1
1
Kompüter
S e h.
7-26
> Kompüterin mərkəzi qurğusu –
prosessor
> Giriş qurğuları
> Çıxış qurğuları
> Proqram təminatının növləri
> Fayl və qovluq
> Fayl və qovluqlarla iş
1
2
3
4
5
6
6
Dərslikdə hər mövzu üzrə
materiallar aşağıdakı ardıcıllıqla
yerləşdirilmişdir:
Maraqoyatma. Mövzuya maraq
oyatmaq üçün müxtəlif situasiya
və hadisələr təsvir edilir və
suallarla yekunlaşdırılır.
Fəaliyyət. Maraq oyadılan
hadisələrin araşdırılmasına,
onlarda səbəb-nəticə əlaqələrinin
müəyyən edilməsinə yönəlmiş
tapşırıqlar verilir. Bu tapşırıqlar
əvvəlki biliklərinizlə yeni
öyrənəcəyiniz materiallar
arasında əlaqə yaratmağa xidmət
edir. Yerinə yetirilmiş işin
nəticəsini müzakirə etmək və
səhvləri araşdırmaq üçün suallar
verilir.
İzahlar. Fəaliyyət zamanı müəyyən
etdiyiniz faktlarla bağlı
açıqlamalar verilir. Əsas
anlayışlar, mövzu ilə bağlı izahlar,
təriflər, qaydalar, bir sözlə, dərsin
əsas məzmunu burada əks olunur.
Bu maraqlıdır. Mövzu ilə bağlı
bilikləri genişləndirmək üçün
nümunələr və maraqlı məlumatlar
verilir.
Araşdıraq öyrənək. Mövzuda
öyrənilənləri möhkəmləndirmək,
tətbiq etmək və onlara münasibət
bildirmək məqsədilə verilən
tapşırıqlardır.
Öyrəndiklərinizi yoxlayın. Hər
mövzuda öyrəndiklərinizi
qiymətləndirmək, zəif
cəhətlərinizi müəyyən etmək üçün
nəzərdə tutulur.
Ümumiləşdirici sual və tapşırıqlar.
Hər bölmənin sonunda
öyrəndiklərinizin tətbiqi ilə bağlı
sual və tapşırıqlar verilir.
Açar sözlər. Hər mövzu üzrə
öyrənilən əsas anlayışlar.
–
1
7
6
4
3
2
5
8
3
4
Çap üçün deyil
1
1
Kompüter
S e h.
7-26
> Kompüterin mərkəzi qurğusu –
prosessor
> Giriş qurğuları
> Çıxış qurğuları
> Proqram təminatının növləri
> Fayl və qovluq
> Fayl və qovluqlarla iş
1
2
3
4
5
6
6
Dərslikdə hər mövzu üzrə
materiallar aşağıdakı ardıcıllıqla
yerləşdirilmişdir:
Maraqoyatma. Mövzuya maraq
oyatmaq üçün müxtəlif situasiya
və hadisələr təsvir edilir və
suallarla yekunlaşdırılır.
Fəaliyyət. Maraq oyadılan
hadisələrin araşdırılmasına,
onlarda səbəb-nəticə əlaqələrinin
müəyyən edilməsinə yönəlmiş
tapşırıqlar verilir. Bu tapşırıqlar
əvvəlki biliklərinizlə yeni
öyrənəcəyiniz materiallar
arasında əlaqə yaratmağa xidmət
edir. Yerinə yetirilmiş işin
nəticəsini müzakirə etmək və
səhvləri araşdırmaq üçün suallar
verilir.
İzahlar. Fəaliyyət zamanı müəyyən
etdiyiniz faktlarla bağlı
açıqlamalar verilir. Əsas
anlayışlar, mövzu ilə bağlı izahlar,
təriflər, qaydalar, bir sözlə, dərsin
əsas məzmunu burada əks olunur.
Bu maraqlıdır. Mövzu ilə bağlı
bilikləri genişləndirmək üçün
nümunələr və maraqlı məlumatlar
verilir.
Araşdıraq öyrənək. Mövzuda
öyrənilənləri möhkəmləndirmək,
tətbiq etmək və onlara münasibət
bildirmək məqsədilə verilən
tapşırıqlardır.
