Dərs vəsaiti baki 011 azərbaycan döVLƏt pedaqoji universitetiNİN 90 İLLİK

7. Mübariz Mirəziz oğlu Əmirovun. Ġnsan və 
cəmiyyət. 
Ali 
məktəblərin 
tarix fakültəsi 
tələbələri üçün dərs vəsaiti. Bakı, ADPU-nun 
nəĢriyyatı, 2010, 581 səh.
 
Dərs vəsaitində fənnin proqramı, proqrama 
uyğun təlim materiallarının şərhi verilib. Bunlar 
aşağıdakılardır: 
1. İnsan təbiətin övladı, cəmiyyətin üzvüdür; 2. 
İnsan insanlar arasında; 3. Əxlaq; 4. Siyasət, onun 
icraçıları və yaradıcıları; 5. İnsan və vətəndaş; 6. 
İnsan və iqtisadi həyat; 7. İnsan inkişafı; 8. İnsan və 
vətəndaşın hüquq və azadlıqları; 8. Hüquq və dövlət;
9. Qanun və dövlət; 10. Demokratiya və cəmiyyət;
11. Demokratik cəmiyyətdə seçkilər; 12. Cəmiyyətin 
mənəvi həyatı; 13. Bəşəriyyətin qlobal problemləri;
14. Terminlər lüğəti və istifadə edilmiş ədəbiyyat siyahısından ibarətdir. 

---

699 
8. Mübariz Mirəziz oğlu Əmirov. Orta məktəbdə tarixin interaktiv/fəal 
təlimi metodikası. Ali məktəblərin tarix fakültəsi tələbələri üçün dərs 
vəsaiti. Bakı, Mütərcim, 2011, 508 səh. 
Dərs vəsaitində fənnin məzmununu təşkil edən 75 saatlıq təxmini proqram 
materialları da verilib. Vəsaitdə tələbələrin dayaq biliklərinin əsasını təşkil edən 
ənənəvi təlim üsulu ilə yanaşı, yeni təlim texnologiyalarına geniş yer verilib. 
Vəsaitdə tarixin təlimi metodikasının mühüm bölmələri əhatə olunub. Həmin 
bölmələr aşağıdakılardan ibarətdir: 
1. Azərbaycan Respublikasının təhsil sahəsində dövlət siyasətinin əsas 
prinsipləri. Tarix təlimi metodikası pedaqoji fənlərdən biri kimi, onun predmeti, 
məqsədləri, təlim-tərbiyəvi vəzifələri; 2. Tarixin təlimi metodikasının mənbələri, 
pedaqoji-psixoloji və başqa elmlərlə əlaqəsi. Tarix təlimi metodikasının 
komponentləri və tədqiqat metodları; 3. Tarix təlimi tarixi həqiqətlərin dərk 
edilməsi prosesi kimi; 4. Orta məktəbin tarix təhsilinin inkişaf mərhələləri; 5. 
Orta məktəbdə tarixin təlimi metodikası elminin inkişafı; 6. Təhsil. Təhsilin 
məzmunu və sistemi, təhsilalma formaları. Ümumtəhsil orta məktəblərin planları 
və tədris proqramları; 7. Məktəb tarixi təhsilinin müasir qoyuluşu, Azərbaycan 
tarixi və ümumi tarix kurslarının öyrənilməsi qaydası. Tarixdən müasir məktəb 
proqramlarının məzmunu. Proqramların quruluşu və əsas tərkib hissələri; 8. 
Məktəbdə tarix təlimi prosesinin mahiyyəti və onun planlaşdırılması. Tarix 
təliminin prinsipləri və funksiyaları; 9. Tarix təliminin təşkilat formaları. Tarix 
təliminin idrakı və psixoloji əsasları. Məktəb tarix təlimi prosesinin 
qanunauyğunluqları; 10. Tarix təliminin məzmunu anlayışının mahiyyəti. 
Şagirdlərin elmi dünyagörüşünün formalaşdırılmasında tarixi biliklərin rolu. 
Tarix təliminin məqsədləri ilə məzmunu arasında uyğunluq; 11. Məktəb tarix 
dərsliyinə verilən tələblər. V-XI siniflərin tarix dərsliklərinin təhsil-tərbiyə və 
inkişafetdirici vəzifələrinin xarakteristikası – onların arasında ardıcıllıq və 
varislik; 12. Tarixdən təlim materiallarının məzmununun quruluşu; 13. 
Şagirdlərdə 
tarixi 
təsəvvürlərin 
yaradılması 
– 
tarixi 
biliklərin 
mənimsədilməsinin əsas vasitəsidir; 14. Miqdar, ardıcıllıq, zaman və məkan 

---

700 
haqqında təsəvvürlərin yaradılması; 15. Səbəb, nəticə əlaqələrinin, tək-tək, 
xüsusi və ümumi münaisbətlərin açılıb göstərilməsi; 16. Təlimində
abstraktlaşdırma və ümumiləşdirmə; 17. Tarix təlimində müqayisə priyomundan 
istifadə imkanları; 18. Tarixi anlayışların təşəkkülü, təsnifatı, təlim-tərbiyəvi 
əhəmiyyəti. Tarixi anlayışların açılmasının üsul və vasitələri; 19. Biliklərin 
mənimsənilməsində şagirdlərin qavrayış və təfəkkürünün rolu; 20. Şagirdlərin 
tarixi qanunauyğunluğu başa düşməyə gətirib çıxarılması; 21. Tarix təlimində 
tarixi proseslərin dövrləşdirilməsi anlayışının mənimsənilməsi; 22. Təlim 
prosesində müəllim və şagirdlərin fəaliyyəti; 23. Təlim vasitələrinin ümumi 
xarakteristikası; 24. İnkişafetdirici təlim. Təfəkkürün, bacarıq və vərdişlərin 
mahiyyəti və inkişafına dair mteodik ədəbiyyatda fikir müxtəlifliyi; 25. Təlim 
prosesində formalaşdırılan əsas bacarıqların təsnifatı; 26. Şagirdlərdə tarixi 
materialları analitik təhlil və sintez etmək bacarıqlarının formalaşdırılması; 27. 
Tarixi hadisə və təzahürləri müqayisə etmək bacarıqlarının formalaşdırılması; 
28. Nəticələri qısa ifadə etmək, əsaslandırmaq, sübut etmək bacarıqlarının 
formalaşdırılması; 29. Şagirdlərin nitqinin inkişaf etdirilməsi, onlarda tarixi 
materialı şərh etmək bacarığının formalaşdırılması; 30. Tarix təhsili və təlimi, 
onların əsas kateqoriyaları. Təlim mteodlarının təsnifatı; 31. Şifahi şərh metodu; 
32. Dərsliyin mətni ilə iş üsulları; 33. Tarixi sənədlə iş; 34. Tarix təlimində bədii 
ədəbiyyatdan istifadə; 35. Əyani təliminin funksiyaları və əhəmiyyəti; 36. 
Texniki təlim vasitələrindən istifadə; 37. Tarix dərslərində tədris şəkilləri ilə iş 
üsulları; 38. Xəritə ilə iş; 39. Tarix dərsi; 40. Tarix müəllimi; 41. Tarix üzrə 
sinifdənxaric işlər; 42. Məktəbdə kompüterləşdirilmiş tarix kabineti;43. Tarixin 
tədrisi metodikasında işlədilən anlayışların şərhi və s.