Çobanoğullari uc beyliĞİ DÖnemine ait gideros fetiHNÂmesi (683 / 1284): ÇEVİRİ ve değerlendirme
Yüklə 11,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5.5. Fetih Sonrası Uygulamalar ve Fethin Önemi
Çobanoğulları Uc Beyliği Dönemine Ait Yeni Bulunmuş…
alınmıştır. Fetihnâmenin son cümlelerinden, Selçuklu memleketlerinde bu fethin devlet ve halk katında kutlandığı görülmektedir. Fetihnâme, doğal olarak Yavlak Arslan tarafından Selçuklu sultanına gönderilmiş, o da bunu hâkim olduğu memleketlere fethi duyurmak adına dağıttırmıştır. Aynı zamanda Selçuklu sultanı bu müjdeli haberi, bağlı bulunduğu İlhanlı sarayına bildirmiş olabilir. Mesud’un bu konuda Memlûklere ve onların himayesindeki Abbasî halifesine bir fetihnâme göndermiş olma ihtimalini pek mümkün bulmuyoruz. Çünkü böyle bir girişim, Memlûklerin can düşmanı olan İlhanlıları kızdırabilirdi.
Fetih sonrası Yavlak Arslan, Gideros’ta ne gibi uygulamalar yapmıştır, Gideros’un idari açıdan durumu nedir, fetih öncesinde kale ve çevresinde yaşayan nüfusun akıbeti ne olmuştur, buna dair bazı tespit ve yorumlarda bulunabiliriz. Her şeyden önce şunu belirtmeliyiz ki Yavlak Arslan, Gideros’u hücumla ve kuşatma ile fethetmiştir. Müdafiler, kaleyi son ana kadar savunmuşlar ve muharebe etmişlerdir. Hatta Trabzon Komnenleri ve Bizans’ın bazı sahil limanlarından da yardım alarak ciddi bir direniş göstermişlerdir. Ancak tahminlerimize göre Yavlak Arslan, o dönemde Anadolu’da Müslüman bir Türk komutanına yakışır bir surette davranmış ve kaledekiler kesin olarak teslim olmayı kabul ettikleri andan itibaren silah bırakan herkesi önce esir almış, daha sonra ise bunları fidye karşılığı serbest bırakmıştır. Kalmak isteyenlere ise vergisini vermek ve boyun eğmek kaydıyla uygun topraklar göstermiş olduğunu söyleyebiliriz. Esasen Gideros’un çevresinde gayrimüslim nüfusun yaşamış olduğu, fetihnâme metninde Hristiyan kadınların ve çocukların anılmasından belli oluyor. Yavlak Arslan, bunların varlığının devamını uygun bulmuş olmalıdır. Çünkü Gideros bir sahil yerleşimi olduğu için burada deniz ticaretiyle iştigal eden tüccar zümreler ve onların aileleri yaşamakta idi. Bu durumda kale ve çevresinin tamamen boşaltılması, yöredeki deniz ticaretini aksatabilirdi. Bu nedenle Yavlak Arslan bazı tüccar ailelerin kalmasını temin etmiş olmalıdır. Buna rağmen, Gideros civarındaki gayrimüslim nüfustan bir kısmının, kendisini güvende hissetmeme veya psikolojik üstünlüğü kaybetmiş olmanın verdiği huzursuzluk yüzünden Amasra veya Ereğli gibi daha batıdaki Karadeniz sahil liman kasabaları ile doğudaki Trabzon’a göçmüş olması da imkân dışı değildir. Gideros, fetih esnasında Yavlak Arslan’ın elinde bulunan Hoşalay kazasına batı yönünden komşu idi. Tahrir defterlerine bakıldığında bu kazaya bağlı Selçuklu öncesi dönemden kalma yer adlarına (Ağrit, Timne, C. YAKUPOĞLU ve N. MUSALI
