Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası təhsil nazirliyinin 07. 05. 2012-ci IL tarixli

Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 
 
65
1982-ci ildən ABŞ-da innovasiya layihələrində dövlət və 
xüsusi kompaniyaların payı müəyyənləşdirilir və xüsusi şirkətin 
yeniliyin  işlənib  hazırlanmasına  maraq  azalarsa,  dər  hal  o 
ş
irkətin  dövlət  maliyyələşdirilməsi  də  azaldılır.  1986-cı  ildə 
vergi  islahatları  ETTK   sahəsinə  qeyri-federal  mənbələrdən 
külli miqdarda vəsait cəlb edilmə ilə nəticələndi. Əgər şirkətin 
elmi  araşdırmalara  xərcləri  artarsa,  vergidə  25%  güzəşt  tətbiq 
olunurdu;  ali  məktəblərə  verilən  subsidiyalara  vergilərin 
azaldılması; 
innovasiyalı 
layihələrin 
risklə 
bağlı 
ə
məliyyatlarına 
vergi 
normasının 
48%-dən 
28%-dək 
endirilməsi  və  patent  qanunvericiliyinin  kiçik  və  orta  biznesin 
xeyrinə dəyişdirilməsi nəzərdə tutulmuşdur.    
 Altıncı  model  –  Avropa  ttifaqı  modelidir.  Bu  model 
milli  innovasiya  mühitindən  geniş,  ayrı-ayrı  dövlətlər  və 
onlarda  fəaliyyət  göstərən  xüsusi  kompaniyalar  arasında 
ə
məkdaşlığa  əsasən  fəaliyyət  göstərir.  Məsələn,  “Avrokom” 
proqramına  əsasən  texnologiyalar  sahəsində  iri  proqramların  2 
və  ondan  daha  çox  ölkələrin  kompaniyaları  tərəfindən  həyata 
keçirilən  layihələr  A   vəsaiti  hesabına  maliyyələşdirilir. 
Maliyyələşdirmə  haqqında  qərar  qəbul  edən  Beynəlxalq 
Ekspert  Komissiyası  milli  maraqlar  çərçivəsindən  çıxaraq 
bütövlükdə 
Avropa 
iqtisadiyyatının 
inkişafına 
inkişaf 
dinamikasını dəstəkləmək məqsədini əsas kimi tutur.   
 Adları  qeyd  edilənlərdən  başqa  texnoloji  inkişafın 
“innovasiya  diffuziyaları”  inkişaf  üsulu  mövcuddur  ki,  bu  da 
artıq  yaradılmış  yeni  texnologiyaların  istifadəsi  ilə  xarakterizə 
olunur.  Almaniya  və  taliyada  tətbiq  edilən  bu  üsulun  üstün 
cəhəti – yeni texnologiyaların sənayedə tez istifadə edilməsi və  
gəlir gətirməsi, çatışmayan cəhəti isə - onların tətbiqində başqa 
ölkədə  istehsal  olunan  mövcud  texnologiyalara  uyğunlaşması 
məcburiyyətidir.     
      Suallar: 
1. 
qtisadi  model  anlayışı  və  onun  elementləri 
haqqında nə deyə bilərsiniz? 
Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 
 
66
2. 
qtisadi modellər necə təsnifləşdirilir? 
3. 
Amerikan  iqtisadi  modeli  və    Alman  iqtisadi 
modeli müqayisə edin. 
4. 
Alman  iqtisadi  modelinin 
sveç  iqtisadi 
modelindən fərqi nədədir 
5. 
Necə  investisiya  və  innovasiya  modelinin 
tanıyırsınız? Onların hər birini xarakterizə edin. 
Testlər:   
Test  1.  Adı  çəkilənlərdən  hansılar  sveç  modelinin  əsas 
cəhətlərinə aid deyil? 
a) 
dövlət sektorunun payının yüksək olması; 
b) 
işsizlik səviyyəsinin çox aşağı olması; 
c) 
ə
mək  haqqı  sahəsində  həmkarların  həmrəylik 
siyasəti; 
d) 
yüksək vergi norması; 
e) 
şə
xsi təşəbbüsün yüksək səviyyəsinin olması. 
 Test 2. Adı çəkilənlərdən hansılar Alman modelinin əsas 
cəhətlərinə aid deyil? 
a) 
qarışıq  iqtisadiyyat  əhəmiyyətli  dövlət  sektoru 
ilə xarakterizə edilir; 
b) 
dövlət  tənzimlənməsi  tək  makrosəviyyə  ilə 
kifayətlənmir,  hətta  təsərrüfat  subyektlərinin  fəaliyyətinin  bəzi 
sahələrinə müdaxilə edir; 
c) 
iqtisadiyyatın sosial yönumlü olması,  
d) 
cəmiyyətin  bütün  üzvlərinə  qarşı  dövlət 
tərəfindən paternalizm (himayədarlıq) siyasəti,  
e) 
çevrik,  şaxələnmiş  kiçik  seriyalı  istehsalın 
inkişafı.   
Test  3.  Adı  çəkilənlərdən  hansı  innovasiya  mühitinin 
formalaşması üçün əsas şərtlərə aid deyil? 
a) 
iri elmi-tədqiqat və təcrübə mərkəzləri tərəfindən 
təqdim olunan elm; 
b) 
iri xüsusi kapital; 
c) 
müasir texnika ilə təchiz olunan müəssisələr; 

