Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №7 (80) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №7 (80)

253 
 
ABSTRACT 
Zarovshan Babayeva 
 
Usage mechanism of technological innovations  
In teaching biology 
 
The article deals with the advantages of using special training and supply base – a study sup-
plied  with  visual  aids,  living  corner  of  nature,  training  and  practice  field  and  modern  educational 
technologies  in  the  effective  teaching  of  biologial  subjects.  The  article  also  highlights  the 
importance of formation of the correct view of the world in learners about determining of the place 
of new educational technologies in the teaching process, the study of development of living bodies 
on the basis of concrete objects, mutual relations of natural events and the objective laws of evoluti-
on of organic world. It shows that the results gained from the comparison of usage opportunities of 
traditional  books  with  the    electronic  books  prove  to  be  in  favor  of  electronic  and  virtual  books. 
Along with  all these,  the paper also  reflects  the actuality of using  E-books  for teaching and stu-
dying  biology,  as  well  as,  using  them  in  the  preparation  of  interactive,  electronic  lessons  and 
methodic aids, and their great effectiveness in the field of education in modern period. 
 
РЕЗЮМЕ 
Зaрoвшaн Бабаева 
 
Механизм использования технологических инноваций  
в преподавании биологии
 
 
В  статье  рассматриваются  преимущества  использования  специальной  подготовки  и 
базы  снабжения  которые  поставляется  с  наглядными  пособиями,  живой  уголок  природы, 
подготовки  кадров  и  области  практики  и  модерн  образовательных  технологий  в  эффектив-
ном  преподавании  биологических  предметов.  В  статье  также  подчеркиваетыя  важность 
формирования правильного представления о мире в учащихся об определении места новых 
образовательных технологий  в  учебном  процессе,  изучение  развития  живых  организмов  на 
основе  конкретных  объектов,  взаимная  живые  природных  событий  и  объективные  законы 
эволюции  органического  мира.  Это  показывает,  что  результаты,  полученные  от  сравнения 
возможностей  использования  традиционных  книг  с  электронными  книгами  оказаться  в 
пользу электронных и виртуальных книг. Наряду со всем этим, в документе также отражает 
актуальность  использования  электронных  книг  для  обучения  биологии,  а  также,  используя 
их при подготовке интерактивных, электронных уроков и методических пособий, а также их 
высокая эффективность в области образования в период модернизации. 
 
NDU-nun  Elmi  Şurasının  30  noyabr  2016-cı  il  tarixli  qərarı  ilə  çapa 
tövsiyə olunmuşdur (protokol № 03) 
 
 
 

---

254 
 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ.  ELMİ ƏSƏRLƏR,  2016,  № 7 (80) 
 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY.  SCIENTIFIC WORKS,  2016,  № 7 (80) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТЕТ.  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2016,  № 7 (80) 
 
 
TOFİQ ƏLİYEV 
Naxçıvan Dövlət Universiteti 
[e-mail] 
AKİF MƏRDANLİ 
Naxçıvan Dövlət Universiteti 
[e-mail] 
UOT: 
372.8.57
 
TOXUMUN QURULUŞU, ŞİŞMƏSİ VƏ TƏRKİBİNİN 
ÖYRƏNİLMƏSİ ÜZRƏ TƏCRÜBƏLƏRİN TƏŞKİLİ VƏ KEÇİRİLMƏSİ METODİKASI 
Açar  sözlər:  toxumların  quruluşu,  tərkib,  təzyiq  qüvvəsi,  keyfiyyət  əlamətləri,  rüşeym,  ləpə, 
toxumların səpini  
Key words: structure of seeds, composition, pressure power, quality symptoms, embryo, kernels, 
to sow seeds 
Ключевые слова: строение семян, состав, сила давления, признаки качество, зародыш, 
семядоля, посев семян 
Orta  məktəbdə  Botanika  proqramının  «Toxum,  quruluşu,  cücərməsi  və  toxumların  səpin 
üçün  hazırlanması»  mövzusuna  dair  təcrübi  və  praktik  məşğələlərdən  bir  neçəsinin  aparılması 
qaydalarını göstəririk. 
Təcrübələr 
Mövzu. Toxumun quruluşu. 
Məqsəd. Şagirdləri birləpəli və ikiləpəli toxumların quruluşu ilə tanış etmək. 
Təchizat. Noxud, lobya, buğda və arpa dənələri, dərin boşqab, su, tənzif və ya pambıq. 
Məşğələlərin  təşkili  və  aparılması.  Quruluşunu  öyrənmək  istədiyimiz  toxumu  islatmaq 
lazımdır.  Yaxşı  isladılmış  toxumun  həm  xarici,  həm  də  daxili  quruluşu  ilə  asan  tanış  olmaq 
mümkündür. 
Bu məqsədlə, birinci növbədə ikiləpəli bitki toxumlarından lobya və noxudu, birləpəli bitki 
toxumlarından isə buğda və arpanı islatmaq lazımdır. 
Quruluşu  öyrəniləcək  toxumların  hissələrinin  daha  aydın  nəzərə  çarpması  üçün,  onların  irisi  və 
sağlamı seçilməlidir. Seçilmiş toxumlardan təqribən 100 ədədini ayırıb dərin bir boşqaba düzməli, üzərinə 
su töküb üstünə yaş tənzif və ya pambıq sərilməlidir. Bir gündən sonra toxumlar islanır və şişir [1]. 
Bu cür islanmış toxumları şagirdlərə paylamaq və quruluşunu öyrənmək lazımdır. 
Şagirdlər,  ardıcıl  olaraq  toxumun  qabığı,  ləpələri,  rüşeymi  və  rüşeymin  hissələri  ilə  tanış 
olurlar.  Məşğələnin  daha  faydalı  keçməsi  üçün  müəllim  toxumun  birini  götürüb  qabığının 
soyulması, ləpələrinin ayrılması və rüşeymin çıxarılması qaydalarını numayiş etdirir. 
Hər  hansı  bir  toxumun  quruluşunu  öyrənərkən,  onun  hissələrinin  şəklini  çəkdirmək, 
tablodakı şəkillə müqayisə etdirmək və hər bir hissəsinin adını yanında yazdırmaq lazımdır. 
Mövzu. Toxumun şişməsi. 
Məqsəd.  Şagirdləri  toxumun  şişməsi,  şişərkən  hansı  tərəfdən  daha  çox  su  sorması,  təzyiq 
qüvvəsi ilə tanış etmək. 
Təchizat.  Lobya,  noxud  (və  ya  başqa  toxum),  şüşə,  su,  mantar,  boşqab,  pambıq,  stəkan, 
karton, qayçı, nazik çöp, iynə, xətkeş və ştativ. 
Məşğələnin  təşkili  və  keçirilməsi.  Toxumun  şişməsini  və  şişərkən  hansı  tərəfdən  su 
çəkdiyini yoxlamaq üçün aşağıdakı təcrübələri qoymaq olar: 
1. İri lobya dənələrinin arxası, yanı və göbəyi üstündə yaş pambığın üzərinə cərkə ilə düzüb, 
nəticəsini  aydınlaşdırmaq  olar.  Bu  qayda  ilə  hansı  vəziyyətdə  düzülmüş  lobyaların  daha  tez 
islandığını və daha tez şişdiyini yoxlayıb toxumların hansı tərəfdən su çəkdiyini öyrənirlər. 
2.  Toxumların  şişərkən  həcmcə  nə  qədər  artdıqlarını  yoxlamaq  üçün  stəkana  dörddə  biri 

---