİ ve değerlendirme

 Çobanoğulları Uc Beyliği Dönemine Ait Yeni Bulunmuş…  

                      

 

 

101

Gideros koyunun bulunduğu yerde eskiden küçük bir kasabanın olduğu 

anlaşılıyor. Bugün Cide’ye bağlı Kalafat köyünün bulunduğu saha, Cideros 

olarak  bilinmekte  olup,  Cide  adının  da  Cideros/  Gideros’la  münasebeti 

kurulabilir.  Selçuklular  zamanında  Karadeniz’e  Gideros’tan  açılmak 

mümkündü.  Bu  nedenle  Yavlak  Arslan  için  Gideros  koyunun  ve  burada 

bulunan iki kalenin önemi büyük olmalıdır. Fetihnâmeye göre Gideros’ta o 

yıllarda  koyun  iki  yakasında  iki  ayrı  kalenin  bulunduğunu  anlıyoruz. 

Candaroğulları zamanında, XV. yüzyılın başlarında bu limana uğramış olan 

İspanyol diplomat Ruy Gonzale de Clavio burasının halk arasında “iki kale” 

diye  bilindiğinden  söz  eder.

81

  Bu  kaleler,  bahsi  geçen  koyun  doğu  ve  batı 

yakalarında inşa edilmiş olup, hem karadan gelen tehlikeleri bertaraf ediyor, 

hem  de  denizden  limana  giren  gemileri  güvence  altına  alıyordu.  Bu 

hisarların kalıntıları zamanımıza kadar ulaşmıştır.  

Saha  araştırmalarımız  sırasında,  Gideros  koyunun  her  iki  ağzında 

günümüze ulaşan sur kalıntıları tespit edilmiştir. Bu kalıntılara bakılırsa, söz 

konusu  kalelerden  doğudakinin  nispeten  daha  geniş  bir  alanı  kapsadığını, 

batıdaki  hisarın  ise  daha  sarp  bir  zemin  üzerinde  inşa  edildiğini 

söyleyebiliriz.  Zira  Gideros  koyunun  batısında  denizle  dağlar  arasındaki 

mesafe daha da daralmakta ve büyük orduların gelip bir kale kuşatmasında 

bulunması zorlaşmaktadır. Ayrıca Gideros koyunun güney yönünde sırtının 

yaslandığı  sarp  dağların  yüksekliği  deniz  seviyesinden  300  metreye 

ulaşmaktadır. Hatta bu dağ doğu batı istikametinde yaklaşık 10 km. uzanan 

ve 700 metre rakımı bulan başka bir dağla güneyde birleşmekte ve Gideros’u 

güneyden çepeçevre kuşatmakta, en batıda ise bugünkü Yenice köyünün de 

güney  sırtlarından  devam  ederek  Kapısuyu  denilen  köyün  ve  vadinin 

başlangıç  yerine  kadar  uzanmaktadır.  Böylece  Gideros  üzerine  karadan  bir 

harekât yapılmak istendiğinde sadece doğuda Kalafat ve Abdülkadir köyleri 

yönünden ordular nakil olunabilmektedir. Yavlak Arslan da işte bu noktadan 

hareket etmiştir. 

Gideros’tan  batıya  gemi  ile  yol  alındığında  12  km.  sonra  bugünkü 

Kurucaşile  ilçesine  ulaşılır.  Daha  da  batıda  ise  Amasra  ilçesi  ve  limanı 

bulunmakta olup, Gideros – Amasra arası mesafe gemi ile 42 km. kadardır. 

Bu nedenle Gideros’un Türklerce alınması, kısa vadede Amasra için de bir 

tehdit oluşturabilirdi. 

Yavlak Arslan’ın Gideros  fethi esnasında Gideros’a  yakın  bazı  kaleler 

olduğu  gibi,  daha  uzakta  da  bazı  müstahkem  mevki  ve  kaleler  mevcuttu. 

Bunlar  1284  itibarıyla  Yavlak  Arslan’ın  kontrolünde  bulunuyordu.  Bu 

çerçevede artık Türk fethi açısından sıranın Gideros’a geldiği ortaya çıkıyor. 

