Şekil–3: (A) Kolumna vertebralisin lateralden görünüşü, (B) çeşitli vertebraların
genel özellikleri
Prosessus spinozus, iki laminanın birleşme yerinden arkaya doğru uzanır. Prosessus
transversuslar lamina ve pediküllerin birleşme yerinden laterale doğru uzanırlar. Transvers
ve spinoz her iki çıkıntı, kas ve ligamentlere tutunma yeri oluştururken bir kaldıraç gibi
fonksiyon görürler.
Prosessus artikularisler iki tanesi üstte diğer iki tanesi altta olmak üzere vertikal olarak
yerleşmiş olup, eklem yüzeyleri hiyalin kıkırdakla kaplıdır. Bu vertebraların iki prosessus
articularis superioru üstteki vertebranın iki prosessus articularis inferioru ile eklemleşerek
sinoviyal eklemleri oluştururlar (3).
Vertebra gövdeleri kolumna vertebralisin ön bölümünü oluşturur. Komşu iki omur
gövdesinin oluşturduğu bu bölümdeki kısımlar yuvarlakça, alt ve üst yüzeyleri yassıdır.
Doğumda ve gelişme sürecinde omurların alt ve üst yüzeyleri hafif konvekstir ve kıkırdak
plakasıyla örtülüdür. Bu kıkırdak plaklar 15–20 yaş arası kemikleşir ve omur gövdeleriyle
kaynaşır. Epifizer büyüme simetrik ilerlediği için, omurga gelişimini belli bir düzen içinde
sürdürür (1).
Omur gövdeleri arasında diskler bulunur. Nukleus pulpozus ve onu çevreleyen anulus
fibrozusdan oluşan disk, vertebral korpusa anterior destek sağlamakla beraber omurgaya üç
düzlemde de hareket esnekliği verir (Şekil–4). İlk iki servikal vertebra arasında, sakrum ve
koksikste disk bulunmaz. Geçici kompresyona izin veren, mekanik şok emici bir sıvı
sistemidir. Disk yük altında su kaybeder (%10), basınç azaldıktan sonra su hızla geri
emilir, disk eski yükseklik ve volümünü kazanır. Bu pompalama mekanizması
intervertebral diskin beslenmesini ve biyomekanik fonksiyonunu sağlar (2, 4).
11
Şekil–4: İntervertebral diskin yapısı.
İnsanoğlunun büyümesinin erken dönemlerinde, diskin beslenmesi, epifiz plağını delerek
diske giren damarlar tarafından sağlanır. Epifiz plaklarının kapanmasıyla 2. dekattan sonra
disk avasküler hale gelir, son plakların santral kısmı ve anulustan difüzyon yolu ile beslenir
(1, 4).
2. 1. 2. Kolumna Vertebralisin Eklemleri
Vertebralar, gövdeleriyle kartilajinöz, eklem çıkıntılarıyla sinoviyal eklemler aracılığı ile
birbirleriyle eklemleşirler.
2.1.2.1. İki Vertebra Gövdesi Arasındaki Eklemler
Komşu vertebra gövdelerinin üst ve alt yüzeyleri ince bir hiyalin kıkırdak plağı ile
kaplanmıştır. Arada, hiyalin kıkırdak tabakalarının arasında sandviç tarzında
fibrokartilajinöz bir intervertebral disk bulunur (Şekil–5). Diskin kuvvetli kollajen lifleri
iki vertebra korpusunu birleştirir (3).
Diskus intervertebralisler kolumna vertebralis uzunluğunun ¼’ ü kadarını oluştururlar.
Diskin kalınlığı lomber bölgede 9 mm., torakal bölgede 5 mm., servikal bölgede 3mm.dir.
Ancak önemli olan disk kalınlığının vertebral gövdeye oranıdır. Çünkü en yüksek olan
oran o bölgedeki segmente en fazla mobilite sağlar. Disk/ gövde oranı: Servikalde:2/5 >
lomberde:1/3 > torakalde:1/5’ tir. Bu sebeple servikal bölge en mobil olan bölgedir (2).
