208
Ə
li
İld
ırı
m
oğ
lu
Andranik kədərini büruzə verməmək üçün özünü
nikbin göstərməyə çalışırdı. O, stəkanını doldurub:
– Ara, Nacap, gəl daşı ətəyindən tök, mənim xati
rimə heç olmasa, əlli qram vur, – deyib nə qədər təkid
etsə də, Nəcəfi inadından döndərə bilmədi.
Andranik əlindəki araq dolu stəkanı boşaltdıqdan
sonra ara vermədən ikinci stəkanı doldurub:
– Yaxşı, içmirsən içmə, – dedi. – Bunu da sənin əvə
zinə içirəm. Ki, yeznəmiz olubsan, əziyyətini çəkmək
mənə borcdur.
Nəcəf:
– Sağ ol, – deyib Andranikə razılığını bildirdi.
Andranik bir stəkan da vurub arxası üstə uzandı
və əllərini daraqlayıb boynunun ardına keçirərək, xu
marlanmış gözlərini Daş dəvəyə zillədi, nə isə xeyli
fikirləşdi. Nəcəfə tərəf dönmədən:
– Nacap kirvə, – dedi. – Ki, yeznəmiz olubsan sənə
inanıram. Biriki söz var, deməsəm, qarnımı deşəcək.
Ara, Nacap, ağlıma gəlib ki, müsəlmanların Allahı
mənə qəzəb eləyib. Ermənimüsəlman davasında o
işləri ki, gördük, onu Allah bağışlamayacaq. Fikirlə şi
rəm ki, getdikcə axırım xarab olur, işlərimə düz gətir
mir. İki oğlum olmuşdu, hazırlaşırdım ki, birini evlən
dirim, gəlinim olsun. Qız da tapmışdım. Ki, səhər toy
ları olmalı idi, maşın vurdu, sağ qalmadı. İkinci oğ
lum da biriynən dalaşdı, bıçaqlayıb öldürdülər. O da
əlimizdən getdi. Silva da ki, Moskvadan pis məktub
yazıb. Arvad da nə xəstəlik tapıbsa, doxturlar sağalda
bilmir. Ey astos! Nacap kirvə, nə ki, axmaq işlər gör
müşəm, gəlib çıxır qabağıma. – Hi... hi... – Andranik
dəli sərsəri kimi özözünə güldü: – Ara, Nacap kirvə,
elə bilirsən kepimə pis olur?! – sözünə davam etdi. –
Hi... hi... Ara, onsuz da hamımız ölməliyik. Ancaq tor
209
Daş y
ağan gün
paq qalacaq. Üçtəpə, Qanlıca, Tağ yurd dağları, bütün
Zəngəzur həmişə bizim olacaq. İnsan ki var, müvəq
qətidir. Torpaq isə əbədidir. Ona görə ötəri həyatımızı
itirsək də, daimi olan torpaqlar qazanmışıq. Mən An
dra nikin altmış, yetmiş, lap elə yüz il ömrü olsun,
üstündə ki, kep eləyirik, bu torpaqların milyon illərlə
yaşı var, on o qədər də, bəlkə də çox yaşayacaq. Yeznə,
sən çobansan, həm də musurmansan, belə şeyləri an
laya bilməzsən! – Hi... hi... – Andranik bu kəlmələri
işlədib fəxrlə irişdi. – Ara, onda sən uşaq olardın, eli,
heç nəyi bilməmisən. Musurman kəndlərinə hücum
çəkirdik, adamları qırırdıq, evləri yandırırdıq, nə ki
mal, qoyun, at, qatır, gəbəkilim, yorğandöşək, mis
qablar var, hamısını daşıyıb gətirirdik. Qapıpəncərə
ləri də söküb aparırdıq. Andranik Ozanyan, Nijdeh,
Hamazas, Dro əmrinə vermişdilər ki, Ermənistan sol
datlarından hər hansı biri müsəlmanı diri buraxsa,
güllələnəcək. Biz də onların dediyi kimi eləyirdik.
Heç bilirsən bu əllərimlə nə qədər müsəlman qırmı
şam?! Keçən səfər Moskvaya gedəndə vaqonda Edu
ard adlı osetinqarışıq bir gürcü ilə yoldaş oldum.
Onun başı yaxşı işləyirdi. Çox şey bilirdi. Alim olmuş
du. Həmişə onunla sözümüz çəp gəlirdi. Amma şon
dığa hamısını doğru danışırdı. Arxivləri açıb baxan
da, bilib ki, nə qədər müsəlman qırılıb, çoxluçoxlu da
erməni ölüb.
Andranik sərxoş olduğundan nə danışdığını bil
mirdi. Onun ağlına nə gəldisə, birdən yan üstə çönüb,
Nəcəfə müəmmalı nəzər yetirdi:
– Ara, Nacap, səni yeznə bilib bu sözləri danışdım,
– dedi. – Ki, ağzından çıxsa, əlimdən qurtarmayacaq
san, qulaqlarını dibindən kəsacağam.
