Çobanoğullari uc beyliĞİ DÖnemine ait gideros fetiHNÂmesi (683 / 1284): ÇEVİRİ ve değerlendirme
Yüklə 11,14 Mb. Pdf görüntüsü
|
Çobanoğulları Uc Beyliği Dönemine Ait Yeni Bulunmuş…
için münşî bunu mutlaka zikrederdi. Ayrıca Bizans söz konusu dönemde ne karada, ne de denizde önemli bir güce sahip olmadığından dolayı Gideros’a büyük bir birliğin veya güçlü bir donanmanın gönderilmesi mümkün görünmüyor. Sadece birkaç gemiden ve en fazla birkaç yüz askerden oluşan bir takviye birliğinden söz edebiliriz. Yukarıda bahsettiğimiz üzere aynı durum artık eski gücünde olmayan Trabzon Komnenleri için de geçerli olmalıdır. Amasra ve Trabzon’dan yardım gelebilmesi için öncelikli olarak bu yönetimlere Gideros’tan yardım talebinin gitmiş olması gerekir. Bu çerçevede Yavlak Arslan’ın Kastamonu’da hazırlık yaptığını, yörede bulunan gayrimüslim nüfus ya da sahille Kastamonu arasında ticarî emtia nakli yapan Cenevizli vd. Hristiyan tacirler, Gideros kale yönetimine önceden bildirmiş olmalıdırlar. Gideros’un yardım talebinde bulunduğu Trabzon’un daha uzak mesafede bulunmasından dolayı Kastamonu’daki savaş hazırlıklarının en az bir ay öncesinden Gideros’a ulaştırılmış olması icap eder. Trabzon’un yardım gönderme sebeplerinden daha önce söz etmiştik. Amasra’daki Bizans yönetimi ise Gideros’tan sonra sıranın kendilerine geleceğini bildikleri için doğal olarak yardım gönderme kararı almışlardır. Burada dikkat çekici olan husus, kuşatma esnasında deniz üzerinden yardıma gelen bu kuvvetleri engelleyebilecek bir Türk donanmasının olmamasıdır. Belli oluyor ki 1214’te Selçukluların eline geçen Sinop’ta oluşturulmuş Türk donanması yaklaşık on yıl sonra Hüsameddin Çoban Bey komutasında Karadeniz ötesinde zaferler kazanıp ülkeler fethetmişken, 1254’te Trabzon Komnenlerinin Sinop’u işgal etmesi sonrasında saf dışı kalmış ve hatta Süleyman Pervâne’nin Sinop’u geri almasına rağmen bir daha kendini toparlayamamıştır. Şu da göz önünde bulundurulmalıdır ki Sinop’ta o günlerde bir Türk donanması olsa bile, Yavlak Arslan’ın yardım talebinde bulunmamasından veya Sinop’u yöneten Pervâneoğullarıyla arasının iyi olmamasından dolayı böyle bir yardım gelmemiş olabilir. Daha önce tahmin ettiğimiz rota üzerinden kaleye ulaşan Türk kuvvetleri hemen saldırıya geçerek Bizans ve Trabzon birliklerini yenilgiye uğratır ve onları geri çekilmek suretiyle kaleye kapanmaya zorlar. Kale civarında vuku bulmuş olan bu çarpışmada düşman kuvvetleri önemli kayıplar verirler. Bunun ardından kale kuşatılır. Kale savunmacıları surlar üzerinden mancınık taşları ve çark oku yağdırmaya başlarlar. Buna karşılık Türkler, kale çevresinde arrâde, frengî ve mağribî türünden olan birkaç çeşit mancınık dikerek etkili atışlarda bulunurlar. Bu atışlar sırasında kalede büyük tahribatlar ve çok sayıda can kayıpları meydana gelir. Savaşın başladığı günden tam bir hafta sonra, yine Pazar gününe denk gelen 11 C. YAKUPOĞLU ve N. MUSALI
