7
Naxçıvan MR Ali Məclisinin sədri möhtərəm Heydər Əliyev xalqın tələbi ilə Bakıya dəvət olundu
və 1993-cü ildə ikinci dəfə hakimiyyətə gətirildi. Bundan sonra həmin sosial-iqtisadi inkişaf
proqramının ikinci mərhələsi başladı. Bu mərhələ isə 1993-1995-ci illəri əhatə etmişdir. Prezident
Heydər Əliyevin Azərbaycana ikinci dəfə siyasi hakimiyyətə qayıdışından sonra əsas diqqəti
vətəndaş müharibəsi təhlükəsinin qarşısının alınmasına, eləcə də Ermənistan- Azərbaycan və Dağlıq
Qarabağ hərbi münaqişəsinin qarşısının dayandırılmasına yönəltmiş oldu. Görülən tədbirlərlə
əlaqədar qısa müddətdə daxildə sabitlik bərpa edildi və 1994-cü ilin may ayının 12-də atəşkəsə nail
olundu. Heydər Əliyev Naxçıvandan getdikdən sonra muxtar respublikada bir qədər boşluq
yaranması ilə əlaqədar ictimai-siyasi vəziyyət gərginləşdi. Daxili və xarici qüvvələr tərəfindən
dağıdıcılıq siyasəti, təxribatlar gücləndi. Lakin möhtərəm prezident Heydər Əliyev Azərbaycanın
bütün regionlarında olduğu kimi, qısa bir müddətdə Naxçıvanda da ictimai-siyasi sabitliyin bərpa
olunmasına nail oldu. Bundan sonar Azərbaycanda bütün sahələrdə, о cümlədən dövlətçilik, ordu,
iqtisadi, siyasi və mədəni sahələrdə quruculuq işlərini həyata keçirməyə başladı. Naxçıvanda da tam
sabitlik və əmin-amanlıq yaratmaq üçün dövlət quruculuğu sahəsinə ciddi fikir verildi.Naxçıvan
Muxtar Respublikasında gərginliyin aradan qaldırılmasında və Heydər Əliyev tərəfindən əsası
qoyulmuş quruculuq təməlinin pozulmasının qarşısının alınmasında 1995-ci ilin noyabr ayında
keçirilən Naxçıvan MR Ali Məclisinin sessiyasının böyük rolu oldu. Muxtar respublikada kadr
siyasətində köklü dəyişiklik edildi. Bu dəyişikliklərlə əlaqədar sessiyada Heydər Əliyev
məktəbindən bəhrələnən, onun quruculuq ideyasına söykənən Vasif Talıbov yekdilliklə Naxçıvan
Muxtar Respublikasının Ali Məclisinə Sədr vəzifəsinə seçilir.
Heydər Əliyevin ikinci dəfə hakimiyyətə qayıdışı əslində Azərbaycanın özünə qayıdışı oldu.
Onun hakimiyyətə qayıdışı ilə Azərbaycanda mövcud olan gərginlik və müşkül məsələlər öz
axarına düşdü. Azərbaycan xalqı azad, demokratik, hüquqi dövlət quruculuğu yolu ilə irəliləyərək,
bütün ölkələr və xalqlar ilə sülh, dostluq və əməkdaşlıq şəraitində yaşamağa başladı. Müharibə
şəraitinə, ağır iqtisadi vəziyyətə, 1993-1995-ci illərdə olan təxribatlara baxmayaraq, Azərbaycan
yenidən bütün sahələrdə, о cümlədən dövlətçilik, ordu, mədəni, iqtisadi, siyasi sahələrdə quruculuq
yoluna qədəm qoydu. Heydər Əliyev 1993-cü ilin oktyabr ayında xalq tərəfindən yekdilliklə
prezident seçildikdən sonra, onun Naxçıvan Muxtar Respublikasında işləyib hazırladığı və həyata
keçirdiyi sosial-iqtisadi inkişaf proqramının birinci mərhələsi başa çatdı.
ƏDƏBİYYAT
1.
Talıbov V. Heydər Əliyev cənablarının siyasi fəaliyyətinin Naxçıvan dövrünün elm və
maarifçilik məsələləri.
NDU-nun Elmi Əsərləri, 1997, №1, s. 5-6
2.
Həbibbəyli İ., Hacıyev İ., İsmayılov B. İntibahın 15 ili. Naxçıvan, Əcəmi, 2010, 280 s.
3.
Cabbarzadə M. Müstəqillik dövründə Naxçıvanda iqtisadiyyat. Elm və həyat, 2011, №4, s. 91-93
4.
Şahverdiyev Z. Naxçıvan Muxtar Respublikası 1991-200-ci illərdə.Qismət, 2002-ci il
5.
