Depressiyanın diaqnostika və müalicəsi üzrə klinik protokol
DEPRESSİYANIN MÜALİCƏSİNİN DİGƏR
Yüklə 403,56 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- DEPRESSİYANIN MÜALİCƏSİNİN DİGƏR METODLARI Yuxunun deprivasiyası (ayıltma terapiyası)
- Tioridazin, Litium duzları, Melatonin
- Transkranial maqnit stimulyasiyası (TMS)
36
METODLARI Yuxunun deprivasiyası (ayıltma terapiyası) 1. Yuxunun deprivasiyası 60% hallarda, xüsusilə də sutka ərzində depressiv əlamətlərin ifadə olunması dəyişən pasiyentlərdə terapevtik effekt yaradır. Gecə vaxtı oyaq qalmaq, səhəri gün əhvalın aşkar şəkildə yaxşılaşmasına zəmin yaradır [D]. Yuxunun deprivasiyası tez effekt əldə etmək lazım olduqda təyin edilir. 2. Yuxunun deprivasiyası zamanı əhvalın yaxşılaşması adətən qısamüddətli olur. Yuxunun bərpasından sonra 80-85% pasiyentlərdə təkrar depressiya böhranları qeydə alınır. Buna görə də yuxunun deprivasiyasını medikamentoz müalicə ilə uyğunlaşdırmaq lazımdır. 3. Pasiyentə 22.00-dən 02.00-dək yatmağa icazə verildiyi natamam deprivasiya alternativ metod hesab olunur.
1. İşıq terapiyası mövsümi depressiyalar zamanı tətbiq edilən ilkin seçim müalicəsi kimi çox effektivdir [A]. Bu zaman ultrabənövşəyi şüalar təcrid edilməklə parlaqlığı 10.000 lüks olan ağ süni işıqlandırmadan istifadə olunur. Terapiya hər səhər oyandıqdan sonra 30 dəq. ərzində həyata keçirilir. 2. Güman edilir ki, terapevtik effekt beyinə retino-hipotatamik trakt tərəfindən göstərilən təsir nəticəsində əldə edilir. Bu da öz növbəsində sirkad ritmlərin normallaşmasına və neyrotransmitterlərin (dofamin və serotonin) tənzimlənməsinə səbəb olur. 3. İşıq terapiyası qeyri-invaziv və ucuz müalicə metodudur. İşıq terapiyası tor qişa xəstəlikləri, sarı ləkənin degenerasiyası, həmçinin eyni vaxtda bəzi preparatların (Tioridazin, Litium duzları, Melatonin) qəbul zamanı əks-göstərişdir.
Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 37
maqnit stimulyasiyası (TMS) 1. TMS – kortikal neyronların stimulyasiyası üçün istifadə olunan intensiv maqnit sahəsinin generasiyası texnikasıdır. Hal-hazırda qabığın sol dorsal larteral sahəsinin yüksək tezlikli stimulyasiyası və ya qabığın sağ dorsal larteral sahəsinin zəif tezlikli stimulyasiyasının effektivliyi sübuta yetirilib. Lakin TMS-nin antidepressiv effektinin davamlılığına dair sübutlar yoxdur [D]. 2. TMS əks-göstərişləri olmayan qeyri-invaziv və ucuz müalicə metodudur. Lakin hal-hazırda depressiya zamanı bu metodun istifadəsinə dair (dəqiq) aydın tövsiyələr mövcud deyildir.
1.
ET – baş beyinə elektrik cərəyanın təsiri zamanı süni qıcolmaların törədilməsidir. ET üçün göstərişlərə xəstənin somatik vəziyyətini pisləşdirən (qidadan imtina) yüksək intihar təhlükəsi, psixotik depressiya, pis həssaslıq və ya antidepressant qəbulunun çətin keçirilməsi, pasiyentin şəxsi istəyi aiddir. 2. ET-nin əlavə təsirlərinə hiposteziya, ürəkbulanması, baş və əzələ ağrıları aiddir. Sümük-əzələ travmaları, dişlərin zədələnməsi, mialgiya, ürək-damar pozuntuları, koqnitiv funksiyaların qısamüddətli pozuntusu kimi hallar daha az qeydə alınır. 3. ET kursunun ümumi müddəti 6-12 seansdır. Seanslar həftədə üç dəfə aparılır. Elektrodların unilateral və bifrontal düzülüşü ənənəvi bitemporal düzülüşə nisbətən daha az koqnitiv pozuntularla səciyyələnir. 4.
