105
almaq, “kef çəkmək” naminə,özü də bol-bol yeyən adam
sağlam ola bilməz.Nişinin elmi əsaslarla əsaslandırdığı bu
fikiri vaxtilə Məhəmməd Peyqəmbər də deyib,İbn Sina da,
Nizami də,Sədi də,digər işıqlı dühalar da. “Qida və sağlamlıq”
konteksti baxımından Peyğəmbərimizlə həkimin dialoqu
ibrətamizdir.Əcəm hökmüdarı tərəfindən Peyqəmbərin hüzu-
runa göndərilmiş həkim ona şikayət edir:xeyli vaxtdır bura
gəlmişəm,amma,nədənsə,mənə müraciət etmirlər.Yəqin,mənə
inanmırlar.Cavabında Həzrəti Məhəmməd buyurub:“Bizim
camaatın bir yaxşı adəti var:acmamış yeməzlər,süfrədən də
doymamış çəkilərlər.Ona görə də təbibə ehtiyac duymurlar”.
Nizaminin müdrikliyinə və ensiklopedik biliyinə dəlalət
edən “
bir inci saflığı varsa da suda,artıq içiləndə dərd verir
o da” misraları çoxdan zərbül-məsələ çevrilib.Dahi Nizami
təkcə “nə qədər yemək” sualına deyil, həm də “nə yemək ”
sualına cavab verib:
Yeməkdə əsasdır cana nuş olmaq,
Onun dadına yox, faydasına bax.
Loğman müdrikliyi ilə qidanın dadını yox,faydasını
əsas götürməyi məsləhət görən şair daha bir vacib məsələyə
toxunub:
Yağlıdan, yavandan elə ye ki, sən,
Onu asanlıqla həzmə verəsən.
Bəli, həzmə getməyən qida - sağlamlığa xidmət etmir,
sağlamlığın düşməninə çevrilir.Artıq yeməyin zərərini müdrik
şair Sədi Şirazi də görüb:
Gülşəkər ziyandır- çox yesən əgər,
Az yesən- küt çörək olar gülşəkər.
106
Maraqlıdır ki,müxtəlif əsrlərdə ayrı-ayrı müdriklər
tərəfindən söylənmiş qədim fikirlər müasir naturopat dieto-
loqlar tərəfindən tərtib olunmuş qidalanma qaydaları ilə tam
üst-üstə düşür.Yeri gəlmişkən,müdrik peyqəmbərimizin hələ
Y11 əsrdə dediyi dahiyanə fikiri bir daha yadınıza salmaq
istəyirəm
:”Bütün fəsadların yuvası-mədədir,bütün dərdlə-
rin çarəsi pəhrizdir”.Bu dəyərli fikri d-r Pol Breqq başqa
formada təkrarlayıb:
”Biz-nə yeyiriksə,oyuq”.Yəni,təbii qida
yeyiriksə-sağlamıq,çürük qida yeyiriksə-xəstəyik.
MENYU FƏRDI OLMALIDIR
Hər birimiz öz təcrübəsindən bilir:məsləhət vermək
asandır,onu yerinə yetirmək isə çox çətindir.Mən də başa düşü-
rəm:yaşlı adam xörəklərin şahı saydığı plovdan,ağzını dada-
tama gətirən kababdan,bayram süfrəsini bəzəyən şirin paxla-
vadan,tortdan,şəkərboradan öz xoşuna əl götürən deyil.Buna
hər kişinin hünəri çatmaz!..Bu,acı da olsa,şirin də olsa, real-
lıqdır və biz onu nəzərə almaq zorundayıq.Fəqət nəzərə alınası
başqa bir reallıq da var:biz məhz həmin dadlı,ləziz qidaları,yəni
tərkibində faydalı elementlər qalmayan “ölü” qidaları uzun illər
yediyimiz üçün “çarəsiz” dərdlərə mübtəla olmuşuq və bu gün
də,nəfsimizə qalib gəlib,o zərərli(amma çox dalı!) qidalardan əl
çəkə bilmədiyimiz üçün sağalmırıq.Sağalmırıq və günahı da
yazıq həkimin qıldan nazik boynuna yıxırıq.Halbuki vicdanlı
həkim sənə hər dəfə deyir:”Yeməyinə fikir ver-yağlı xörəklər
yemə,çoxlu meyvə-tərəvəz ye”.Sən isə həkimə “baş üstə”
desən də,içində bilirsən ki,nəfsin qabağında duruş gətirə
bilmiyəcəksən,yenə də səni zəka yox,sağlam məntiq yox,gödən
idarə edəcək.Gödən isə həmişə qidada
fayda yox,
ləzzət
axtarıb.Çünki bizi sevən,sevdiyi üçün də zəhərləyən (acı
təzaddır!) əziz anlarımız gödəni o cür tərbiyə edib.Bu da real-
lıqdır,əziz oxucum.Ən böyük reallıq isə bundan ibarətdir:
Düzgün qidalanmayan adam-mütləq xəstə olmalı və