Ərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyası
Yüklə 3,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MİLLİ MUSİQİMİZLƏ DÖYÜNƏN SƏNƏTKAR ÜRƏYİ 1
Qeydl ər, şərhlər və monoqrafik məlumat 484 yazdığına görə, Maraği bu əsərini əvvəlcə oğlu Nurəddin Əbdürrəhmana bağışlamış, lakin 1413-cü ildə kitabın üzərində yenidən işləmişdir. Marağinin “Məqasid-əl əlhan” adlı əsəri əslində “Came-əl əlhan” kitabının müxtəsər icmalıdır (yuxarıda qeyd edildiyi kimi, bu əsərin bir nüsx
əsi İstanbulda “Nur-Osmaniyyə” və Top Qapı sarayı kitabxanalarında, bir nüsx
əsi isə Məşhəd şəhər kitabxanasında saxlanılır). Marağinin fars dilində tərtib etdiyi “Şərh-ül ədvar” risaləsi Səfiəddin Urm əvinin “Kitab-əl ədvar”ının şərh və təfsirindən ibarətdir. Müəllifin musiqi n əzəriyyəsinə dair “Kənz-ül əlhan” kitabının müqəddəratı isə məlum deyil. Marağinin həyat və yaradıcılığından az-çox bəhs edən ayrı-ayrı mü əlliflərin (C.P.N.Land 120 , G.Helmhols 121 , m
əşhur alman iranşünası H.Ete
122 (1844-1917) v ə b. yazılarında bu kitabın heç olmazsa bir nüsx
əsinin hazırda mövcud olub-olmaması haqqında məlumata təsadüf edilmir. Çox güman ki, bu əsərin zamanəmizə qədər gəlib çatmamasına dair ingilis
musiqişünası C.Farmerin rəyi doğrudur. Maraği öz əsərlərində musiqinin nəzəri məsələləri ilə yanaşı “əməli musiqi” üzr ə də müəyyən bəhslərə geniş yol verir. Burada müəllif musiqi al ətlərinin təsviri və tofsivi (xüsusiyyətlərini tanıtma) ilə bərabər, həm də ifaçılıq qaydalarından danışır. Onun əsərlərində rübab, ud, tənbur, mizmar, mizaf v
ə b.musiqi alətlərinin quruluşu, akustik və səslənmə xassələri haqqında maraqlı təriflərə təsadüf edilir. Maraği yaradıcılığını ətraflı surətdə tədqiq edən C.Farmer yazır ki, Maraği əsərlərində Əbu-nəsr Farabi, Səfiəddin Urməvi, Qütbəddin Şirazi və başqalarından iqtibasən yazılmış ayrı-ayrı parçalara tez-tez təsadüf olunur. Bununla b ərabər Farmer qeyd edir ki, Maraği bir alim və böyük musiqişünas kimi öz orijinallığını saxlamış, musiqi nəzəriyyəsini qiymətli elmi mülahiz ələrlə zənginləşdirmişdir.
120
Y.N.Land. Recherches sur İ’histoire de la gamme arabe (Acte, du sixteme Congres International des Orientalists tenu en 1883 a Leide) Leide, 1883, pp. 67-75. 121
Гельмгольц Герман. Учение о слуховых ощyщениях, как физиологическая основа для теории музыки. Пер. с немецкого, СПб., 1875, səh.280 və ardı. 122
Sachau-Ethe. Catalogue of the Persian, Turkish, Hindustani and Pustu manuscripts in the Bodlean Library, begyn bu Ed. Ed. Sachau, contuneud, completed and ed. By H.Ethe, pt I. The Persian manuscripts, Oxford, 1889, pp. 1057-1063.