Her bir diskin anulus fibrozus denilen periferik parçası ve nukleus pulpozus denilen santral
parçası vardır. Anulus fibrozus, fibrokartilajinöz bir yapıya sahiptir. Anulus fibrozusun
kollajen lifleri konsantrik lameller veya kılıf şeklinde dizilmiştir. Kollajen bantlar komşu
vertebraların gövdeleri arasında oblik olarak uzanırlar. Komşu lamellerde liflerin eğimi
birbirine zıttır. En dıştaki çoğu lifler kolumna vertebralisin ön ve arka longitudinal
ligamentlerine sıkıca tutunurlar. Nukleus pulpozus, adolesan ve çocukta büyük miktarda
su, az sayıda kollajen lif, birkaç kıkırdak hücresi içeren ovoid jelatinöz bir kitledir. Diskin
arka kenarına hafifçe yakın yerleşmiştir. Nukleus pulpozusun yarı akıcı yapısı kolumna
vertebralisin fleksiyon veya ekstansiyonunda vertebraların öne veya arkaya
bükülebilmesine olanak verir (3).
12
Ligamentler:
Ligamentum longitudinale anterior ve posterior kafatasından sakruma kadar kolumna
vertebralisin ön ve arka yüzeyleri boyunca, devamlı bir bant şeklinde uzanırlar (Şekil–5).
Ön ligament geniştir ve vertebral korpusların ön yüzeyleri ve yan kenarlarına sıkıca
tutunur. Arka ligament zayıf ve dardır (3).
Şekil–5: Kolumna vertebralisin eklemleri ve ligamentleri
13
2.1.2.2. İki Arkus Vertebranın Eklemleşmesi
Bir vertebranın üst artiküler çıkıntısı ile üstteki vertebranın alt artiküler çıkıntısı arasındaki
ekleme faset eklem denir. Fasetlerin eklem yüzeyleri başlangıçta koronal bir oryantasyon
gösterirken, büyüme çağı boyunca giderek biplanar özellik kazanır. Vertebranın
posteriorunda, diartrodial eklem yapan fasetlerin düzlemleri anatomik seviyeye göre
değişir. Alt servikalde, üst faset yüzeyi superior-posterior ve hafif mediale bakar. Torakal
bölgede posterior-superior ve laterale bakar. Lomber bölgede ise posterior ve mediale
bakar (5).
Ligamentler:
1. Ligamentum supraspinale, komşu spinöz proseslerin uçları arasında uzanır (Şekil–5).
2. Ligamentum interspinale, komşu spinöz prosesleri bağlar (Şekil–5).
3. Ligamentum intertransversarium, komşu transvers prosesler arasında uzanır.
4. Ligamentum flavum, komşu vertebraların laminalarını bağlar (Şekil–5).
Servikal bölgede ligamentum supraspinale ve ligamentum interspinaleler oldukça
kalınlaşarak ligamentum nuchaeyi oluştururlar. Ligamentum nuchae, kafatasındaki
protuberensia oksipitalis eksterna ile yedinci servikal vertebranın prosessus spinozusu
arasında uzanır. Bu ligamentin ön kenarı, aradaki spinöz çıkıntılara kuvvetlice tutunmuştur
(3) .
2.1.3. Kaslar
Ayakta dururken ağırlık çizgisi, aksisin densinden, kalça eklemi merkezinin arkasından,
diz ve ayak bileği eklemlerinin önünden geçer. Bu pozisyonda, vücut ağırlığının büyük
kısmı kolumna vertebralisin önünde yer alır. Bu nedenle insanda sırt kaslarının iyi gelişmiş
olması şaşırtıcı değildir. Kolumna vertebralisin normal eğriliklerinin sürdürülmesinden
sorumlu olan esas etken bu kasların postüral tonusudur (6).
14
Dostları ilə paylaş: |