Əsmər Sadıq qızı Bədəlova

 
57 
d
ə  təzahür edir. Ona görə  də  müəllim  bugünkü  uğurundan 
m
əmnun olub sakit dayanmamalıdır. O, hər günün yekununda 
gördüyü  işləri təhlil etməyi,  nöqsanlarını  görməyi  və  onları 
aradan qa
ldırmaq  üçün  yollar  tapmağı  bacarmalı,  bunu 
günd
əlik vərdişə çevirməlidir. Belə olduqda müəllim başqala-
rına onun işində nöqsan tapmağa imkan vermir.  
3. Mü
əllimin pedaqoji qabiliyyətləri. Yadda saxlamaq 
lazımdır  ki,  təlim, yaxud dərs
 
h
ər zaman müasirdir. Yəni öz 
dövrünün, öz zamanının təlimidir, dərsidir. Deməli, müəllimin 
əməyi öz dövrünün tələblərinə cavab verməlidir və bu tələbləri 
h
əyata keçirə bilmək üçün müəllimdən yüksək qabiliyyət tələb 
olunur. Onun h
əm  şəxsi,  həm  didaktik,  həm də  təşkilatçılıq 
qabiliyy
əti olmalıdır.
 
Şəxsi qabiliyyət  dedikdə  müəllimin fərdi xarakterik 
xüsusiyy
ətləri, şagirdlərə hüsn -rəğbət bəsləməsi, dözümlülüyü, 
özünü 
ələ  ala bilməsi,  şagirdlərlə  işi  asanlaşdıra  bilmək üçün 
optimal v
əziyyət yaratmaq qabiliyyəti nəzərdə tutulur.
 
Didaktik qabiliyy
ətlər  müəllimin nəzəri  hazırlığı  ilə 
yanaşı,  təlim  materialını  şagirdlərə  çatdıra  bilmək qabiliy-
y
ətidir. 
T
əşkilati  qabiliyyətlər  müəllimin  şagird  kollektivini 
t
əşkil  etməsi, onu möhkəmləndirməsi, istiqamətləndirməsi və 
idar
ə etməsi ilə səciyyələnir. 
Elmi-idraki qabiliyy
ət  geniş elmi dünyagörüşünə malik 
olması və ixtisasını mükəmməl bilməsi ilə səciyyələnir.   
Kommunikativ  qabiliyy
ət  müəllimin şagirdlərlə yaşla-
rına  və  fərdi xüsusiy  yətlərinə  müvafiq  ünsiyyət qurmaq 
bacarığıdır.  
Suqqestiv  (t
əlqinedicilik)  qabiliyyət  kamil  şəxsiyyət 
kimi yetişmələri üçün lazım olan keyfiyyətləri, bilik, bacarıq və 
v
ərişləri müəllimin  bəzən söz belə işlətmədən, öz şəxsi nümu-
n
əsi və  insani dəyərləri vasitəsilə  uşağlara  təlqin etmək 
bacarığında ifadə olunur.  