Şahverdiyev Z. Naxçıvan Muxtar Respublikasının sosial-iqtisadi və mədəni inkişafı. 2000-
2012-ci illər.
Dərs vəsaiti
6. 2001-ci ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafının qısa xülasəsi.
Naxçıvan, Əcəmi, 2002, 67 s.
7. Şərq qapısı qəzeti, 1990-1995-ci illərdəki sayları.
ABSTRACT
Zahmat Shahverdiyev
The chronologicalanalysisof historicaleventsin Nakhchivan at the end of XX century
In the article the main goal was the exploring of this issues from historiography point of
view and
considering the need of events analysis took place in NAR at the end of XX century.
Azerbaijan`s integral part, Nakhchivan land passed the complex development path and lived
the rich history heroically.At all stages of history, as a result of its children` efforts, the area of the
region was protected from enemy attacks and developed. At the end of the 80s, the situation and
difficulties Autonomous Republic faced, was eliminated with the skill of fearless and brave
8
children.Especially, in the summer of the 90s, the world-wide political figure HeydarAliyev`s return
to Nakhchivan, his joint with the local people saved this land from future disasters, gave power and
potency to the confidence and fighting of people.Indeed, in the early of the 90s, the attacks of
Armenians to Nakhchivan was created complex and dangerous situation in the region.
The honorable HeydarAliyev`s election as the chairman of Supreme Assembly of NAR and
the policy based on reality of the political figure saved the people and region from expected
disasters. The elimination
of foreign dangerous, the development and internal stability was based on
those years. The direction of historical events on those years was deal with the name of the
statesman HeydarAliyev.
The continue of honorable HeydarAliyev`s policy in NAR, and the events, works held in
1995-2001 dealing with this, gave special attention to the chronological analysis of historical events
with
the skill of VasifTalibov, the chairman of Supreme Assembly of NAR.
Thus, the chairman of Supreme Assembly of NAR Vasif Talibov implemented Heydar
Aliyev`s policy with motherlandlove and principle, it was efforted to the exploring of achieved
success scientifically.
РЕЗЮМЕ
Захмат Шахвердиев
Хронологический анализ исторических событий
В Нахчыване в конце ХХ века
Учитывая научную потребность в хронологическом анализе происходивших в конце ХХ века
в Нахчыванской Автономной Республике событий, в статье поставлена цель рассмотреть эти
вопросы с точки зрения краеведения.
Обосновывается мысль, что Нахчыванский край, являющийся неотъемлемой частью
Азербайджана, проходя очень сложный, тернистый путь развития, одновременно пережил богатую
героизмами историю. Во всех этапах истории в последствии усилий своих сынов территория региона
защитилась от нашествий и развивалась. Трудная и сложная обстановка, с которой приходилось
встречаться автономной республике в конце 80-х годов прошлого столетия, также была
ликвидирована благодаря умению бесстрашных и мужественных сынов. Особенно приезд в
Нахчыван политического деятеля мирового масштаба Гейдара Алиева летом 1990 года, его
пребывание вместе с местным населением, спас этот край от будущих бедствий, придал силу и
уверенность борьбе населения, когда действительно, в начале 1990-х годов нашествия армян в
Нахчыван создали крайне сложную и опасную ситуацию в Нахчыване.
Избрание уважаемого Гейдара Алиева Председателем Верховного Меджлиса Нахчыванской
Автономной Республики, проводимая этим видным политическим деятелем дальневидная и
обоснованная на реальность политика спасла этот регион и его население от ожидаемых несчастий.
Ликвидация внешней опасности, основа внутренней стабильности и развития были заложены
именно в эти годы. Направление исторических событий тех лет на верное русло связано с именем
всемирно известного государственного деятеля Гейдара Алиева.
В работе основное место также отведено мероприятиям, выполненным работам,
осуществленным в 1995-2001 годах как продолжение политики великого Гейдара Алиева, особое
внимание уделено хронологическому анализу достижений деятельности Председателя Верховного
Меджлиса Нахчыванской Автономной Республики Васифа Талыбова, ставших возможным
благодаря его инициаторской, организаторской и управленческой способностям.
Таким образом, сделана попытка в научном аспекте рассмотреть очень принципиальное,
отличающееся любовью к родине проведение в жизнь линии Гейдара Алиева Председателем
Верховного Меджлиса Нахчыванской Автономной Республики Васифом Талыбовым и оценить
приобретенные ими достижения.
НДУ-нун Елми Шурасынын 31 oktyabr 2016-cı ил тарихли
гярары иля чапа тювсийя олунмушдур (протокол № 02).