D ü Ş Ü n c e d ü n ya s I n da
Yüklə 1,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
38 D Ü Ş Ü N C E D Ü N Y A S I N D A T Ü R K İ Z ele alınması da Kuzey Türklerinden biraz farklıdır. Bu hadisenin köklerini de işte burada aramamız gerekir.” 13 Galimcan Şeref, bu ifadeleriyle kendine göre meselenin görünmeyen yüzüne ve perde arkasındaki siyasete işaret etmektedir. Galimcan Şeref’in konuşmasının ardından Türekulov, Umar Aliyev, Jirkov ve Yakovlev birer konuşma yapıyorlar ve adeta her biri Galimcan Şeref’e ayrı ayrı cevap veriyorlar. Bilhassa Yakovlev, Şeref’in Jirkov’la kendisini gizli Ruslaştırma taraftarı olmakla itham ettiğini, ancak durumun böyle olmadığını Kafkasya’da yaptıkları çalışmalar sırasında Rus alfabesini hiç gündeme getirmemelerinin bunu gösterdiğini belirtiyor. Yakovlev’in bu sözlerinden Rus bilim adamlarının Türk halkları arasında Latin alfabesi için birtakım çalışmalar yaptıkları anlaşılmaktadır. Oturumun sonunda Korkmazov Latin yazısı lehine, Galimcan Şeref ise ıslah edilmiş Arap yazısı lehine birer öneri sunuyorlar. Korkmazov’un önerisine 101, Galimcan Şeref’in önerisine ise 7 oy lehte çıkıyor ve 9 kişi de tarafsız kalıyor. Bazı düzeltmeler yapıldıktan sonra kararın yayınlanması için en başta gelen muhalifler Galimcan Şeref ve Ahmet Baytursun’un da içlerinde bulunduğu 26 kişilik bir komisyon kuruluyor. Daha sonra katılımcılar Türk şairi Ali Şir Nevâyî’nin 500. yıldönümüyle ilgili toplantıya katılıyorlar. On dördüncü oturumun ilk konuşması Türk Halklarında Edebî Dilin Gelişmesi başlığıyla Fuat Köprülü tarafından yapılmıştır. Daha sonra söz alan Samoyloviç, hem ilmi hem de siyasi açıdan son derece önemli şeyler söylüyor. Samoyloviç’in bugünkü Rus Türkolojisinin parçalayıcı tavrına taban tabana zıt olan bütünleştirici tavrı oldukça dikkat çekicidir. Bilgin, lehçe adlarını dil adı olarak sunmak yerine genel bir Türk dilinden söz ediyor ve Yakutça ile Çuvaşçanın diğerlerinden biraz daha farklılaştığını, ancak diğerlerinin birer dil değil diyalekt ve ağız olduklarını söylüyor. Türk lehçeleri arasındaki farkların Slav ve Germen dillerinin farklılıkları kadar olmadığını ve kendisi için çok önemli olan bu konuyu İsmail Bey Gaspıralı ile sağlığında konuştuklarını, bundan da çok mutlu olduğunu belirtiyor. Samoyloviç daha sonra Türk halklarının konuşma ve yazı dillerinin birbirleriyle yakınlaştırılması gerektiğini ve zamanla ortak dile ulaşmanın mümkün olacağını ifade etme cesaretini gösteriyor. Kurultay’a katılan pek çok kişi sonraki yıllarda öldürülmüştür. Öldürülenlerden biri de bu büyük Rus türkoloğu Samoyloviç’tir. Onun söyledikleri okununca Stalin’in gazabına niçin üzerine çektiği çok iyi anlaşılıyor. Samoyloviç, Rus olmakla beraber Macaristan’da yetişmiş bir bilgindir, düşüncelerinin Macar Türkoloji geleneğini yansıttığı söylenebilir. On beşinci oturumun ana teması ana dili eğitimidir ve ilk konuşmacı Şçerba, bu konudaki uygulamalardan söz etmiştir. Aynı konuda Lemanov ve Galimcan Şeref de birer konuşma yapıyorlar. Oturumun sonunda konuyla ilgili sekiz kişiden oluşan bir komisyon kurulmuştur. 