---

 
58 
Perseptiv qabiliyy
ət  şagirdin  daxili  aləminə  nüfuz 
etm
əyi bacarmaq, onun psixoloji vəziyyətini  anında  duymaq, 
h
əmin vəziyyətdə  onunla ünsiyyətə  girmək, qəlbini  ələ  ala 
bilm
ək  kömək etmək, paylaşmaq, ruhlandırmaq  bacarığıdır. 
Diqq
əti paylaya bilmək qabiliyyəti    müəllimin eyni 
vaxtda h
əm özünün öyrətmə, təlqinetmə  fəaliyyətinə, həm də 
şagirdlərin fəallığına,  diqqətliliyinə, anlama və  dərketməsinə 
s
əviyyəsinə,  iş  prosesində  təzahür edən müxtəlif  xırdalıqlara 
diqq
ət yetirə bilməsidir. 
Aktyorluq qabiliyy
əti  müəllimin sözün qüdrəti ilə 
emosional t
əsir göstərməsi, pedaqoji prosesin mərhələlərinə və 
situasiyalara  müvafiq olaraq sinifd
ə  həmişə  sağlam,  yüksək  
əhval –ruhiyyəli ab –hava  yarada bilmək qabiliyyəti ilə ifadə 
olunur. 
Rejissorluq v
ə  drijorluq qabiliyyəti    müəllimin tədris 
etdiyi f
ənnin və  keçirdiyi sinifdənxaric tədbirin, tədris mühi-
tinin  ümumi 
əhatəsində  həm bütün sinif  kollektivini, həm də 
kollektiv daxilind
ə  ayrı  –ayrı  fərdləri ali səviyyədə  idarə  edə 
bilm
əsində ifadə olunur. 
Yekun  olaraq onu dey
ə  bilərik ki, pedaqoji prosesdə 
didaktik v
ə  təşkilatçılıq  qabiliyyətləri  aparıcı,  digərləri    isə 
köm
əkçıdır. 
Pedaqoji qabiliyy
ətlər insana hazır verilmir; onları gün-
d
əlik fəaliyyətdə, gərgin əməklə qazanmaq olar və bu keyfiy-
y
ətləri özündə  birləşdirən müəllim dərs  dediyi  şagirdlər üçün 
ideallıq rəmzinə çevrilə bilər. 
 
Suallar 
1.Mü
əllim  –şagird  münasibətlərində  müəllimin 
mövqeyi nec
ə olmalıdır? 
2.Şagird  şəxsiyyətinin  inkişafı  və  kollektivin düzgün 
t
əşkilində müəllimin rolu nədən ibarətdir? 
3.Mü
əllim  –şagird münasibətlərində ünsiyyətin növləri 
hansılardır? 

---

 
59 
4. Avtokrat v
ə avtoritar əməkdaşlığın hası uyğunluqları 
var? 
5.Liberal 
əməkdaşlıq nə deməkdir? 
6.Qeyri –sabit 
əməkdaşlıq –dedikdə nə başa düşürük? 
7.Demokratik 
əməkdaşlıq necə olmalıdır? 
8.Pedaqoji f
əaliyyət  zamanı  müəllimin məqsəd və 
v
əzifələri nədən ibarətdir? 
9.Pedaqoji f
əaliyyət zamanı müəllimin qarşısında hansı 
suallar durur v
ə müəllim həmin suallara  qarşı nə etməlidir? 
10.Mü
əllim  əməyinin
 
vaxt v
ə  məkanla  bağlılığı  necə 
ola bil
ər? 
11.Mü
əllimin pedaqoji qabiliyyətləri  dedikdə  nə  başa 
düşürük? 
12. 
Şəxsi
   
v
ə didaktik qabiliyyətlərin pedaqoji əhəmiy-
y
əti nədən ibarətdir? 
13.T
əşkilati  və  elmi  -idraki  qabiliyyətlər  müəllimin 
işinə  nə kimi fayda verə bilər? 
14. Mü
əllimin kommunikativ  və  perseptiv
  
qabiliyy
ət-
l
əri nə üçün vacibdir? 
15.Suqqestiv  (t
əlqinedicilik)
 
  v
ə diqqəti paylaşa bilmək 
qabiliyy
əti ilə  şagirdlərinə necə kömək edə bilər? 
16.Mü
əllimdə  aktyorluq və    drijorluq qabiliyyətinin 
olması  nə üçün lazımdır? 
 
Ədəbiyyat 
1. 
Əliyev H.  Pedaqoji  ustalığın  əsasları.  Bakı,  ADPU, 
1999.  
2. H
əmzəyev M.Ə. Pedaqoji psixologiya. Bakı, Maarif,  
1991. 
3
.  İbrahimov  F.N., Hüseynzadə  R.L. Pedaqogika (I 
cild). Bakı, Mütərcim,2013 
            4.M
əmmədzadə  R.H.  Müəllimin  peşə  etikası.  Bakı, 
Maarif, 1992. 

---