Əfrasiyab Bədəlbəyli. İzahlı monoqrafik musiqi lüğəti 485
MİLLİ MUSİQİMİZLƏ DÖYÜNƏN SƏNƏTKAR ÜRƏYİ 1 Xalqın milli mədəniyyətinə, onun m ənəvi inkişafına güclü təkan verən, geniş dünya görüşü, çoxsahəli yaradıcılıq fəaliyyəti il ə fərqlənən görkəmli sənətkarlar arasında Əfrasiyab Bədəlbəylinin adı Azərbaycan musiqi m
ədəniyyəti tarixində mərkəzi yerl
ərdən birini tutur. Ə.Bədəlbəyli Azərbaycan bəstəkarlıq m əktəbinin yaranması yolunda ilk cığır açanlardan biri olmuşdur. Və əgər sənətkarın müasirl
əri arasında yaradıcılıq baxımından ona b
ərabər bəstəkar tapmaq mümkündürsə, B ədəlbəyli yaradıcılığındakı aydın, gözə- çarpacaq çoxc əhətliliyi özündə birləşdirən başqa bir incəsənət xadimi tapmaq o qədər də asan iş deyil. Ə.Bədəlbəylinin çoxşaxəli yaradıcılığının hansı tərəfini götürürüksə-götürək, onun hər sah ədəki fəaliyyəti Azərbaycan incəsənətinin inkişafında silinməz izlər qoymuşdur. İlk Azərbaycan milli baleti “Qız qalası”, operalar, kamera- instrumental əsərləri, dirijorluğu, librettoları, xalq musiqisi ilə bağlı elmi
1
əqalə ilk dəfə "Musiqi Dünyası" jurnalının 1-2(31), 2007 - sayında çap olunmuşdur.
İbrahim Quliyev 486
çıxışları, tərcümələri, ictimai fəaliyyəti - bütün bunlar, milli mədəniyyət tariximiz ə həmişəlik daxil olmuşdur. Az ərbaycan professional musiqi yaradıcılığının təşəkkülü və inkişafı - bir sıra janrların meydana gəlməsi və təkamülü, musiqi nəzəriyyəsi və xüsusil
ə də milli musiqimizin inkişaf tarixinə dair geniş tədqiqat işlərinin aparılması, bir çox Azərbaycan və eləcə də keçmiş sovet və xarici ölkə b əstəkarlarının əsərlərinin Azərbaycan səhnəsinə yol tapması Ə.Bədəlbəylinin adı ilə bağlıdır. 1907-ci il aprel ayının 19-da,
Bakı şəhərində, xalq maarifçi- si B ədəlbəy Bədəlbəyo- vun ail əsində oğlan uşağı dünyaya gəlir və ail
ənin ilkinə qədim türk hökmdarı Əfrasiyabın adı verilir. Yaşadığı dövrün qabaqcıl ziyalı- larından olan, təhsilini Qori mü
əllimlər seminariyasında almış Bədəlbəy Bakı şəhərində rus- müs
əlman məktəblərinin yaradıcılarından biri olmuş, uzun müddət 6 nömr
əli rus-müsəlman məktəbində müdir vəzifəsində işləmişdir. Həmin m əktəb xalq arasında “Bədəlbəyin məktəbi” adı ilə tanınırdı. B ədəlbəy, Azərbaycanın qədim diyarı Qarabağda, Şuşa şəhərində anadan olmuş və başqa cəhətlərlə yanaşı, uşaq çağlarından, bu füsunkar guşənin hər qarışında səslənən Azərbaycan el havalarını, muğamları eşitmiş, sevmiş və onları gözəl ifa etməyi bacarmışdır. Məhz bu cəhət onu, bütün h əyatı boyu geniş, hərtərəfli maarifçilik fəaliyyəti ilə yanaşı, XX əsrin əvvəllərində, milli musiqili teatrımızın yaranıb inkişaf etməsində bilavasitə yaxından iştirak etməyə həvəsləndirmişdir. Təmiz və zil səsə malik olan B ədəlbəy doğma xalası oğlanları Üzeyir Hacıbəylinin “Leyli və Məcnun” operasının səhnəyə yol tapmasına da kömək etmiş, ilk tamaşalarda İbn S əlam, sonralar isə həmin əsərdə Məcnun obrazlarını yaratmışdır. Maraqlıdır ki, o vaxtlar Azərbaycan səhnəsində qadın rollarını kişilər ifa Yüklə 3,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|