210
Ə
li
İld
ırı
m
oğ
lu
Nəcəf dillənmirdi. Andranik danışdıqca, qarşısın
da hərzəhədyan danışan bu cəlladın səsini necə kəsə
cəyi barədə düşünürdü. Andranik yeyibiçib, sinəsin
dəki köhnə əhvalatları açıbtökəndən sonra ayağa
qalxdı:
– Ara, Nacap, bizdən ki, qız almısan, ona görə sənə
inanmışam, – dedi. – Atın hörüyünü aç, gətir, getmə
liyəm...
Nəcəf sakitcə alapaça madyanın hörüyünü açıb,
sicimi səliqə ilə dəstələyib tərk xurcunun boş gözünə
qoyanda, at onun boyunboğazını qoxuladı. Sonra
geri çəkilib kırıldadı. At sanki nə isə duymuşdu, nə isə
demək istəyirdi. Nəcəf onun yedəyindən tutub And
ranikin yanına gətirdi. Andranik içkinin təsirindən
əvvəlcə ata təpinib, ona biriki şallaq çəkdi. At başını
şax tutub geri dartıldı, yerində eşildi. Andranik sol
ayağını üzəngiyə keçirib yəhərin qaşından yapışdı.
Və atın belinə aşırılaraq amiranə bir səslə:
– Ara, yeznə, tüfəngi mənə ver, – deyib, kənarda
daşa söykənmiş qoşalüləni işarə etdi.
Nəcəf cəld qoşalüləni götürüb ona uzatmaq
əvəzinə qundağını sinəsinə sıxdı və barmağını tətiyə
keçirib, lüləsini Andranikə tərəf tuşladı. Nəcəf ovu
nun üstünə atılan şir qəzəbi ilə:
– Andranik!! Neçə gündü mənə türk deyib lağa
qoyursan! Müsəlmanlara tutduğun amansız divan
dan fəxrlə danışırsan! Mən isə səbir edirəm, dözürəm,
səsimi içəri salıb dillənmirəm. İndi söz mənimdir!!
Cınqırını çəksən və ya yerindən bir balaca qımıl
dansan, sənin bu tüfənginlə çürük beynini göyə sovu
raram. Əlimdən qurtara biləcəyini ağlına belə gətirmə!
Sənin ölüm hökmünü əlimdəki qoşalülə verəcək! İn
211
Daş y
ağan gün
san qanı tökmək mənim əqidəmə, əxlaqıma yaddır.
Məni xəlq eləyən Allah, biət elədiyim Quran, inandı
ğım peyğəmbərimiz adam öldürməyi günah buyu
rub. Mən isə insan yox, insanların, insanlığın qənimini
məhv etməklə Yaradanımın qarşısında savab iş gör
mək istəyirəm! Cənab Andranik Poqosyan! Onu
da bil ki, səni erməni olduğuna görə yox, mənsub ol
duğun milləti nifrət, lənət hədəfinə çevirən, qatil,
cəlladlar cəlladı kimi gəbərtmək istəyirəm!
Andranikin sifəti ağardı, nitqi tutuldu. Gonbul bə
dəni əsməyə başladı. Lakin Nəcəfin bu hərəkətini za
rafata yozub, aldadıcı dilini işə saldı. Onu yumşaldıb
fikrindən döndərmək üçün cürbəcür alçaq, hiy ləgər
sifətlərə düşdü:
– Ara, yeznə, başa dönüm, tüpənglə zarapat elə
mək olmaz, – dedi. – Əlindən xata çıxar. Lüləsini o
tərəpə çevir. – Əlavə etdi.
– Cənab Andranik! Bilməlisən ki, əvvəla mənim
nə evlənmək fikrim var, nə də evləndirənim. Sizlərdən
heç vaxt qız almaq niyyətinə düşməmişəm, düşmərəm
də! Çoban dostlarım məni vəziyyətdən çıxardıb, sən
əclafın cəngindən xilas etmək üçün yalandan yeznə
kimi təqdim etdilər. Armenakla, Akopla yoldaş olma
ğıma heç də peşman deyiləm.
Çünki onlar sadə çoban olsalar da, sənin kimi mil
lətinə töhmət, tənə gətirib, düşmən qazandırmırlar.
Adını daşımaqla fəxr etdiyin Andranik isə usanıb
həya etmədən, günahsız qanlar axıdan cəllad kimi
aləmdə ad çıxarıb. Onu da bilməlisən ki, Andranik
Miko yanların, Şaumyanların dediyi kimi milli qəh
rəman yox, milli cəlladdır.
Dostları ilə paylaş: |