112 Recep 683 / 24 Eylül 1284 tarihinde iki hisardan birisi üzerine kesin bir saldırı düzenlenir. Kalenin doğu tarafındaki hisar daha alçak bir zemin üzerinde kurulduğundan, ilk önce burasının fethedildiğini tahmin ediyoruz. Öncelikle mancınık atışlarının bir sonucu olarak bu hisarın surları birkaç yerden yıkılır. Türk neft atanlarının devreye girmesiyle beraber hisar ateş altında kalır. Artık Bizans Devleti’nden yardım gelmeyeceğini anlayan hisar ehli, gerçek anlamda ateşle su arasında sıkışır. Pek çokları ateşte yanmaktansa suda boğulmayı tercih ederler. Bir kısmı ise kayıklara ve gemilere binerek kurtulurlar. Özellikle de Türk birlikleri kadınların ve çocukların kaçmasına fırsat verirler. 100 Tüm zorluklara rağmen kaleyi savunmakta ısrar eden ve sona kadar direnen bazı savunmacılar ise saldırıya geçen Türk askerleri tarafından katledilirler. Çok geçmeden tekbir sesleri eşliğinde İslâm sancağı hisarın en yüksek yerine dikilir. İkinci hisara (muhtemelen bu, batı taraftaki hisardır) gelince, fetihnâmenin günümüze ulaşmış olan metninde buranın fethi tarihi 8 Recep 683 senesi Salı günü olarak ifade edilmektedir. Fakat burada iki tane önemli çelişki vardır. Evvela, eğer ilk fethedilmiş olan hisar 11 Recep’te alınmışsa, o zaman ikinci fethedilmiş olan hisarın kronolojik olarak bu tarihten sonraki günlerde alınmış olması gerekir. Ayrıca aynı fetihnâme içinde 4 ve 11 Recep tarihlerinin Pazar gününe tekabül ettiği ifade edilmişse, 8 Recep tarihinin de Perşembe gününe denk gelmesi icap eder. Oysaki metinde Salı gününden söz ediliyor. Bizce bu çelişki, eseri sonradan istinsah etmiş olan kâtibin hatasından kaynaklanmıştır. Kanaatimizce, burada Salı gününe denk gelen 20 Recep tarihinden söz edilmiş olmalıdır. Zira Farsça “sekizinci” anlamına gelen “heştom” kelimesinin yazılışıyla “yirminci” manasını ifade eden “bistom” sözcüğünün yazılış şekli birbirine benzemektedir. Batı taraftaki hisar daha sarp bir zemin üzerinde inşa edildiğine ve fetihnâmede belirtildiği gibi daha müstahkem olduğuna göre doğal olarak oranın fethi ilk kalenin fethinden biraz daha fazla zaman almalıydı. Eğer 20 Recep 683 senesi Salı günü tarihini kabullenecek olursak, o zaman ikinci hisarın ve böylece Gideros’un kesin fethinin miladi takvimle 3 Ekim 1284 tarihinde gerçekleştiğini belirlemiş oluyoruz. Nihayetinde fetih tamamlanmış ve Gideros kalesi ile havalisi Çobanoğulları nezdinde Türkiye Selçuklu Devleti’nin sınırları içine
100
Yavlak Arslan’ın Gideros’u fethettikten sonra yörede kalan Müslüman olmayan tebaaya karşı tutumu, Türklerin eskiden beri sürdürdükleri geniş hoşgörü anlayışı ve İslâmiyet’in getirmiş olduğu kurallar ve tanıdığı haklar çerçevesinde izah edilebilir. Bu konuda yani Türklerin Anadolu’da gayrimüslim tebaaya karşı müspet ve hoşgörülü tutumları üzerine çok çarpıcı örnekler verilebilir. Ayrıntılı bilgi ve örnekler için bkz.: Ş. Turan,
Yüklə 11,14 Mb. Dostları ilə paylaş:
|