Elmi ƏSƏRLƏR, 2017, №3 (84) nakhchivan state university. Scientific works, 2017, №3 (84)

112 
Park  və  bağlarda  yaşıllaşdırmada  istifadə  olunur.  Azərbaycanın  Qırmızı  Kitabı”na  daxil  edilməsi 
tövsiyə olunur. Naxçıvan MR – də dağlıq ərazilərdə yayılmışdır.  
 
ƏDƏBİYYAT 
1.
 
Azərbaycanın ağac və kolları. III cild, 1970 322 s. 
2.
 
Azərbaycan dendroflorası Üç cilddə. I cild, Baki: Elm, 2011, 312 səh. 
3.
 
Azərbaycan dendroflorası II cild, Baki: Səda, 2015, 392 səh. 
4.
 
Azərbaycan florasının konspekti. I-III cildlər, 2005; 2006; 2008 
5.
 
Деревья и кустарники СССР, т.3,1954, Флора Азербайджана, т.5, 1954  
6.
 
Мак-Кой П. Комнатные растения : энциклопедия. — М.: Росмэн, 1998, 255 стр. 
7.
 
Bärtels A. Farbatlas Mediterrane Pflanzen. — Stuttgart (Hohenheim): Ulmer Verlag, 1997. 
8.
 
İbrahimov Ə.M. Naxçıvan muxtar Respublika ərazisində yayılan ağac və kolların tədqiqi 
vəziyyəti (Yabanı, mədəni və introduksiya olunmuşlar) // AMEA Naxçıvan Bölməsinin 
Xəbərləri, təbiət və texniki elmlər, 2012, № 4, s.89-104 
9.
 
Talıbov T.H., İbrahimov Ə.M. Naxçıvan Muxtar Respublikasının dendroflorası // AMEA 
Naxçıvan Bölməsinin Xəbərləri, Təbiət və texniki elmlər seriyası, 2013, № 4, s.60-77 
10.
 
Talıbov T.H., İbrahimov Ə.M. Naxçıvan şəhərinin yaşıllaşdırılmasında istifadə olunan ağac və 
kollar / Botanika bağlarında və dendroparklarda landşaft memarlığı. V beynəlxalq konfransın 
materialları, 5-8 noyabr 2013. Bakı, 2013, s. 25-34 
11.
 
It collected area of the Batumi Botanical Garden.  Batumi Botanical Garden Index Seminum 
Tbilisi: № 40, 2012, 43 p. 
12.
 
Talıbov T.H., İbrahimov Ə.Ş. Naxçıvan Muxtar Respublikası florasının taksonomik spektri 
(ali sporlu, çılpaqtoxumlu və örtülütoxumlu bitkilər). Naxçıvan: Əcəmi, 2008, 364 s. 
13.
 
Talıbov T.H., İbrahimov Ə.Ş. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Qırmızı Kitabı (Ali spоrlu,  
çilpaqtохumlu  və  örtülütохumlu bitkilər). Naxçıvan: Əcəmi, 2010, 676 s. 
 
ABSTRACT 
Teyyub Pashayev 
The introduced aboriginal and external bush plants in Botanical garden part II 
 
The  article  provides  information  about  carried  out  investigations  in  Botanical  garden  of  
Bioresource Institute of Nakhchivan Section of ANAS in recently years. The main purpose of this 
scientific  investigation,  extension  of  aboriginal  and  external  ornamental,  exotic  bush  plants  for 
greenery  of  cities  and  settlements  of    Nakhchivan  Autonomous  Republic.  The  investigations  are 
carrying out on aboriginal and external ornamental bush plants also their bioecological features and 
extension  methods  are  studying.  The  bush  plants  which  conform  the  climate  of  Nakhchivan 
Autonomous  Republic  and  determining  durability  increase  and  recommend  for  greenery.  Also  the 
article provides large information about spreading areas, bioecological features, extension methods, 
botanical description of aboriginal and external bush plants of noted below in Botanical  garden of  
Bioresources Institute of Nakhchivan Section of ANAS:  Cotenaster melanocarpus Fisch. Ex Blytt, 
Lonucera  iberica  Bieb.,  Limonium  meyeri  (Boiss.)  O.Kuntze,    Eucalyptus  obliqua  L'Her.,  Cercis 
siliquastrum  L.,  Chamaerops  humulis  L.,  Hibiscus  syriacus  L.,  Cotinus  coggygria  Scop.,    Rosa 
zangezura  P.Jarosch,    Ribes  nigrum  L,    Rhamnus  cathartica  L.,    Syringa  vulgaris  L.,  Jasminum 
fruticans L.  
 