39 S İ Y A S E T V E K Ü L T Ü R D E R G İ S İ On altıncı oturumun ilk konuşmasını Oldenburg, yapıyor ve o güne kadar yapılan çalışmalardan söz ettikten sonra yurt bilgisi (yer adları) ile ilgili çalışmalarının önemi üzerinde duruyor. Aynı oturumda Alman Türkolog Mentzel; Anadolu-Balkan Türkleri Edebiyatının Araştırılmasının Sonuçları ve Perspektifleri başlıklı uzunca bir konuşma yapıyor. Kurultay’ın son oturumunda ilk söz büyük Türkolog Katanov’a veriliyor. Hakasların temsilcisi olarak Kurultay’a katılan Katanov, Hakasların kendisini Kurultay’a gönderme sebeplerinini ortak alfabe hazırlanması isteği olduğunu belirtiyor ve daha sonra Pavloviç, Ekim İnkılabı’ndan sonra Türk-Tatar Halklarının Kültürel Başarıları başlıklı bildiri sunuyır. Pavloviç konuşmasında Tatarların; Başkurdistan, Kırgısiztan ve Türkistan’daki eğitimci rollerine değiniyor ve yerel kaynaklarda da sıkça rastladığımız “Tatar mugalim”lerin hakkını teslim ediyor. Pavloviç, uzun konuşmasında Türk halklarıyla ilgili ilmi çalışmalardan, eğitim ve yayın faaliyetlerinden de söz ediyor. Oturumların tamamlanmasının ardından kurultay sırasında oluşturulan komisyonlar, konularıyla ilgili bilgiler veriyorlar ve kararları okuyorlar. Hazırlık Komisyon temsilcisinin verdiği bilgilere göre; Kurultay’a 131 temsilci katılmış, bunların 93’ü Türk ve 38’i ise Türk olmayanlardır. Kurultay’a işçi temsilcisi olarak da 119 sendika üyesi, 12 sendika üyesi olmayan kişi katılmıştır. Azerbaycanlı öğretmen Sultanova da Kurultay’a katılan tek kadındır. Cumhuriyetler ile vilayetlerden katılanlar ile özel olarak davet edilenlerin sayıları ise şu şekildedir: Katılımcılar: Azerbaycan 6, Teşkilat Komisyonu 15, Gürcistan 1, Tataristan 6, Ermenistan 1, Acaristan 1, Başkurdistan 3, Kazakistan 1, Özbekistan 6, Türkmenistan 4, Kırgızistan 2, Oyrat Vilayeti 1, Yakut Cumhuriyeti 3, Kalmuk Vilayeti 1, Çuvaş Cumhuriyet 2, Batı Çin’in Uygur Vilayeti 1, Abhazya 2, Kuzey Osetya 1, Güney Osetya 1, Kuzey Kafkas Türkmen İli 1, Balkar Vilayeti 1, Çeçenistan 1, İnguş 1, Adıgey Çerkez 1, Türkistan 1, Bilimler Akademisi 3, Şarkiyat Cemiyeti 3, Leningrad Yaşayan Diller Enstitüsü 1, Taşkent Üniversitesi 1, Leningrad Üniversitesi 1, Ufa Halk Maarif Komiserliği 1, İran Azerbaycan’ından 2, Kuzey Kafkas İlim Cemiyeti’nden 1 kişi ve bazı kuruluş temsilcileri de katılımcılar arasındadır. Tataristan temsil- cisi olarak katılan bilgin Kurultay’ın birinci hedefinin Türk halkları ara- sındaki anlaş- mazlıkların gide- rilmesi, ikincisi- nin ise kültürel alandaki prob- lemlerin çözü- münde birlikte hareket edebilme becerisini sağla- mak olduğunu ve her iki amaca da ulaşıldığını söylü- yor. Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|