Öyrəndiklərinizi yoxlayın. Hər
mövzuda öyrəndiklərinizi
qiymətləndirmək, zəif
cəhətlərinizi müəyyən etmək üçün
nəzərdə tutulur.
Ümumiləşdirici sual və tapşırıqlar.
Hər bölmənin sonunda
öyrəndiklərinizin tətbiqi ilə bağlı
sual və tapşırıqlar verilir.
Açar sözlər. Hər mövzu üzrə
öyrənilən əsas anlayışlar.
–
1
7
6
4
3
2
5
8
3
4
Çap üçün deyil
·
·
Kompüterə informasiya hansı qurğular vasitəsilə daxil edilir? Həmin
qurğuların ümumi adı nədir?
Yaddaş, emal və çıxış qurğuları hansı funksiyaları yerinə yetirir?
9
8
Altınсı sinifdə kompüterin yaddaş qurğuları haqqında geniş məlumat
verilib. Növbəti iki dərsdə giriş və çıxış qurğularından danışılacaq. İndi isə
verilənlərin emalı zamanı istifadə olunan qurğuları gözdən keçirək.
Sistem bloku kompüterin əsas hissəsidir: kompüterin qalan hissələri ya
sistem blokunun içərisində yerləşir, ya da ona kənardan qoşulur. Sistem
blokunun içərisində yerləşən ən vacib qurğu sistem lövhəsidir. Çox zaman
ona ana lövhə də deyilir. Sistem lövhəsinin üzərində çoxlu komponentlər
quraşdırılıb. Bu komponentlər içərisində ən önəmli olanları mərkəzi prosessor,
yaddaş və genişləndirmə yuvalarıdır.
1.
KOMPÜTERİN MƏRKƏZİ QURĞUSU –
PROSESSOR
Cədvəli iş vərəqində çəkin. Şəklə baxın, kompüterin əsas və əlavə qurğuları-
nın adlarını cədvəlin uyğun sətrinə yazın.
Nəticəni müzakirə edək:
- Bu qurğulardan hansılar giriş, hansılar çıxış qurğularıdır?
- Nə üçün qurğuları əsas və əlavə adlandırırlar?
Fäaliyy t – 1
ä
Fäaliyy t – 1
ä
Kompüterin əsas qurğuları
Kompüterin əlavə qurğuları
Bu maraqlıdır.
Bu maraqlıdır.
Vaxtilə mikroprosessorları ədədlərlə işarələyirdilər: 286,
386,
486. Sonra isə onlara daha
adlar verildi: Pentium, Celeron, Athlon,
Duron. Bəzi adlara rəqəmlər də əlavə olundu, məsələn,
Pentium 4. İndi daha
yüksək səviyyəli prosessorlar istehsal olunur: Itanium, Xeon, Core,
cəlbedici
Apple Ax
.
Sistem lövhəsi
Mərkəzi prosessoru mikroprosessor və ya, sadəcə,
prosessor da adlandırırlar. Prosessor kompüterin bütün
qurğularının işini idarə edir. Məhz buna görə mərkəzi
prosessoru kompüterin “beyni” adlandırırlar. Ölçüsü
2
təxminən 2 sm olan müasir prosessorlarda milyonlarla
elektron element olur. Kompüterin parametrləri verilər-
kən ilk növbədə prosessorun tipi göstərilir.
Sistem lövhəsində digər vacib komponent genişləndirmə yuvaları, yaxud
genişləndirmə slotlarıdır. Bu yuvalara xüsusi kartlar – genişləndirmə kartları
taxılır. Onların köməyi ilə kompüterin özünü dəyişmədən istifadə imkanlarını
genişləndirmək olur.
Müxtəlif qurğuları sistem lövhəsinə qoşmaq üçün sistem blokunun arxa
panelində çoxlu bağlayıcılar, yaxud portlar var. Hər bir bağlayıcıya bir xarici
Sözlük
Sözlük
Sistem bloku
Sistem lövhəsi
Prosessor
Slot, yuva
Port, bağlayıcı
Prosessoru sürətli olan kompüter daha güclü hesab olunur. Prosessorun
sürəti herslə
ilə ifadə
olunur.
(Hz) ölçülür və meqahers (MHz), yaxud giqahers (GHz)
Genişləndirmə
yuvası
Port
Mərkəzi
prosessor
Operativ
yaddaş kartı
Çap üçün deyil