РЕЗЮМЕ  
Тейюб Пашаев 
Интродукция местных и завезенных растений в Ботаническом саду II част 
В  статье  приводятся  сообщения  о  проведенных  в  последние  годы  научно  – 
исследовательских  работах  в  Ботаническом  саду  Института  Биоресурсов  Нахчыванского 
Отделения Национальной Академии Наук Азербайджана. Основная цель исследовательской 
работы  заключается  в  увеличении    количества  местных  и  завезенных  декоративных  и 

---

113 
экзотических  кустарников  для  озеленения  городов  и  поселков  автономной  республики.  В 
настоящее  время  на  основе  местных  и  завезенных  растений  проводятся  научно  – 
исследовательские  работы,  изучаются  их  биологические  особенности  и  способы 
распространения.  Кустарники  приспособленные  к  климату  автономной  республики  и 
отличающиеся  высокой  устойчивостью,  считаем  пригодными  для  озеленения  городов  и 
поселков.  Также  в  статье  указываются  сортимент  местных  и  интродуцированных 
кустарников,  произрастающие  в  Ботаническом  саду  Института  Биоресурсов,  их 
распространение,  биологические  особенности,  способы  их  размножения,  ботанический 
облик. В заключении дается обширное сведение о видах: Cotenaster melanocarpus Fisch. Ex 
Blytt,  Lonucera  iberica  Bieb.,  Limonium  meyeri  (Boiss.)  O.Kuntze,    Eucalyptus  obliqua  L'Her., 
Cercis  siliquastrum  L.,  Chamaerops  humulis  L.,  Hibiscus  syriacus  L.,  Cotinus  coggygria  Scop.,  
Rosa  zangezura  P.Jarosch,    Ribes  nigrum  L,    Rhamnus  cathartica  L.,    Syringa  vulgaris  L., 
Jasminum fruticans L. 
 
NDU-nun  Elmi  Şurasının  27  aprel  2017-ci  il  tarixli  qərarı  ilə  çapa 
tövsiyyə  olunmuşdur. (protokol № 08)
. 
Məqaləni  çapa  təqdim  etdi:  Biologiya  üzrə  fəlsəfə  doktoru,  dosent   
M. Piriyev
 
 
 

---

114 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ.  ELMİ ƏSƏRLƏR,  2017,  № 3 (84) 
 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY.  SCIENTIFIC WORKS,  2017,  № 3 (84) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТЕТ.  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2017,  № 3 (84) 
 
ŞƏFA XASAYEVA 
AMEA Zoologiya İnstitutu 
[e-mail] 
MAHİR MƏHƏRRƏMOV 
AMEA Naxçıvan Bölməsi 
[e-mail] 
 
