Ağazeynal A.Qıırhanzadə
stimullaşdırılması ilə bağlı tədbirlər həyata keçirməkdən və bu prosesin
səmərəliliyinin yüksəldilməsinə əlverişli şərait yaratmaqdan ibarətdir.
Bütövlükdə bu proses yerli əmtəə istehsalçıları tərəfindən istehsal edilən
məhsullar keyfiyyətinin yüksəldilməsinə və eyni zamanda əhalinin alıcılıq
qabiliyyətinin artırılmasına yönəldilən təxirəsalınmaz tədbirlər işlənib
hazırlanmasını özündə əks etdirir. Qeyd edilən dövlət tənzimlənmə
funksiyalarının yerinə yetirilməsi, xüsusilə əhalinin alıcılıq qabiliyyətli
tələbinin stimullaşdırılmasma yönələn tədbirlər, əhalinin müxtəlif qruplarına
verilən pensiyaların, müavinətlərin və digər kompensasiyaların həcminin
artırılmasını nəzərdə tutur.
İnkişaf etmiş ölkələrin təcrübəsi göstərir ki, əhalinin gəlirlərinin artırl-
masma yönəldilən tədbirlər əmək haqqının, dövlət tərəfindən verilən
müavinətlərin, pensiyaların və digər transfertlərin artırılması ilə yanaşı, eyni
zamanda əmək qabiliyyətli əhalinin səmərəli məşğulluğunun təmin edilməsinə
əlverişli şəraitin formalaşdırılması ilə də şərtlənir. Əhalinin alıcılıq
qabiliyyətli tələbinin formalaşdırılması və onun stimullaşdırılma- sına yönəlik
tədbirlərin həyata keçirilməsi zamanı ərzaq və kənd təsərrüfatı məhsullarının
qiymətlər sisteminin tənzimlənməsi də diqqəti çəkən məqamlardandır. Qeyd
etmək lazımdır ki, bazar münasibətləri şəraitində qiymətlərin səviyyəsinə
birbaşa
inzibati
təsir
istisna
edildiyindən
qiymətlə
sisteminin
tənzimlənməsində daha çox iqtisadi vasitələrdən istifadə məqbul hesab edilir.
Məhz belə bir situasiyada kənd təsərrüfatı məhsullarının qiymətlərinin
tənzimlənməsində ən səmərəli iqtisadi amil təminatlı dövlət sifarişlərinin
həyata
keçirilməsi
və
marketinq
xidmətinin
səmərəliliyinin
yüksəldilməsindən ibarətdir.
Dövlətin aqrar sferada həyata keçirdiyi himayəçilik fəaliyətinin ən mühüm
prinsiplərindən biri də daxili bazarda yerli əmtəə istehsalçılarının əmtəə
təklifinin həcminin artırılmasına yönəlik stimullaşdırıcı tədbirlərin həyata
keçirilməsidir. Dövlət tərəfindən aqrar bazarda və eləcə də aqrar
iqtisadiyyatda səmərəli təklifin formalaşdırılmasına yönəldilmiş tədbirlərə
aşağıdakılar aid edilir:
*
Aqrar sahədə fəaliyyət göstərən əmtəə istehsalçılarının maddi-texniki
bazasının və istehsal potensialının
həcminin genişləndirilməsi;
*
Aqrar sahəyə yerli və xarici investorların cəlb edilməsinin stimullaş-
dırılması;
*
Aqrar sahənin daxili və beynəlxalq konyuktura uyğun səmərəli ixti-
saslaşdırılmasınm təmin edilməsinə yönəldilmiş fəaliyyətinin gücləndirilməsi;
142
İnsanŞünasltq
*
Aqrar sahədə istehsal edilmiş kənd təsərrüfatı, ərzaq və yeyinti
məhsullarının daxili və xarici bazarda rəqabət
qabiliyyətinin yüksəldilməsi;
*
Aqrar sahədə fəaliyyət göstərən kənd təsərrüfatı əmtəə istehsalçılarını
çoxsaylı risklərdən sığortalamaq məqsədilə səmərəli sığorta təminatının
formalaşdırılması.
Yerlərdə kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsal həcmi ilə emal
müəssisələrinin istehsal gücləri arasında paritetliyi təmin etmək məqsədilə
sənaye əsaslı topdan satış bazarlarının aqrar birjalarının formalaşdırılma- sma
dair stimullaşdırıcı tədbirlərin həyata keçirilməsi.
Dövlətin aqrar sferada himayəçilik fəaliyyətinin ən mühüm
prinsiplərindən biri də qiymətlərin səviyyəsinə hərtərəfli yardımın
göstərilməsi və o cümlədən aqrar-sənaye kompleksinin sferaları arasında
qiymət dispari- tetinin aradan qaldırılması ilə bağlı zəruri tədbirlərin həyata
keçirilməsidir. Məlum olduğu kimi, kənd təsərrüfatı ənənəvi olaraq bütün
dövlərdə iki sahənin davamlı təsirinə və təzyiqinə məruz qalmışdır. Bunlardan
birincisi, kənd təsərrüfatı ilə emal sənayesi arasında qiymət disparitetinin
mövcudluğu, ikincisi, aqrar-sənaye kompleksinin istehsal vasitələri istehsal
edən sahəsi ilə kənd təsərrüfatı məhsullarının tez xarab olması və digər
spesifik xüsusiyyətlərdən istifadə edərək həmin məhsulların qiymətlərini ya
aşağı salır, ya da onların satışından əldə edilən pul gəlirlərini illərlə
istehsalçılara ödəmirlər. Bu isə kənd təsərrüfatı əmtəə istehsalçılarının
maliyyə- təsərrüfat fəaliyyətinin zərərlə başa çatmasına gətirib çıxarır.
Maddi texnik resurslar istehsal edən sahələrdə maddi texniki resursların
qiymətləri kənd təsərrüfatı məhsullarının qiymətləri ilə müqayisədə çox
yüksək olduğundan kənd təsərrüfatı müəssəsələri modern istehsal vasitələri
əldə etmək imkanlarını itirirlər.
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ DAYANIQLI
ƏRZAQ TƏHLÜKƏSİZLİK SİYASƏTİ
A
raşdırmalar göstərir ki, dünya təsərrüfat
əlaqələrinin qloballaş-
ması ərzaq təhlükəsizliyi probleminin
də getdikcə daha çox bey-
nəlxalq səciyyə daşımasına gətirib çıxarır.
Məlum olduğu kimi Azərbay-
can dövlət müstəqilliyi əldə etdikdən sonra beynəlxalq
iqtisadi münasi-
bətlər sisteminin tam hüquqlu suybekt kimi artıq
dünya birliyinə inteq-
rasiya edilmiş və bu sahədə aparılan transformasiya yönümlü
iqtisadi is-
lahatlar kursu hazırda davam etdirilməkdədir.
Həyata keçirilən iqtisadi
- . . . . . . . =
143
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . =