Haci həSƏnov niyazi beynəlxalq biznes
Yüklə 2,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
256 global şəkildə fəaliyyət göstərən ‚strateji müştərək sahibkarlıq” və ya digər növü olan “bərabər payçılıq” növünü göstərə bilərik. Lakin bu alternativlərin arasında sözsüz bir əlaqə vardır. Lisenziya razılığı; Bölüşdürmə razılığı; Idarəetmə köməyi və ya konsaltinq razılığı. Birgə müəssisələrin təşkilinin aktual problemlərindən biri onların idarəetmə sisteminin işlənib hazırlanmasıdır. Idarəetmənin əsas xüsusiyyətlərindən biri tərəflər arasında funksiyaların bölüşdürülməsidir. Sahibkarlıq fəaliyyətinin ümumi nəticəsi və tərəflərin hər birinin maraqlarının təmin edilməsi bundan asılıdır. Adətən xarici investor müştərək sahibkarlığın idarə edilməsində əhəmiyyətli dərəcədə səlahiyyət tələb edir. Milli iqtisadiyyatda müştərək sahibkarlığın səmərəli təşkili üçün milli iqtisadiyyatın istehsal və sosial imkanları yaxşı öyrənilməli, cari və perpektiv inkişaf problemləri tədqiq edilməlidir. Öz iqtisadiyyatı, onun imkanları haqqında daha çox biliyə malik olanlar və onun imkanları haqqında məlumata malik olan, beynəlxalq iqtisadi münasibətlərinə qoşulan daha yüksək səmərə əldə edirlər. Birgə müəssisələrin beynəlxalq iqtisadi əməkdaşlığın daha mürəkkəb formasıdır. Bunlara misal olaraq beynəlxalq müştərək müəssisələr göstərə bilərik. Dünyada çoxmillətli kompaniyalar daxil olmaqla inkişaf etmiş ölkələrin payına düşən müştərək sahibkarlıq obyektlərinin çoxu tam məsuliyyətli cəmiyyət formasında fəaliyyət göstərirlər. Xarici ədəbiyyatlarda adətən müştərək sahibkarlıq fəaliyyətinin qeyri kommersiya təşkilatları ilə indivuallar və kommersiya təşkilatları ilə birgə həyata keçirilən 4 tipini göstərirlər. 1. Xüsusi qiymətliləri inkişaf etdirmək üçün müəssisələr. Birgə müəssisələrin qeyri-kommersiya təşkilatlarını və xüsusi qiymətləri inkişaf etdirmək üçün uzun illərdir ki, istifadə olunur. Bunlara misal olaraq Vençur kapitalı investisiyası, investisiya portfelinin amalqalanması (qorunması) və intellektual mülkiyyət hüququ kimi müstəqil təşkilatların inkişaf etdirdiyi qiymətlilərin xüsusi tipininin inkişafını formalaşdıran müştərək razılaşmaları 257 göstərmək olar. Bütün bunlar müştərək razılaşmaların birinci tipi idi ki ABŞ-da “İnternal Revenue Service‛ (dövlət vergi xidməti) dəstəklədi. 2. Sərbəst təşkilat üçün yardım funksiyasını yerinə yetirən müəssiələr. Müştərək sahibkarlıq sərbəst təşkilat üçün köməkçi funksiyasını yerinə yetirən bacarıqları və xidmətləri inkişaf etdirmək üçün formalaşdırılır. Bunlara misal olaraq biz xəstəxanalar və heyət həkimləri tərəfindən inkişaf etdirilən tibbi ofis binalarını, universitetlər ilə kommunal xidmətlərin əməkdaşlığında inkişaf etdirilən elektrik cərəyanı sahələrini göstərə bilərik. 