43
Tulum Zurna (üfl emeli çalgı)(Gayda)
Gayda iki sesli geleneksel üfl emeli bir halk çalgısıdır. Koltuk altında tutulup ara
sıra üfl enerek deriden yapılı gövdesi doldurulur. Çalgı dört bölümden oluşur:
gövde
(deri kısmı ), tahta boru-nav, tahta boru- lülük ve
ağızlık-dudula.
Deri gövdesi çalgının temel ve en tanınmış bölü-
müdür. Genellikle koyun ya da keçi derisinden yapılır.
Nav çalgının en çok kullanılan bölümüdür. Şimşir, ka-
yın ve erik ağacından yapılıdır. Navın ön bölümünde
yedi delik ve biri baş parmak için arka bölümde yer alır.
Tulum iki elle tutularak çalınır. Temel melodi(birinci ses) navla çalınır.
Dudula-ağızlık, deri gövdeyi havayla doldurmak için kullanılır. Odundan yapılı
uzunluğu 100 mm. değişik şekillerde yapılır.
Lülük ise birbirine bağlı üç kısımdan oluşur. Onun uzunluğu 550 – 750 mm. kadar
ulaşır. Lülükten devamlı aynı yükseklikte ses meydana gelir (ikinci ses). Tulum zurna
çalınırken lülük omuza ya da sağ ele bırakılabildiği gibi serbest de bırakılabilir.
Biliyor musunuz?
Mayıs ayının sonlarına doğru ya da haziran ayın başlangıcında Pirlepe’de
bulunan Dolneni köyünde „Peçe Atanasovski“ adlı halk çalgılar festivali dü-
zenlenir. Festival, ilk 22 yıl en büyük halk eserlerini derleyen Pirlepeli Marko
Çepenkov’un adını taşımıştır.
Deri gövde, nav, dudula ve lülük
Çalınması için yay gerekmiyor
Gaydarçe, gayda, gayde
Çalmazsam faydası yok
T.Nankova
Peçe Atanasovski
Dolneni
köyünde
çalan tulum
zurnacı
Müzik dinleme önerisi:
Peçe Atanasovski’den Payduşka halayı
ağızlık
ses borusu
deri gövde
gaydarka
44
Şupelka____Köy___ortasında_renkli_çeşme____Köy___ortasında_soğuk_su_akar'>Şupelka
Köy
ortasında renkli çeşme
Köy
ortasında soğuk su akar
Tarlada
yeşil ekim
Şupelkadan tatlı ses çıkıyor
T.Nankova
Şupelka geleneksel Makedon üfl emeli halk çalgısıdır. Kavala çok benzer fakat boyu
daha kısadır. Şupelka ceviz, kayın, çınar ağaçlarından yapılır. Altı delikten
oluşur ve
ağızlık bölümü yukarıya doğru daralır.
Çalgının üst bölümüne üfl enerek ses çıkarılır. Değişik düzeyde seslerin çıkarılması
deliklerin iki elin parmaklarıyla açılıp kapanmasıyla meydana geliyor. Şupelka 45
derecelik düz açıda tutularak çalınır. Diğer enstrümanların eşliğinde en fazla solo
çalgısı olarak kullanılmaktadır. Geçmişte çoban, solo üfl emeli halk çalgısı olarak
tanınmaktaymış.
Şupelka
Şupelka çalan kişi
kazılardan çıkan şupelka
Biliyor musunuz?
Araplar da şupelkaya çok benzeyen gashba adlı çal-
gıyı kullanıyorlar. Gashba kamış anlamına gelir. Bu
iki üfl emeli çalgı biçim ve ses çıkarma bakımından
birbirine benzerdir.
Müzik dinleme önerisi:
Şupelka için solo çalınan melodi.
45
Düdük
Bende
kolay
çalınır
Çünkü
dar
boğazım var
İki oktav çalarım
Onlar
tam
düdüklerdir
T.Nankova
Düdük geleneksel üfl emeli Makedon halk çalgısıdır. Borunun sonu kısaltılmıştır.
Kayın ya da diğer ağaçlardan yapılıdır. Boru silindir şeklindedir. Çapı 25-30 mm.dir.
İki boyda olabilir: küçük düdük 240-400 mm uzunluğunda buna (düdücük) adı verilir.
Büyük düdük ise 700-780 mm. uzunluğunda (düdük) diye adlandırılır. Makedonya’da
enstrümental eserlerin gerçekleşmesi için çok kullanılır. Sesi net ve hoştur. Düdük,vücuda
dikey bir şekilde iki elle tutularak çalınır. Çoban solist halk çalgısı gurubuna girer.
Makedonya’nın hemen her yöresinde kullanılmaktadır.
Düdük
Düdük
Stefçe Stoykovski
Müzik dinleme önerisi:
Düdük için solo çalınan melodi.
Ödev:
İKT yı kullanarak halk çalgılarından oluşan albüm yaratın.
