Elmi redaktorlar: Əziz Məmmədov
Yüklə 6,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Müəssisələrin öz vəsaiti
- Büdcədənkənar ərazi ekoloji fondları
konsepsiyasını əlaqələndirir. Riskin qiymətləndirilməsinin ardıcıl nümunələri; -
-
təhlükə mənbəyinin və onunla bağlı ziyanın təsviri; -
normal iş şəraitində riskin qiymətləndirilməsi -
istehsalatda qəzalar, təhlükəli maddələrin saxlanılması və nəqli zamanı hiptetik (fərziyyəyə əsaslanan) mümkünlüyünə görə (ehtimal məqamı) riskin qiymətləndirilməsi; -qəzaların inkişafı senarisinin mümkün spektorları; -riskin təhlilinin ehtimalı və statistik qiymətləndirmə. -
yumşaldılmasmın tənzim edilməsi. Qeyri-müəyyənliklə, kəskin surətdə ixtilafla (toqquşma ilə), əhalinin stress vəziyyəti ilə, külli miqdarda sosial-iqtisadi və ekoloji ziyanla xarakterizə olunan və gözənilmədən, anilikdə baş verən hadisələrə fövqəladə hallar (FH) adlanır, onların baş vennəsi səbəbləri müxtəlif ola bilər. FH, əsasən təbii fəlakət, ətraf mühitə zərərli maddələrin atılması, torpaq sürüşməsi , yanğın, partlayış, zəlzələ və s. nəticəsində baş verir və onları qabaqcadan proqnozlaşdınnaq hələlik qeyri-mümkündür. FH-in süni sürətdə yaranması, əksər hallarda kömür, neft-qaz və kimya müəssisələrinin kəskin surətdə cəmləşdiyi regionlarda bş verir. Təkcə energetika sahəsində lOmlrd t şərti yanacaq hasil edlir, saxlanılır və emal olunur. Belə yanacaqlar isə yanma, partlama qabiliyyətinə malikdir və onar bir sıra ölkələrdə mövcud olan nüvə silahları arsenalı ilə müqayisə oluna bilər. Riskin azaldılmasının və fövqəladə halların (situasiyaların) nəicələrin yumşaldıması sahələrində onların dövlət təəfındən tənzim edilməsinin əsas istiqamətləri aşağıdakılar hesab edilir: hüquqi, iqtisadi və normativ -metodiki istiqamətlər. Qeyd olunan istiqamətlərin dövlət tərəfindən tənzimlənməsi yerli icra orqanları tərəfindən tənzimlənməsi yerli icra orqanları tərəfindən fövqəladə hallam nəticələrinin ləğv edilməsi ilə məşğul olan xüsusi qurumlar tərəfindən icra olunur. Riskin azaldılmasının və fövqəladə halların nəticələrinin yumşaldılmasmın hüquqi, iqtisadi və normativ- metodiki istiqamətlərinin həyata keçirilməsi Respublika Konstitusiyasının “Əhalinin və ərazinin texnogen və təbii xarakterli fövqəladə hallardan müdafiəsi haqqında” qanununa uyğun olaraq müəyyənləşdirilir. Riskin azaldılmasının və fövqəladə halların nəticələrinin yumşaldıl- masmın hüquqi tənzimlənməsi lazımi hüquqi bazanın qanunvericiliyinin təmin edilməsindən ibarətdir, iqtisadi tənzimləmə fövqəladə halların nəticələrinin ləğv edilməsinin maliyyə tədbirlərini həyata keçirən təkmilləşdirilmiş iqtisadi mexanizmin mövcudluğudur. Bunlara vergi- 617 yığma, cərimə sanksiyaları və güzəştlər, ixtisaslaşdırırimış fondlar və sığortalar hesabına fonnalaşan büdcə və qeyri-büdcə mənbələri aid edilir. Nonnativ-metdiki tənzimləmə kifayət qədər lazımi normativ-texniki və normativ-metdiki bazanın yaradılmasını tamin edir. Tənzimləmənin məqsədi. Riskin azaldılmasının və fövqəladə halların nəticələrinin yum- şaldılmasmm əsas məqsədləri aşağıdakılardan ibarətdir; -
-
qəzaların, faciələrin, təbii fəlaklətlərin tənzimlənməsi üçün profilaktik tədbirlərin görülməsi; -qəzadan sonrakı hadisələrin tənzimlənməsi; -fövqəladə hallarda infonnasiya təminatının tənzimlənməsi və s. Məlumdur ki, son illərdə Azərbaycanda FHN yaradılmış və böyük səlahiyyətlərə malikdir. Bu və ya digər səbəbdən hər hansı bir ərazidə fövqəladə hal baş verərsə və hadisə əhaliyə ziyan vurarsa nazirlik həmin ziyanın həcmini hesablayır, müxtəlif sahələrə, o cümlədən əhaliyə dəyən ziyanın dövlət hesabına ödənilməsini təmin edir. Bu zaman nazirlik fəaliyyətdə olan nonnativ sənədləri və qanunları əsas götürülür. Ətraf mühitin mühafizəsi tədbirlərinə yönəldilən vəsaitin əsas mənbəyi dövlət büdcəsidir, lakin başqa maliyyə mənbələri də maliyyələşmədə iştirak edir. 1989-1990-cı illərdə ətraf mühitin mühafizəsinin tənzimlənməsində iqtisadi mexanizmlərin tətbiqi təbiəti mühafizə fəaliyyətinin maliyyələşmə sisteminə yeni baza yaratmaq imkanı verdi (təbiətdən istifadəyə və çirklənməyə görə ödənişlər və s.). Ətraf mühiti mühafizə tədbirlərinin və eoloji proqramların maliyyələşməsi bəzi vəsait mənbələrinin (müxtəlif səviyyəli büdcələr; müəssisə, təşkilat, şirkətlərin vəsaiti; büdcədənkənar razi eoloji fondlar; ekoloji sığorta fondu; bank kreditləri; əhalinin vəsaiti -xarici hüquqi və fiziki şəxslərin könüllü vəsaitləri də daxil olmaqla) hesabına aparılır. Müxtəlif səviyyəli büdcələrin gəlir hissələrinə müvafiq vergilər, təbii resurslardan istifadəyə görə, ətraf mühiti çirkləndirməyə görə ödəniş və köçünnələr daxil olur. Bunlardan başqa yerli büdcələrdə Respublika büdcəsindən dotasiyalar, subsidiyalar da daxil ola bilər ki, bunlar da çox vaxt təbiəti mühafizə tədbirləri üçün nəzərdə tutulur. Bəzən Respublika büdcəsindən ekoloji-investisiya proqramlarına subvensiya da ayrıla bilər. Müəssisələrin öz vəsaiti təsərrüfat subyektlərinin gəlirləri hesabna formalaşır. Təbiəti mühafizə əsas fondların istismarı və təbiəti mühafizə tədbirlərinin keçirilmə xərcləri müəssisənin istehsal etdiyi məhsulların maya dəyərinə daxil edilir. Büdcədənkənar ərazi ekoloji
qalıq prinsipini kənarlaşdırmaq üçün yaradılır. 1990-cı ildə aşağıdakı büdcədənkənar fondlar yaradıldı: mneral-xammal bazasının bərpası, meşələrin mühafizəsi və bərpası, subyektlərinin bərpası və 618 Yüklə 6,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|