3. Sərbəst təşkilatın köməkçi fəaliyyətlərinə xidmət edən müəssisələr. Müştərək sahibkarlıq sərbəst-vergi təşkilatının əsas əməliyyatlarını özünə daxil edən fəaliyyətləri inkişaf etdirir. Bütün bunlar əhəmiyyətinə görə müştərək sahibkarlığın bütün əməliyyatlarına nisbətən daha kiçik və ikinci dərəcəli əməliyyatlardır. Bunlara misal olaraq qeyri-kommersiya xəstəxanalarının yerli həkimlərlə birlikdə təşkil etdiyi kliniki laboratoriyaları və ambulator cərrahiyə mərkəzlərini və tədqiqat kursu müddətində bazar məhsulları üçün yaradılan universitetlər və onların fakultə üzvləri tərəfindən təşkil edilən əməkdaşlığı göstərə bilərik. 4. Sərbəst təşkilatın bütün qiymətlilərinin transferini cəlb edən müəssisələr. Müştərək sahibkarlıq özündə qeyri- kommersiya təşkilatının prinsipial əməliyyat aktivlərinin yeni obyektə transfer edilən və obyekt tərəfindən idarə edilən mülkiyyətçi firmalar ilə yaradılır. 6.2.Beynəlxalq biznesdə birgə müəssisələrin yaradılmasının əsas istiqamətləri və prinsipləri. 258 Beynəilxalq biznesdə birgə müəssisələrin yaradılması xarici investora yerli tərəfdaşların köməyi ilə ölkənin iqtisadi və siyasi vəziyyəti haqqında informasiya əldə etməyə, dövlət orqanları və yerli istehsalçılarla əlaqə yaratmağa, yerli xammaldan, maliyyə mənbələrindən istifadə etməyə, ışçi qüvvəsindən, yerli tərəfdaşın istehsal güclərindən istifadə etməyə imkan verir. Milli tərəfdaşlar isə əlavə maliyyə resursları, yeni texnika və texnologiya, idarə etmə təcrübəsi cəlb etməklə istehsal olunan məhsulun rəqabət qabiliyyətini yüksəltmək imkanlarına malik olur. Beləliklə, müştərək müəssisənin yaradılması üçün bir-birini tamamlayan və qarşılıqlı mənfəətli iqtisadi resursların cəlb edilməsionun digər əməkdaşlıq formalarında üstüncəhəti hedab oluna bilər. Müştərək müəssisələrin yaradılmasında bazar motivləri mühüm rol oynayır. Müştərək müəssisənin yerli bazara daxil olmaq vasitəsi kimi xarici investora daha geniş informasiya bazası, daha geniş əlaqə şəbəkəsi əldə etməyə və daxili bazarıqiymətləndirməyə, yerli istehlakçıların zövq və meylləri haqqında informasiya toplamağa istehlakçılara xidmət göstərilməsinə imkan verir. Nəticədə, xarici investor yerli bazarda möhkəmlənir. Digər tərəfdən xarici investor yetkin istehsal texnika və texnologiyasını və məhsul istehsalını inkişaf etməkdə olan ölkəyə keçirməklə şəxsi kapitalının dövriyyə sürətini artırmış olur. Xarici investorun müştərək müəssisənin avadanlıq, detal, qovşaq, dəstləşdirici hissələrlə təchiz etməsi, müasir istehsal texnika və texnologiyası, avadanlıqlarının, idarə etmə təcrübəsinin müştərək müəssisəyə verilməsi nəticəsində, yerli bazara məhsul ixracı üçün əlavə dayaq nöqtəsi yaratmış olur. Müştərək müəssisənin yaradılması milli investorun xarici təchizatçı və istehsalçılarla təsərrüfat əlaqələri yaratmasına, yerli bazarı daha tez mənimsəməsinə, xarici investorların satış şəbəkəsindən istifadə edərək xarici bazarlara çıxmasına, xarici marketinq təcrübəsinə yiyələnməsinə müsbət təsir göstərir. Müştərək müəssisənin sosial-iqtisadi mahiyyəti tərəfdaşların texnoloji və emosional əməkdaşlığı ilə müəyyən olunur. Əməkdaşlığın texnoloji tərəfi tərəfdaşların birgə sərmayə qoyuluşlarında, xarici investorun payı ” texnikada, yeni texnologiyada, ixtisaslı kadrlarda, uzun müssətli kreditlərdə; milli Yüklə 2,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|