Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №4(78) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №4 (78)

135 
 
Ailəsindən tam və  ya nisbətən narazı olanlar işləyən ali təhsillilərdə 36% , işləməyənlərdə 
50%  ,  orta  təhsilli  işləyənlərdə  42%  ,  işləməyənlərdə  38%-dir.  Nisbətən  narazı  və  tam  narazı 
olanların faizi (36%) digərləri ilə müqayisədə daha azdır. Görünür, bu da mədəni səviyyə və s. ilə 
bağlıdır.  
Cədvəldən göründüyü kimi, tam və nisbətən narazıların faizi də kifayət qədər yüksəkdir və 
narahatlıq doğurmaya bilməz. Bunun da səbəbləri çoxdur. Onların bir qismini yuxarıda qeyd etdik. 
Digərlərinə isə qaynana problemi, maddi çətinlik, xarakterdəki ziddiyyət və s. daxildir.  
Təbii ki, bu problemlərin bir qismi gənc ailələr üçün xarakterikdir. Tədricən onlar öz həllini 
tapır. Yerdə qalanlar isə müxtəlif, həm  də mənfi  planda həll olunur. Onlardan  biri, gəlin-qaynana 
münasibətlərini  araşdırmağa  çalışaq.  Bu  münasibətlərdə  daha  çox  özünü  göstərən  ünsiyyət 
problemidir.  
 
Ailədə  ünsiyyət  qıtlığı  tərəflərin  bir-birlərini  anlamamasına  səbəb  olur.  Nəticədə  ya  açıq, 
yaxud da qapalı konflikt baş verir. Nəticədə qarşılıqlı münasibətlərdə gərginlik, konflikt yaranır. Bu 
isə qarşılıqlı anlamanı çətinləşdirir.  
 
Gənc ailələrdə ailədaxili münasibətlərin qurulması kifayət qədər çoxsahəli və mürəkkəbdir. 
Burada informasiya qıtlığının təsiri ilə yanaşı, elə o səviyyədə informasiyanın təqdim olunması da 
mühüm rol oynayır. Məsələn, “Mən özümü səninlə çox rahat hiss edirəm” deyilişi ilə “Sənsiz mən 
özümü çox pis hiss edirəm” arasında xeyli məna və mənanın qavranılması fərqi var. Birinci halda, 
qarşılıqlı hörmət ifadə olunursa, ikincidə birtərəfli psixoloji asılılıq ifadə edilir.  
 
Ünsiyyət  prosesində  tərəflərin  bir-birlərinin  şəxsi  keyfiyyətlərini,  xarakterini  bilmələri  və 
nəzərə  almaları  vacibdir.  Ailə  üzvlərinin  fərdi  xüsusiyyətlərinin  öyrənilməsi,  ən  azı  iki  səbəbdən 
zəruridir.  Birincisi,  söhbət  etdiyin  kəsin  intellektual  səviyyəsi  nəzərə  alınmalıdır.  Bunu  etmək  o 
qədər  də  asan  məsələ  deyil.  Xüsusilə  uşaqlarla  ünsiyyət  zamanı.  Elə  insanlar  var  ki,  uşaqlarla 
ünsiyyət  qura  bilmir,  ya  çox  qəliz  danışır  ki,  uşaq  heç  nə  başa  düşmür,  yaxud  da  uşağın  dili  ilə 
danışır. Belədə uşağın ünsiyyət marağı itir. İkincisi, informasiya verdiyin şəxsin reaksiyasının necə 
ola biləcəyini irəlicədən  nəzərə almalısan.  Ailədə isə bir çox hallarda məsələnin bu cəhətinə fikir 
vermirlər. 
  
 
Gənc ailələrdə baş verən anlaşılmazlıqlar, bir çox hallarda konfliktlər xüsusi bir məqsəddən 
yox, sadəcə əks tərəfin vəziyyətini başa düşməməkdən yaranır.  
 
Ər  və  arvadın  bir-birlərinə  empatiyasının  olmaması  və  ya  zəif  olması  ailədaxili  müna-
sibətlərdə anlaşılmazlığa səbəb olur. Nəticədə tərəflərdən biri və yaxud hər ikisi ünsiyyətdən qaçır. 
Eləcə də ola bilsin ki, bir-birlərinə güzəştə getməsinlər, aqressiv davranışa üstünlük versinlər.  
 