Antidepressantlarla ET-nin kombinasiyası, müalicənin fəal fazasında təkcə tətbiq edilən ET ilə müqayisədə üstünlüyə malik deyil. ET tətbiqi zamanı preparatların qəbulunu dayandırmaq lazımdır və yalnız ET-nin tam kursunu başa vurduqdan sonra yenidən qəbulu bərpa etmək olar [D].
1.
müalicəsində istifadə edilən psixoloji təsir metodudur. Psixoterapiya monoterapiya və eyni zamanda, medikamentoz Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. 38 terapiya ilə uyğunlaşdırılaraq istifadə edilə bilər. Psixoterapiya ilə medikamentoz müalicənin uyğunlaşdırılması daha effektiv üsul hesab edilir. Depressiyanın müalicəsində səmərəsi klinik tədqiqatlar əsasında sübuta yetirilmiş psixoterapevtik metodlara, koqnitiv-davranış (biheyvioral) terapiya (KDT), interpersonal terapiya (İPT), qrupşəkilli və ailə terapiyası formaları aiddir. 2. KDT daha çox tədqiq olunmuş, depressiya müalicəsində istifadə olunan terapiyadır [A]. Bu psixoterapiya növünə koqnitiv və davranış texnikası aiddir. Koqnitiv texnikadan depressiv həyəcanın özəyində dayanan, xəstənin özünə, başqa insanlara və ətrafdakı aləmə avtomatik mənfi münasibətinin aradan qaldırılmasında istifadə edilir. Davranış texnikası müəyyən “ev” tapşırıqlarının yerinə yetirilməsi və yeni vərdişlərin təkmilləşdirilməsi yolu ilə konstruktiv davranışın formalaşdırılmasına yönəldilmişdir. KBT-nin müddəti bir həftəlik intervalla 12-16 terapevtik seansdır. KBT depressiyanın simptomlarını aradan qaldırmaqla yanaşı, təkrar epizodların inkişafı ehtimalını da azaldır 3. İnterpersonal psixoterapiya məhz depressiyanın müalicəsi üçün yaradılmışdır. İPT-nin özəyində belə bir mülahizə dayanır ki, şəxsiyyətlərarası münasibətlərin pozulması depressiya yarada və onu inkişaf etdirə bilər. Digər hallarda isə depressiyanın yaranması, insanın ətrafındakılarla münasibətlərini pisləşdirərək, onun sosial fəallığına təsir göstərir [A]. İPT nəticəsi aradan qaldırılmamış itki, şəxsiyyətlərarası münaqişə, rolun dəyişməsi, şəxsiyyətlərarası münasibət vərdişlərinin çatışmazlığı kimi 4 problemli məkanda təsir göstərir. İPT-nin davamlılığı KBT-də olduğu kimidir. 4. Psixodinamik terapiya (PDT) psixoanalizə əsaslanan, xüsusilə uşaqlıqda psixotravma yaşamış şəxslərin müalicəsində çox perspektivli seçimdir [C]. Depressiya zamanı PDT-nin effektivliyinin sistemli tədqiqinin kifayətsizliyi səbəbindən bu növ terapiyaya ilkin seçim kimi baxılmır. 5. Qrup və ailə psixoterapiyasının depressiyanın müalicəsində effektivliyi sübut olunmuşdur [B]. Psixoterapiyanın bu növləri xüsusilə təyin olunmuş rejimə riayət edilməsinin Klinik protokol Azərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyinin İctimai Səhiyyə və İslahatlar Mərkəzində hazırlanmışdır. Yüklə 403,56 Kb. Dostları ilə paylaş:
|