---

Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 
 
67
d) 
ə
mək haqqının yüksək artım templəri; 
e) 
yüksək  peşəkarlığa  malik  mühəndis  və  fəhlə 
heyəti.        
Test  4.  Hərbi  innovasiya  modelinin  hansı  problemləri 
yaradır? 
a) 
sosial və iqtisadi; 
b) 
texniki və mənəvi 
c) 
mənəvi və məxfiliyin saxlanması zərurəti; 
d) 
mənəvi və ekoloji; 
e) 
sosial və mədəni 
Test  5.  Amerikan  investisiya  modelində  aparıcı  rolu  nə 
oynayır? 
a) 
pul-kredit siyasəti 
b) 
vergi mexanizmi; 
c) 
ə
halinin əmanətlərinin toplanması; 
d) 
dövlət xərcləri 
e) 
uçot dərəcəsinin dəyişməsi.           
 
Mövzu 6. Milli innovasiya sisteminin (M S) 
formalaşması 
                                          Plan: 
1. 
Milli innovasiya sistemi anlayışı və mahiyyəti 
2. 
Dövlətin elmi-texniki siyasəti 
3. 
nnovasiya infrastrukturu 
                            Əsas anlayışlar: 
Milli innovasiya sistemi, elmi-texniki siyasət, innovasiya 
infrastrukturu, biznes inkubatoru, innovasiya mərkəzi, 
texnopark, texnopolis. 
1.  Milli  innovasiya  sistemi  anlayışı  və  mahiyyəti.  lk 
dəfə  M S  anlayışı  1987-ci  ildə  Friman  tərəfindən  Yaponiya 
texnoloji  siyasətinin  tədqiqi  zamanı  istifadə  edilmişdir. 
Tədqiqatında  Friman  II-ci  dünya  müharibəsindən  sonra  ki 
iqtisadi  inkişafın  uğurunu  təmin  edən  yapon  innovasiya 
sistemini təsvir etmişdir. Lakin innovasiya sistemi haqqında ilk 
Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti 
 
68
ciddi tədqiqat 1992-ci ildə B. Lundball tərəfindən dərc olunmuş 
“Milli innovasiya sistemi” adlı kitabında öz əksini tapmışdır.  
M S  –  fəaliyyəti  innovasiyaların  həyata  keçirilməsi  və 
dəstəklənməsinə  yönələn  subyekt  və  institutların məcmusudur. 
M S  struktur  elementləri  kimi  dövlət,  biznes  və  təhsil 
müəssisələri çıxış edirlər. M S dövlət və qeyri-dövlət qurumları 
daxildir.  Dövlət  qurumlarına:  innovasiyaları  idarə  etmə 
qurumları,  innovasiya  mühitini  formalaşdıran  institusional 
sistem  (qanun,  norma,  qayda,  standartlar),  innovasiyaların 
büdcədən  maliyyələşdirilməsi;  dövlətin  elmi  mərkəzləri,  təhsil 
sistemi 
daxildir. 
Qeyri-dövlət 
sisteminə 
isə 
vençur 
kompaniyalar,  TMK  elmi  mərkəzləri,  elm  tutumlu  şirkətlər, 
innovasiyaların  xüsusi  maliyyələşdirmə  sistemi,  konsaltinq 
kompaniyalar və müstəqil ekspertiza və s. daxildir.   
 M S  əsas  məqsədi  –  elmtutumlu  sahələrin  inkişafı 
hesabına  dayanaqlı  iqtisadi  artımı  təmin  edən,  əhalinin  həyat 
səviyyəsini  yüksəldən  sahələr  sistemini  yaradılmasıdır.  nkişaf 
etmiş  ölkələrdə  özlərinə  məxsus  M S  formalaşıb  və  fəaliyyət 
göstərir.  Dövlət  M S  güzəştli  vergi,  birbaşa  büdcə 
maliyyələşdirilməsi,  kreditlərin  verilməsi,  vençur  fondların 
təşkili  və  inkişafına  kömək  və  digər  vasitələrlə  dəstəkləyir. 
qtisadiyyatın  innovasiya  yönümli  olması  aşağıda  adı  çəkilən 
ə
lamət və indikatorlarla xarakterizə olunur: 
- 
iqtisadi sərbəstlik səviyyəsi; 
- 
təhsil və elmin yüksək inkişaf səviyyəsi; 
- 
həyat keyfiyyətinin yüksək səviyyəsi; 
- 
insan kapitalının yüksək keyfiyyəti; 
- 
innovasiya  yünümlı  istehsal  və  məhsulların  xüsusi 
çəkisinin yüksək olması (60-80%);  
- 
rəqabət  və  innovasiyalı  məhsula  yüksək  tələbin 
olması; 
- 
innovasiyalı təklifin çox olması və rəqabət hesabına 
onların ən səmərəlilərinin seçilməsi; 
- 
yeni bazarların yaradılması; 

---