Firuddin cəFƏrov hasil fəTƏLİyev
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
291 Cədvəl 4.6 Idmançıların mineral maddələrə olan gündəlik təlabatı İdman növü Mineral maddələr, mq Ca P Fe Mg K Gimnastika, fiqurlu konki sürmə 1000-1400 1250-1750 25-35 400-700 4000-5000 Yüngül atletika, yaxın məsafəyə qaçış, tullanma 1200-2100 1500-2600 25-40 500-700 4500-5500 Orta və uzun məsafəyə qaçış 1600-2300 2000-2800 30-40 600-800 5000-6500 Çox uzaq məsafəyə qaçış, idman yerişi (20-50km-ə) 1800-2800 2200-3500 35-45 600-800 5000-6500 Üzgüçülük və su polosu 1200-2100 1500-2600 25-40 500-700 4500-5500 Ağır atletika, daş atma 2000-2400 2500-3000 20-35 500-700 4000-6500 Boks və güləş 2000-2400 2500-3000 20-35 500-700 5000-6000 Avarçəkmə (akademik baydarka, kanoy) 1800-2500 2250-3100 30-45 600-800 5000-6500 Futbol, xokkey 1200-1800 1500-2250 25-30 450-650 4500-5500 Basketbol, voleybol 1200-1900 1500-2370 25-40 450-650 4000-6000 Velosiped: dairəvi qonka 1300-2300 1600-2800 25-30 500-700 4500-6000 şossedə qonka 1800-2700 2250-3400 30-40 600-800 5000-7000 At idmanı 1000-1400 1250-1750 25-30 400-600 4000-5000 Atıcılıq idmanı 1200-2200 1500-2750 20-30 400-700 4500-5500 Yelkən idmanı 1000-1400 1250-1750 20-30 400-500 4000-5000 Xizək idmanı: yaxın məsafəyə 1200-2300 1500-2800 25-40 500-700 4500-5500 uzaq məsafəyə 1800-2600 2300-3250 30-45 600-800 5000-7000 Konki sürmə idmanı 1200-2300 2500-2800 25-40 500-700 4500-6500 4.2.2. İdmançılar üçün əsas qida məhsulları İdmançıların qida rasionu üçün bioloji cəhətdən daha qiymətli məhsullar məsləhət görülür. Süd çox qiymətli qida məhsuludur. Onun tərkibində müvəf- fəqiyyətlə uyğunlaşan 100 müxtəlif adda maddələr vardır. Bun- lardan 20 amin və 18 yağ turşusunu, 26 mineral duzu, 12 vitamini, 10 fermenti, 4 növ süd şəkərini, hormonları və s. göstərmək olar. Özünün aminturşuları tərkibinə görə südün zülalı daha qiymətlidir. Bütün qida məhsulları süddə həll olmuş və ya xırda dispers vəziyyətdə olur ki, bunun da nəticəsində onlar yaxşı mənimsənilir 292 (92-99%). Süd turşusu məhsulları əvvəlcədən pasterizə olunmuş südün süd turşusu bakteriyaları ilə qıcqırdılması yolu ilə alınır. Bu məhsulların da dəyəri təxminən südünkü kimidir. Əgər adi süd 1 saat ərzində ancaq 32% mənimsənilirsə, süd turşusu məhsulları 91% mənimsənilir. Süd turşusu məhsulları böyüməni və bağırsaq- da çürümə bakteriyalarının fəaliyyətini dayandırır. Qaymaq yüksək kalorili məhsuldur. Onun tərkibində zülallar, karbihidratlar və mineral maddələrin miqdarı təxminən süddəki kimidir. Qaymağın xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, onun tərkibində fosfotidlər lisitin-zülal kompleksi şəklində olub, yüksək bioloji aktivliyə malikdir. Digər məhsullarda buna təsadüf olunmur. Xama xüsusi mayalar əlavə etmək yolu ilə alınır. O, yaxşı dad keyfiyyətinə və yüksək kaloriliyə malik olub, insanı uzun müddət tox saxlayır. Şor, yüksək bioloji dəyərə malik olan məhsuldur. O, təbii zülal-kalsium konsentratı sayılır. Yağsız şor 18% zülala (ətdən, balıqdan və s. məhsullardakından çox) malik olur. Şorun zülalla- rında həyati vacib