Çobanoğullari uc beyliĞİ DÖnemine ait gideros fetiHNÂmesi (683 / 1284): ÇEVİRİ ve değerlendirme
Yüklə 11,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
Çobanoğulları Uc Beyliği Dönemine Ait Yeni Bulunmuş…
kabilelerinin de iskân edildiği biliniyor. 87 Nitekim Sinop’tan Kastamonu’ya ve oradan Safranbolu’ya kadar olan hat üzerinde Tayboğa, Saruboğa, Aday, Daday, Canbay, Çoray, Dolay, Munay, Somay, Somaday, Kapaklı, Taraklı, Kıpçak, Köçet, Kencine, Karaberk, Çalman ve Buzağı gibi yer adları yöredeki Kıpçak ve belki de Tatar yerleşimini belgeler niteliktedir. İşte Yavlak Arslan bu geniş coğrafyaya yayılmış olan yüksek Türk potansiyelinden yararlanarak asker devşirmiştir. Diğer taraftan, kendi eserini hemen hemen aynı yıllarda telif etmiş olan ünlü Selçuklu tarihçisi İbn Bibi’nin genel olarak Türk tabirini müspet manada kullanmadığı bir dönemde Yavlak Arslan’ın hizmetindeki münşî Hasan el-Hôyî, Çobanoğulları ordusunun Türk kabilelerinden oluştuğunu ve onların yiğitliklerini övünerek anlatmış ve burada bizzat Etrâk (Türkler) tabirini çekinmeden kullanmıştır. Bu da bize göstermektedir ki Kastamonu muhitindeki Türk yöneticiler ile bunların hizmetindeki ilim ve kalem ehli yörede zaten çok belirgin olan Türklük vasfına sahip çıkmışlardır. Sonuç olarak Yavlak Arslan’ın Gideros kuşatmasında üç-dört bini geçmemek kaydıyla bir askere sahip olduğu belli oluyor. Kuşatmada subaylarla birlikte ok, kılıç, mızrak, gürz, kement, balta gibi hafif silahları kullanan muharip sınıfın yanında teknik destek ve geri hizmet görevi ifa eden gruplar da vardı. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz: ağır kuşatma silahlarını kullanan mancınıkçılar, arrâdeciler; çark, merdiven, kule, köprü gibi levazımatı hazırlayan mühendisler, yapı ustaları ile bu ağır silahların taşınması ve muhafazasında görev alacak işçiler; barut ve neft hazırlama gibi önemli ve teknik işlerde çalışan uzmanlar (neffâtân/ neftçiler); lağım kazma, duvar çökertme, delik açma, kuyu kazma gibi teknik işleri yapan nakkâblar; taş, toprak, kereste, su taşıma, alet edevat nakli, hendek doldurma görevlileri; hayvan tedavi eden baytarlar; at, katır ve diğer hayvanlardan sorumlu görevliler, seyyar ordu mutfağında ve hamamda görevli olanlar; istihbarat biriminde, haberleşmede kullanılacak casus, ulak ve kâsıdlar, tercümanlar; seyyar hastanede vazifeli tabip ve cerrahlar, ordunun ihtiyaçlarını karşılayacak olan ordu pazarını tesis edenler; münşî, kâtip, muhasip, ordu kadısı, ilim ve edebiyat ehli, şâir, ozan, kıssahan, müneccim gibi belli konularda bilgi ve görgüsüne başvurulan uzmanlar; nefir, kös, nakkâre, davul gibi müzik aletlerinden oluşan askerî bando personeli ile diğer devlet ricali. Yavlak Arslan’ın temin ettiği bu ordunun masrafları ile ilgili Selçuklu tarzında bir Divan-ı Arz ile bu divanın başında bulunan emir-i ârızın sorumlu
87 Yöredeki Kıpçak yerleşimi üzerine Zeynep Korkmaz’ın çalışmalarından yararlanılarak hazırlanmış bir araştırma için bkz.: Korobeinikov, “The Cumans in Paphlagonia”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Sayı: 18 (2015), s.29-44. C. YAKUPOĞLU ve N. MUSALI