UOT: 595.44 
GƏDƏBƏY RAYONU ƏRAZİSİNDƏ HÖRÜMÇƏKLƏRİN  
(ARACHNIDA, ARANEAE) ÖYRƏNİLMƏSİNƏ DAİR 
Açar sözlər: hörümçək,  növ, cins, fəsilə 
Key words: spider, species, genus, family 
Ключевые слова:  паук, вид, род, семейство 
Gəncə-Qazax  bölgəsinə  daxil  olan  Gədəbəy  rayonu  Kiçik  Qafqazın  orta  və  yüksək  dağlıq 
qurşaqlarında  yerləşir.  Ərazisi  Şahdağ  silsiləsinin  şimal  yamacını,  Başkənd-Dəstəfur  çökəkliyinin 
və  Şəmkir  dağ  massivinin  bir  hissəsini  əhatə  edir.  Rayon  ərazisi  üçün  kəskin  parçalanmış  orta 
dağlığın enliyarpaqlı meşə və meşədən sonrakı meşə-kolluq landşaftları xarakterikdir  [3, s. 298]. 
Gəncə-Qazax  bölgəsinin  hörümçəklərinin    öyrənilmə  tarixinə  nəzər  saldıqda    aydın  oldu  ki, 
rayon  ərazisində  indiyə  qədər  heç  bir  araxnoloji  tədqiqat  işi  aparılmamışdır.  Bunu  nəzərə  alaraq 
2015-ci  ildən  başlayaraq  ilin  müxtəlif  fəsillərində  Gədəbəy  rayonunda  tədqiqatlar  aparmağa 
başlamışıq.  İlkin  tədqiqatlar  iyul  və  oktyabr  aylarında  rayonun  ətraf  kənd  (Yeni  Saratovka,  Yeni 
İvanovka) və qəsəbələrində aparılmış və 100-ə yaxın araxnoloji nümunə götürülmüşdür.
 
Material və metodika 
Tədqiqat zamanı materialın yığılması ümumi qəbul olunmuş metodika ilə - vizual axtarma və 
əl  (manual)  ilə  toplama  yolu  ilə  aparılmışdır.  Hörümçəklər  yaşaya  bilən  bütün  yerlər  diqqətlə 
nəzərdən keçirilmişdir. Bundan başqa nümunələrin toplanmasında çətir, entomoloji tor, eksqauster, 
tələlərdən,  botrobiont  hörümçəklərin  yuvalardan  çıxarılması  və  s.  üsullardan  istifadə  olunmuşdur. 
Bütün toplanılan materiallar 75 %-li etil spirtində fiksasiya edilib, etiketlənmişdir  [16, s. 281].  
 Materiallar  NİKON  SMZ  1270  mikroskopu  vasitəsilə  yetkin  fərdlər  üzrə  təyin  edilmişdir. 
Növlərin  sistematikası  əsasən  Avropanın  hörümçəklər  faunası  vasitəsilə,  dünyada  yayılması  isə 
Platnikin dünyanın hörümçəkləri kataloquna əsaslanaraq verilmişdir [23, 24]. 
Nəticələr və onların müzakirəsi 
Toplanılmış  materialların  təyini  zamanı  8  fəsilə,  20  cinsə  aid  20  növ  hörümçək  aşkar 
edilmişdir. Bunlardan 3 cins (Agalenatea Archer, 1951; Nuctenea Simon, 1864;  Micaria Westring, 
1851)  və  10  növ  [Agalenatea  redii  (Scopoli,  1763);  Nuctenea  umbratica  (Clerck,  1757);  Micaria 
albovittata  (Lucas,  1846);  Arctosa  cinerea  (Fabricius,  1777);  Aulonia  albimana  (Walckenaer, 
1805);  Pardosa  proxima  (C.  L.  Koch,  1847);  Trochosa  terricola  Thorell,  1856;  Chinattus 
caucasicus  Logunov,  1999;  Steatoda  albomaculata  (De  Geer,  1778);  Xysticus  ninnii  (Thorell, 
1872)]  Gəncə-Qazax bölgəsi üçün ilk dəfə qeyd olunub.  
Fəsilə: Araneidae Simon, 1895 
Cins: Agalenatea Archer, 1951 
Növ: Agalenatea redii (Scopoli, 1763)    
Material:  1juv.,  Gədəbəy,  25.07.2015,  E.F.Hüseynov,  X.Ə.Əliyev;  2♂♂,  Gədəbəy,  Yeni 
Saratovka, 06.10.2015, Hüseynov E.F ., Əliyev X.Ə; 
Azərbaycanda  yayılması:  Abşeron  yarımadası,  Böyük  Qafqazın  cənub  hissəsi,  Muğan  düzü,  
Lənkəran Təbii Vilayəti [11, 13, 14, 15]. Gəncə-Qazax bölgəsi üçün yeni cinsdir. 
Dünyada yayılması: Palearktika. 
Cins: Araneus Clerck, 1757 

---