aminturşularının ən optimal nisbətləri balans- laşmışdır. Şorun tərkibində kalsium və fosfor ən optimal 1:1,5 nisbətində olur. Bioloji aktiv maddələrə malik olmaqla yağ mübadiləsinin və qara ciyər yağ infiltrasiyasının (süzülmə) pozul- masının qarşısnı alır. Şor bədəndən artıq suyun çıxarılmasına sə- bəb olur. Pendir çox qiymətli süd məhsuludur. O, çoxlu sayda optimal aminturşu tərkibli yüksək keyfiyyətli zülallara (25-30%), yüksək yağlılıga və kaloriliyə malikdir. Pendirlərin tərkibində yüksək miqdarda Ca və P yaxşı mənimsənilmə üçün daha optimal nisbətdə olması onların əsas xüsusiyyətidir. Pendirdə qiymətli vitamin- lərdən A, B 1 , B 2 və PP olur. Ət tam qiymətli zülalların əsas mənbəyidir. Onun tərkibində 11-19,8% zülal vardır. Ət məhsullarında xüsusilə qara ciyərdə, böyrəkdə B qrupunun bir çox vitaminləri və PP vitamini, dəmir (2- 3mq/100q), kalium (0,3%), fosfor (0,2%) olur. Bitki məhsulları ilə müqayisədə ətdən dəmirin mənimsənilməsi 3 dəfə artıq olur. 293 Ət məhsullarının tərkibində ekstraktiv maddələr (azotlu və azotsuz) vardır. Azotlu maddələr insana tonuslaşdırıcı təsir göstə- rir, həzm şirəsinin ayrılmasını stimullaşdırır və iştahanı artırır. Ətin əsas dəyərlərindən biri ondan geniş çeşiddə məmulat və xörəklərin hazırlanmasıdır. Ət, orqanizm tərəfindən yaxşı mənim- sənilir (96-98%) və uzun müddətli toxluq hissiyatı yaradır. Ancaq ətin artıq miqdarda qəbul edilməsi orqanizmin azot mübadiləsinin son məhsulları ilə yüklənməsinə səbəb olur ki, bu da faydalı sayıla bilməz. Quş əti öz kimyəvi tərkibinə görə 2 qrupa bölünür. Birinci qrupa yüksək miqdarda zülal və ekstraktiv maddələrə malik olan toyuq və hind toyuğu əti, ikinci qrupa suda üzən quşların (qaz, ördək) yüksək yağlı və tünd rəngli ətləri aiddir. Yüksək miqdarda zülal və ekstraktiv maddələrlə daha zəngin olan ağ quş ətidir. Quş ətində çox zülal (17-21%) və yağ (10-22%) olur. Quş əti özünün aminturşusu tərkibinə görə yüksək keyfiyyətli zülallara aid olub, bütün əvəzolunmayan aminturşularına malikdir Mənimsənilməsinə görə optimal balanslaşmiş olur. Ağ ət xeyli miqdarda fosfora (360 mq/100 q), kaliuma (190-300 mq/100 q) və dəmirə (orta hesabla 2,1 mq/100 q) malik olur. Yumurta-konsentrasiyalı məhsul olub, yüksək bioloji dəyərə malikdir. Yumurta 12,5% zülala malikdir. Bu zülallar optimal aminturşuları tərkibinə və xeyli əvəzolunmayan aminturşularına – lizin, triptofan və metioninə malik olur. Yumurtada 11% yağ, doymamış yağ turşuları olan fosfolipidlər və lesitin vardır. Yumurtada xeyli miqdarda A – vitamini (0,35 mq/100 q) və D vitamini (4,7 mq/100 q) olur. Yumurtanın üstünlüyü onun yaxşı mənimsənilməsidir. İlıq bişirilən soyutma və çiy yumurta daha yaxşı mənimsənlir. Balıq və balıq məhsulları qiymətli zülal (16-20%) və yağ (2- 2,8%), həmçinin müxtəlif mineral elementlərin mənbəyidir. Balıq yağı bioloji nöqteyi nəzərdən vacib olan və digər qida məhsulla- rında kifayət qədər olmayan araxidon turşusuna və digər yarım- doymamış yağ turşularına malikdir. Balıq əti xeyli miqdarda A (0,01-0,06 mq/100 q) və D Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|