Aşağıda bu kalelere dair bilgi verilmiştir: 

                                                            

81

  Karasalihoğlu, “Antikçağ Kaynaklarında…”, s.154. 

---

                                                                      C. YAKUPOĞLU ve N. MUSALI 

 

102

Okçular  kalesi:  Gideros  kalesinin  hemen  doğusunda  bugünkü  Okçular 

köyünün  kurulduğu  tepe  üzerindedir.  Okçular  kalesi  ile  Gideros  kalesinin 

arasındaki  mesafe  sadece  5  km.  kadardır.  Okçular  kalesi  rakım  olarak  270 

metrede  olup,  Karadeniz  sahiline  1,5  km.  mesafededir.  Yavlak  Arslan’ın 

Gideros’u  kuşatmaya  gittiği  sırada  Türk  ordusu  bu  kaleye  yakın  bir 

mesafeden  geçmek  durumunda  idi.  Bu  nedenle  Okçular  kalesi,  kesinlikle 

Türklerin  elinde  idi  ve  son  derece  stratejik  bir  önemi  vardı.  Çünkü  hem 

karaya ve hem de denize hâkimdi. 

Gazallı  kalesi:  Cide’nin  Köseli  köyünde  bir  burun  üzerinde 

kurulmuştur.  Gideros  kalesine  deniz  üzerinden  15  km.  mesafededir. 

Gideros’un doğu yönündedir.  

Akça  kalesi:  Cide  ilçesinin  Akça  köyündedir.  Akça  köyü,  ilçe 

merkezinin 25 km. güneybatısında 540 metre rakımdadır. Burası, Gideros’un 

tam  güneyinde  kalmaktadır.  Kuş  uçuşu  8  km.  mesafe  olsa  da  iki  kale 

arasında karayolu ile 14 km. uzaklık bulunmaktadır.  

Musa  köyü  kalesi:  Cide  ilçe  merkezinin  10  km.  güneydoğusunda  240 

metre rakımdadır.  

Hıdır  kalesi:  Cide  ilçesine  bağlı  Sofular  köyünde,  Hıdır  ve  Kodak 

mahallelerinin arasındaki bir mevkidedir. Cide ilçesinin 5 km. batısında 100 

metre rakımda bulunmaktadır. Kale tepesi köylüler tarafından Ciniviz kalesi 

olarak  adlandırılmaktadır.  Dolayısıyla  denize  yakın  olan  bu  kalenin  bir 

müddet  Cenevizlilerce  kullanıldığı  anlaşılıyor.  Bu  kale,  Gideros’a  göre 

doğuda kalmaktadır. Denize fazla uzak değildir (2 km.).  

Hisarcık kalesi: Cide ilçe merkezinin 10 km. güneydoğusunda bugünkü 

Cide  –  Kastamonu  karayolunun  yakınlarındaki  Velioğlu  köyü  (rakım  400) 

hudutları dâhilinde harabeleri mevcuttur.  

Bunların  dışında,  yörede  Gideros’a  doğu  yönünde  daha  uzak 

mesafelerde  Timne,  Çoban  ve  Karasu  kalelerinin  de  var  olduğu 

bilinmektedir. 

Sonuç  olarak  Gideros’un  fethi  esnasında  Sinop’tan  başlayarak 

Gideros’a kadar sahil ve sahile yakın bütün kalelerin Türklerin, yani Yavlak 

Arslan’ın  idaresi  altında  olduğu  anlaşılıyor.  Esasen  bu  kaleler  Gideros’un 

doğu yönünde kalmaktadır.  

Uydu  görüntülerine,  tapu-tahrir  ve  vakıf  defterlerindeki  topografik 

bilgilere  ve  kendi  alan  araştırmalarımızın  sonuçlarına  dayanarak,  Yavlak 

Arslan’ın  Gideros’u  fethe  giderken  ve  dönüşte  izlediği  güzergâh  üzerinde 

bazı  tahmin  ve  tespitler  ortaya  koymuş  bulunuyoruz.  Buna  göre  Yavlak 

---