108 olduğu kanaatindeyiz. Bu görevli emir, ordunun gelir gider hesaplarını Yavlak Arslan adına tutmuş olmalıdır. Ordunun hafif ve ağır silahları ise o dönemde zeredhâne denilen silahhânede muhafaza olunmakta idi. Kuşatmalarda bu silahhâne de orduya dâhil edilirdi. Kastamonu’da at yetiştiriciliği yaygın ve kaliteli atlar bulunduğu için Yavlak Arslan’ın ordusunda çok sayıda at olmalıdır. Daha önce atıfta bulunduğumuz Memlûk kaynakları (el-Ömerî, Kalkaşandî vd.) da Kastamonu’nun at yetiştiriciliği bakımından önemli bir merkez olduğunun altını çizmişlerdir. 88
Fetihnâmeden görüldüğü üzere, Gideros kuşatması sırasında Türkler ağır muhasara silahları (mağribî, frengi, arrâde türünden olan mancınıklar) kullanmış, böylece devrin yüksek teknolojisine sahip olduklarını göstermişlerdir. Burada zikri geçen silahları kısaca tanıtmakta fayda vardır. Bunlardan biri olan mancınık, kale ve şehir kuşatmalarında surları yıkmak veya bir yeri savunmak için kullanılan ağır muhasara silahlarındandır. Mancınığı Selçuklular, Eyyûbiler, Memlûkler ve İlhanlılar yaygın olarak kullanmışlardır. Mancınık sayesinde, surları yıkmak veya kale içindekileri yıldırmak amacıyla kale bedenlerine ve surların içerisine taşlar, demir gülleler ve pamuk, paçavra gibi şeylere emdirilip tutuşturulan neft gibi yanıcı maddeler, bunlarla dolu kaplar, diğer yakıcı maddeler; yılan, akrep gibi zehirli veya bulaşıcı hastalık taşıyan hayvanlar, insan ve hayvan leşleri de atılırdı. 89 Selçuklular, mancınık teknolojisinde İslâm ülkelerinden ve Haçlılardan yararlanmışlardır. Selçuklularda XIII. yüzyıl boyunca kale kuşatmaları sırasında mağribî ve frengi türünden mancınıklar, arrâdeler, merdivenler, neft denilen tutuşturucu maddeler, surlar altına tünel açmayı sağlayan aletler vb. muhasara vasıtaları kullanılmıştır. 90
bulunanlar mancınık darbelerinin şiddetini azaltmak için kale surlarına saman ve pamuk balyaları koyarlardı. Kuşatmacılar ise bunları ateşe vererek etkisiz hale getirmeye çalışırlardı. Kaledekiler, kuşatmacıların getirdiği savaş kulelerinin üzerine pislik bırakarak, ateş fırlatarak onları zor durumda bırakırlardı. Yine kaledekiler, dışarıya aniden bir huruç harekâtıyla ve ok atışlarıyla destekli olarak kuşatmacıları püskürtmeye uğraşırlardı. O dönemde kuşatmalarda karşılaşılan bazı problemler şunlardı: açlık, susuzluk, salgın hastalık, kuşatma makinalarının imalinde ağaç, kereste, çivi vb.
88 el-Ömerî’nin nakli için bkz.: Yücel, Anadolu Beylikleri, s.186,196-197. 89 Uzunçarşılı, Medhal, 1988, s.145; N. Bozkurt, “Mancınık”, TDV. İA, C. 27 (2003), s.564- 567; Bozkurt, “Silah”, TDV. İA, C. 37 (2009), s.186-188; Göksu, Türkiye Selçuklularında
90 İbn Bibi, el-Evâmiru’l-Alâiyye, C. I, s.164-165,421, C. II, s.55,62,212; Aksarayî, Müsâmeretü’l-Ahbâr, s.239; Uzunçarşılı, Medhal, 1988, s.108. Yüklə 11,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|