AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu, Sosiolinqvistika və dil siyasəti şöbəsi
___
Mayıl B. Əsgərov
LİNQVO-PSİXOLOJİ VƏHDƏT NƏZƏRİYYƏSİ
Bakı, 2015, s
.
1
AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu, Sosiolinqvistika və dil siyasəti şöbəsi
___
Mayıl B. Əsgərov
LİNQVO-PSİXOLOJİ VƏHDƏT NƏZƏRİYYƏSİ
Bakı, 2015, s
.
1
Bu kitabı gözünün nurunu elm nuruna çevirənlərə -
Azərbaycan alimlərinə ithaf edirəm!
Əsl insanlara, əsl alimlərə sağlığında dəyər verək!
Hörmətlə:
MAYIL B. ƏSGƏROV
LİNQVO-PSİXOLOJİ
VƏHDƏT
NƏZƏRİYYƏSİ
“Elm və təhsil”
Bakı, 2015
AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu, Sosiolinqvistika və dil siyasəti şöbəsi
___
Mayıl B. Əsgərov
LİNQVO-PSİXOLOJİ VƏHDƏT NƏZƏRİYYƏSİ
Bakı, 2015, s
.
2
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Nəsimi adına
Dilçilik İnstitutunun Elmi Şurasının qərarı ilə çap olunur
Elmi redaktor:
filologiya elmlər doktoru,
professor Q.Ş.Kazımov
Rəyçilər: filologiya elmlər doktoru, professor H.M.Zərbəliyev
psixologiya elmlər doktoru, professor R.İ.Əliyev
filologiya elmlər doktoru, professor B.C.Cəfərova
Korrektorlar:
fəlsəfə doktoru, dosent G.İ.Hüseynova
fəlsəfə doktoru G.S.Həsənova
Kompüter operatoru və dezayner:
J.M.Əsgərzadə
Mayıl B. Əsgərov. Linqvo-psixoloji vəhdət nəzəriyyəsi.
Bakı, “Elm və təhsil”, 2015 – 192 səhifə.
Bu tədqiqatda dilçilik və psixologiya elmlərinin qovşağında
yaranan, yeni bir istiqamətin əsasını qoyan “Linqvo-psixoloji
vəhdət nəzəriyyəsi”nin tam elmi şərhi verilir. Təqdim edilən
nəzəriyyənin tətbiqi ilə bütün səviyyələrdən olan dil vahidləri,
o cümlədən, söz və forma, nitq və söyləm linqvo-psixoloji
baxımdan təhlil edilir. Dərketmə və təfəkkür proseslərinin dil
sistemində, eləcə də, dil sistemini əmələ gətirən vahidlərin
dərketmə və təfəkkür proseslərində əks olunmasına əsaslanan
qarşılıqlı vəhdətin mahiyyəti izah olunur.
4602000000-221 qrifli nəşr
N098 - 2015
© Mayıl B. Əsgərov, 2015
AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu, Sosiolinqvistika və dil siyasəti şöbəsi
___
Mayıl B. Əsgərov
LİNQVO-PSİXOLOJİ VƏHDƏT NƏZƏRİYYƏSİ
Bakı, 2015, s
.
3
MÜNDƏRİCAT
REDAKTORDAN
4
RƏYCİLƏRDƏN
Filologiya elmlər doktoru, professor H.Zərbəliyev
“İntellekt obrazlari” dəketmə və təfəkkür prosesləri-
nin realizasiya vasitəsi kimi
6
Psixologiya elmlər doktoru, professor R.Əliyev
Linqvistika və psixologiyanın qovşağında yaranan
yeni elmi istiqamət
15
Filologiya elmlər doktoru, professor B.Cəfərova
Dilçilik elmində yeni nəzəriyyə
21
GĠRĠġ: Linqvo-psixoloji vəhdət nəzəriyyəsinin adı
haqqında bir neçə söz
27
FƏSĠL 1. Linqvo-psixoloji vəhdət nəzəriyyəsinin
mahiyyəti
36
Gerçəklik elementi
45
İntellekt obrazı
49
Dərketmə
56
Düşünərək dərketmə
73
Nəzəriyyənin əsasları
90
FƏSĠL 2. Linqvo-psixoloji vəhdət nəzəriyyəsinin dil
sistemindəki yeri
95
Sözün yaranması
96
Sözün qavranılması
113
Söyləmin yaranması
123
Söyləmin qavranılması
132
Dil aktiv sistem kimi
150
NƏTĠCƏ-REZÜME
166
ƏDƏBĠYYAT SĠYAHISI
184
AMEA Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu, Sosiolinqvistika və dil siyasəti şöbəsi
___
Mayıl B. Əsgərov
LİNQVO-PSİXOLOJİ VƏHDƏT NƏZƏRİYYƏSİ
Bakı, 2015, s
.
4
REDAKTORDAN
“Linqvo-psixoloji vəhdət nəzəriyyəsi” adlı bu əsər ilk
növbədə mövzusunun yeniliyi, problemin aktuallığı ilə diqqəti
cəlb edir. Müəllif ümumi dilçiliklə bağlı maraqlı mövzu üzə-
rində işləmiş, ona yeni elmi-metodoloji baxımdan yanaşmışdır.
Dil və nitq məsələləri bütün tarix boyu insanı düşün-
dürmüşdür. Məsələnin dini dünyagörüşlə bağlı izahı ilə yanaşı,
həqiqi elmi izahı barədə də tarixən çox müxtəlif təmayüllər
yaranmış, müxtəlif elmi konsepsiyalar meydana çıxmışdır.
İnsan, hər şeydən əvvəl, bioloji və eyni zamanda sosial-psixo-
loji varlıq olduğundan mövzunun tədqiqi ilə bağlı müxtəlif elm
sahələri işə qarışmış, xüsusilə psixoloqlar bu sahədə böyük
fəallıq göstərmişlər. Dil öyrənildikcə, dərinə gedildikcə insanı
yeni müəmmalarla qarşılaşdıran bir orqanizmdir. Odur ki
V.Humbolt kimi nəhəng alimlər dili ruhi aləmlə bağlamışlar.
Lakin heç şübhəsiz, dil həqiqi bioloji və sosial varlıq olan insa-
nın təfəkkürünün, ümumi inkişafının məhsuludur.
Fəlsəfə doktoru Mayıl Əsgərov da dilə realist mövqedən
yanaşmış, dili əmələ gətirən bütün vahidlərin, o cümlədən də
nitqin yaranması, qavranılması məsələlərini yeni nəzəriyyə
əsasında izah etmişdir.
Əvvəlki psixolinqvistik məktəb və istiqamətlərdən fərqli
olaraq M.Əsgərov sadəcə nitqin deyil, eyni zamanda sözün,
formanın, ümumiyyətlə dil sisteminin yaranma və mənimsə-
nilmə mexanizmini öyrənməyə cəhd edir. Odur ki, təbii olaraq,
mövcud problemlə məşğul olmuş alimlərin fikir və mülahizə-
lərini diqqətlə araşdırmış, bu sahə ilə məşğul olmuş bihe-
viorizm, neobiheviorizm, nitq fəaliyyəti nəzəriyyəsi, konnek-
sionist psixolinqvistika, koqnitiv psixolinqvistika kimi konsep-
siya və nəzəriyyələri təhlil edərək, “Linqvo-psixoloji vəhdət
nəzəriyyəsi” adlı yeni bir nəzəriyyə irəli sürmüşdür.
Dostları ilə paylaş: |