Dərslik I hiSSƏ Azərbaycan Respublikası Təhsil
Yüklə 4,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
tapmışdır. Təsadüfi deyildir ki, ilk dəfə olaraq YUNESKO-nun xətti ilə Azərbaycanda "Bioetika, elmi biliklərin və texnologiyaların etikası" üzrə Milli Komitə yaradılarkən onun ilk sədri C. Əliyev seçilmiş və bu günə qədər də o, bu vəzifədə öz işlərini böyük uğurla davam etdirir. Alimin əldə etdiyi yeni sortlar, yazdığı qiymətli əsərlər, yaratdığı seleksiya məktəbi, zəngin buğda genefondu Azərbaycan xalqının milli sərvətidir və artıq ölkəmizdə çörəyə ehtiyacın ödənilməsi istiqamətində C.Əliyev məktəbi vardır. Alimin buğdanın seleksiyası sahəsində əldə etdiyi nailiyyətlər onun elmi fəaliyyətinin ancaq bir hissəsidir Onun bitki fiziologiyası, fotosintez nəzəriyyəsi, biokimya, biofizika, molekulyar biologiya, gen mühəndisliyi, hüceyrə seleksiyası və biologiya elminin digər sahələrində də əldə etdiyi nailiyyətlər gələcək nəsillərə irs qalacaq. Bu ırsı yaşatmaq, qoruyub gələcək seleksiyaçılar nəslinə çatdırmaq seleksiya məktəbinin hər bir üzvünün, Azərbaycam gələcəkdə qüdrətli bır dövlət görmək istəyən hər bir azərbaycanlının müqəddəs borcu olmalıdır. Ələkbərov Urxan Kazım oğlu (1943) Müasir biologiya, xüsusilə genetika elmi və Davamlı İnsan İnkişafı sahəsində həm ölkəmizdə, həm də xaricdə məşhur bioloq kimi tanınan, biologiya elmləri doktoru, akademik. Urxan Kazım oğlu Ələkbərov hazırda ölkəmizi dünyada məş hurlaşdıran, tanıtdıran görkəmli alimlərimizdən biridir. O, 300-dən çox elmi əsərin, o cümlədən 15 monoqrafiyanın, kitab, dərslik və dərs vəsaitinin, 28 müəllif şəhadətnaməsinin, 7 patentin müəllifidir. Onun əsərləri Türkiyə, Rusiya, ABŞ, Almaniya, Fransa, İngiltərə, İtaliya, Yunanıstan, Kanada və b. ölkələrdə nəşr olunmaqla böyük elmi marağa səbəb olmuşdur. Həmin əsərlər arasında biologiya və genetikaya aid olan dərsliklər və dünyada ilk dəfə olaraq «Davamlı İnsan İnkişafına» həsr olunmuş orta və alı məktəblər üçün tədris proqramı və dərslikləri xüsusi qeyd etmək lazımdır. Alimin 2005-ci ildə nəşr olunan «Davamlı İnsan İnkişafının təmini üçün ətraf mühitin idarə olunması» qısa kursu ABŞ universitetlərində dərs vəsaiti kimi istifadə olunur. Bu əsər ingilis dilinə tərcümə edilərək BMT və təşkilata üzv olan bütün ölkələrin internet saytında yerləşdirilmişdir. BMT bunların haqqında 2004-2005-ci illərdə informativ məlumatlar yaymış və bu fəaliyyəti «innovativ ideya və təsir» kimi qiymətləndirmişdir. U.Ələkbərov dünyada ilk İnsan İnkişafı Mərkəzinin yaranmasının təşəbbüskarı və 2002-cı ildən onun rəhbəri, BMT-nin «İnsan İnkişafı» Proqramının və hesabatların hazırlanması üzrə ekspertidir. Onun elmi yaradıcılığının əsas prioritetini genofondun mühafizəsinin nəzəıi-praktiki əsaslarının antimutagenez fenomeni əsasında ətraf mühitin çirklənməsi 70
nəticəsində cari və uzunmüddətli neqativ genetik fəsadların qarşısının alınması, təbii populyasiyalann davamlılığında gen mühafizə sistemlərinin rolunun, ətraf mühitin çirklənməsi və qocalma ilə bağlı genetik aparatın tənzimləmə funksiyasının pozulma proseslərinin əhəmiyyətim müəyyən edib və onlann tənzim edilməsinin öyrənilməsi kimi elmin yem istiqamətinin formalaşdırılması təşkil edir. Alimin antimutagcncz fenomeni haqqındakı ilk məlumatı 1952-ci ildə dərc edilmişdir. U.Ələkbərovun elmi maraq dairəsinin əsas istiqaməti anti- mutagenez, irsi dəyişkənlik prosesinin tənzimlənmə mexanizmi, mutagenez, kanserogenez, qocalmanın idarəolunmasının öyrənilməsi istiqamətinə yönəl dilmişdir. Alimin rəhbərliyi ilə 25 elmlər namizədi və 4 elmlər doktoru hazır lanıb. O, hazırda elmi-pedaqoji fəaliyyətinin ən məhsuldar dövrünü yaşamaqla, genetika elminin və biologiyanın digər sahələrinin əsas prioritetinin öyrənilməsi istiqamətində qlobal elmi axtarışlarını uğurla davam etdınr və Dövlət İdarəetmə Akademiyasınm rektorudur. M əmmədova Siddiqə Rza qızı (1925)
Bitki mühafizəsi elmi sahəsində fundamental elmi-tədqiqatların apanlmasında entemologiya üzrə ilk azərbaycanlı qadın akademik, biologiya elmləri doktoru Siddiqə Rza qızı Məmmədovanın böyük xidmətlən olmuşdur O. ADAU-nun Aqronomluq fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirdikdən sonra, entomologiya kafedrasında baş laborant vəzifəsində çalışmış və 1952- ci ildə kənd təsərrüfatı elmləri namizədi alimlik dərə cəsi almışdır. Alim 1956-cı ildən 1963-cü ilə qədər ADAU-da assistent, dosent vəzifələrində, 1963-cü ildən indiyədək isə Azərbaycan ET Bitki Mühafizəsi institutunun direktoru vəzifəsində işləyir. S.Məmmədova 1971-ci ildən biologiya elmləri doktorudur, 1973- cü ildə professor, 1983-cü ildə Azərbaycan MEA-nrn müxbir üzvü, 2001-ci ildə isə həqiqi üzvü seçilmişdir. 0 , hazırda AMEA-nın biologiya bölməsi üzrə yaradılan Koordinasiya Şurasının bitkiçilik, bitki mühafizəsi üzrə sədridir. Alim 2008-cı ildən ADAU-da doktorluq və namizədlik dissertasiyalarının müdafiəsi üzrə ixtisaslaşmış Müdafiə Şurasının sədridir. O, 205-dən artıq elmi əsərin, o cümlədən, 5 tədris vəsaitinin, 2 soraq kitabının, 3 monoqrafiyanın, 7 ixtiranın, 2 pestisidlonn katoloqunun müəllifidir. S.Məmmədova «Şərəf Nişanı», «Qırmızı Əmək Bayrağı», «Şöhrət» ordenləri, «Əməkdə İgidliyə görə», «Əmək Veteranı» medalları ilə təltif olunmuşdur. O, 1985-ci ildə II çağırış Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin deputatı seçilmişdir. Yüklə 4,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|