114 Arva, Cabya, Genürle, Günye, Kudnuz vb.) rastlandığı gibi Türkçe köy isimleri de az değildir. XV. yüzyıl sonları kayıtlarına göre Hoşalay’a bağlı Balaban, Çoray, Dağlu, Demürcülü, Depecik, Dördül, Emir Donlu, Emir Yusuflu, Gökçeler, Gündoğmuş, Hisarcık, Kaya, Korkutlu, Köseler, Oğul, Ortaköy, Sakallar, Somaday, Uluköy, Yaycı ve Yenice isimli köyler bu açıdan dikkat çeker. Gideros’un fethi sırasında yöredeki bu köylerden bir kısmı muhtemelen mevcuttu. Bazılarının ise fetihten sonra yöreye sevk edilen yeni konargöçer Türk kabileleri eliyle kurulmuş olduğu bir hakikattir. Gideros koyunda yaptığımız alan araştırmaları esnasında, doğu kıyısındaki hisarın hemen giriş kısmında, surların dibinde ibadete açık olan ve kısa zaman önce Kastamonu Vakıflar Bölge Müdürlüğü eliyle esaslı bir restorasyon geçirmiş olan bir camiye rastladık. Caminin giriş kapısı üzerindeki kitabesi 1313 / 1895-1896 tarihlidir ve bu kitabede Saf suresinin 13. ayeti olan “Nasrun minallahi ve fethun karîb” (Allah'tan bir yardım ve yakın bir fetih) ifadesi yer almaktadır. Bu ayet, sanki Yavlak Arslan’ın Gideros’u fethine işaret eder gibidir. Çünkü cami kitabelerinde genelde ibadet ve mescitlerle ilgili ayetler ve sözler kullanılır. Dolayısıyla buradaki fetih ayeti, caminin ilk inşasının fetihten hemen sonra gerçekleştiğine işaret etmektedir. Esasen yöredeki bazı yaşlıların, caminin çok eskiden beri mevcudiyetini dile getirmeleri de bu durumu destekler mahiyettedir. 101 Buna
ilaveten dönemin Selçuklu geleneğine göre, bir kale veya belde fethedildiğinde buraya mutlaka bir cami inşa edilir ya da mevcut bir kilise camiye tahvil edilirdi. Yavlak Arslan’ın da bu geleneğe uygun davrandığını varsayabiliriz. Bugün Gideros’un bağlı olduğu ilçe merkezi olan Cide, 1284 yılı itibariyle küçük bir köydü. O dönemde Cide köyü, Kastamonu’nun Hoşalay (Mesed) kazasına bağlı idi. Hoşalay kazası ise bugünkü Doğanyurt ilçesinin olduğu yöredir. Doğanyurt günümüzde Cide ilçesinin doğu yönünde olup, deniz üzerinden 45 km. mesafededir. Doğusunda kalan İnebolu’ya ise yine deniz üzerinden 26 km. uzaklıktadır. 1284 tarihi itibariyle bu yöre de Türklerin egemenliğinde idi. Çobanoğulları devrinde tesis edildiği anlaşılan Hoşalay kazası, Candaroğulları zamanında nüfus ve köy sayısı artışı ile Kastamonu’nun mühim bir parçası olmuştur. Candaroğulları beyliğine son
101 1951 Gideros doğumlu Kazım Yılmaz, 1971’de 115 yaşında olan Hürmüz Talas (1856 Gideros doğumlu) isimli ninesinden, ilgili caminin çocukluğundan itibaren var olduğuna dair bir bilgiyi nakletmesi de yöredeki caminin inşa kitabesinden de önceki varlığını göstermektedir. Bu durumda cami kitabesindeki tarih, bu eserin ilk inşa tarihini değil de, onarım gördüğü yılı ifade etmektedir. Muhtemelen bahis konusu fetih ayeti, tamir öncesindeki orijinal kitabeye dayanılarak amatör bir hattat tarafından buraya kopya edilmiştir. Yüklə 11,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|