Deyilənləri  belə  ümumiləşdirmək  olar  ki,  gənc  ailələrdə  ailədaxili  münasibətlər, 
kommunikativ ünsiyyət tam mənası ilə formalaşmamış olur. Ailədə uşağın dünyaya gəlməsilə ailə 
mühitində  ciddi  dəyişiklik  baş  verir.  Bir  çox  hallarda  bu  vəziyyət  ər-arvad  münasibətlərini 
gərginləşdirir. Kişiyə elə gəlir ki, arvadı ona qayğını azaldıb, arvada elə gəlir ki, kişinin ona diqqəti 
azalıb.  Deməli,  tərəflərin  hər  ikisi  özünə  diqqətin  artırılmasını  istəyir.  Digər  halda  isə  uşağın 
doğulmasıyla ailə mühitində qarşılıqlı istək və bağlılıq da artır.  
 
Konfliktli ailələrdə baş verən gərginlik daha çox uşaqlara təsir edir. Onların psixi və fiziki 
inkişafında problemlər yaranır. Deməli, gənc ailələrin daha normal funksiya göstərməsi üçün həm 
onların özləri, həm də valideynləri ciddi səy göstərməlidirlər.  
 
ƏDƏBİYYAT 
 
1. Abbasov A.N. Məktəbliləri ailə həyatına hazırlamağın nəzəriyyəsi və təcrübəsi: Ped. elm. dok. 
... dis. Bakı, 1995, 305 s. 
2. Abbasov A.N. Milli əxlaq və ailə etikası. Bakı, Mütərcim, 2008, 226 s.  
3. Ailənin intim dünyası. Bakı: Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası Baş redaksiyası, 1990, 144 s.  
4.  Əliyeva  L.A.  Tələbələrin  ailə  həyatına  hazırlanmasının  psixoloji  xüsusiyyətləri.  Bakı, 
Mütərcim, 2004, 30 s.  
5. Гозман Л.Ю. , Шлягина Е.И. Психологические проблемы семьи \\ Вопросы психологии, 
1985, № 2, с. 186-190 

---

136 
 
ABSTRACT 
K. Ahmadova 
Factors affecting the development of the psychological environment  
for young families  
 
 
The  article  deals  with  factors  affecting  the  development  of  the  psychological  environment 
for  young  families.  It  is  considered  that,  with  the  birth  of  the  first  child  in  a  family  environment 
remarkable changes occur. Besides social, economical and other spheres, this change can also cause 
psychological change. The first psychological change begins with the sense of motherhood. Some 
scientists  denote  that  the  sense  of  mother  hood  begins  from  very  early  period  and  it  carries 
instinctive character. 
 
According  to  observation  and  conversation  with  young  families  it  is  possible  to  say  that 
modern time has specific problems relevant to families. 
It  is  concluded  that,  family  relations  and  communication  in  young  families  aren’t  fully 
developed. So Both newly-wed families and their parents must try to get along in a better way. 
 
 
 
 
 
РЕЗЮМЕ 
К.Ахмедова 
Факторы, влияющие на формирование психологической среды  
в  молодых семьях 
 
 
В  статье  рассматриваются  факторы,  влияющие  на  формирование  психологической 
среды  в    молодых  семьях,  о  глобальных  изменениях  в  семье  с  появлением  ребёнка.  Эти 
изменения,  наряду  с  социальными,  экономическими  и  другими  переменами  в  различных 
сферах способствуют изменениям в психологической  
сфере. 
 
Некоторые  ученые считают, что появление материнского чувства начинается еще до 
становления матерью, и это носит инстинктивный характер. 
 
Беседа с молодыми семьями, а также, наблюдения, дают основание сделать вывод, что 
семья имеет присуще себе проблемы, созданные современным временем. 
 
В  заключении  автор  приходит  к  выводу,  что  в  межсемейных  отномениях 
коммуникативное общение в полной форме еще не сформировался.  Значит для нормального 
функционирования  семьи,  млодые  семьи  и  их  родители  должны  прикладывать  большие 
усилия. 
 
 
 
 
 
      НДУ-нун  Елми  Шурасынын  23  sentyabr  2016-cı  ил  тарихли 
гярары иля чапа тювсийя олунмушдур (протокол № 01). 
      Məqaləni çapa təqdim  etdi:  Pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru, 
professor E.Maqsudov 
 
 
 
 
 

---