Haci həSƏnov niyazi beynəlxalq biznes
Yüklə 2,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
277 Qeyd edilən bu amillərin mənfi təsiri xarici iqtisadi əlaqələrin qurulması prosesinə əngəl törədir və mövcud əlaqələri zəiflədir. Müasir dövrdə xarici tərəfdaşların Azərbaycanla əlaqələrini 3 əsas istiqamətə bölmək olar: 1.İxrac-idxal münasibətləri (bu fəaliyyətə üçüncü dünya ölkələri ilə əmtəə mübadilələri də daxildir); 2.İstehsal sahələri, mailyyə, xidmət, təchizat, xarici əlaqələr, xarici ticarət, topdansatış, pərakəndə satış və b. sahələr üzrə fəaliyyət göstərən müştərək işgüzarlıq; 3.Təbii ehtiyatların işlənməsi (neft, qara və əlvan metal və b.). Ticarət müqavilələri layihələri işlənərkən bu sahələrin hər birinə ayrılıqda baxılır. Bu həmçinin qarşıya qoyulan nıəqsədlərdən asılı olaraq qısamüddətli (adi iqtisadi əməliyyatlar); orta müddətli (işlənməsi 2-3 il davam edən layihələr) və uzun müddətli (10-20 il məsələn, neft yataqların işlənməsi kimi) işlər və proseslər olur, Adətən, müştərək müəssisələrin xarici iştirakçıları (firmalar), gəlilrlərin ökkədən çıxarılmasının 3 üsulunu tətbiq edirlər: 1.Satılan malların qiymətinin artırılması və alınan malların qiymətlərinin azaldılması; 2.Verilmiş texnologiya üçün lisenziyalaşdırılmış ödənişlərin qaldırılması; 3.Verilmiş kreditlərə görə faizlərin artırılması. 1993-cü ilin yanvarında Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabmetinin «Azərbaycan Respublikasında xarici firmaların filiallarının və təşkilatlarının yaradılması və fəalilyyət göstərməsi haqqında» 17 saylı qərarı qəbul edilmişdir. Bu qərara görə nümayəndəliyinin yaradılmasında maraqlı olan xarici firma, müvafıq qeydiyyat təşkilatına yazılı ərizə verməlidir. Müddəaya uyğun olaraq nümayəndəlik yaratmaq üçün xarici fiırmalar qeydiyyat təşkilatına yazılı ərizədə nümayəndəliyin yaradılmasının məqsədi, fırmanın fəaliyyəti və işgüzar əlaqələri haqqında ətraflı məlumat verməlidirlər. 278 Dünya bazarma çıxmaq üçün idxal və ixrac məmulatlarının daşınması zamanı mühüm şərt gömrük nəzarətindən keçmək və mallar üçün deklarasiya almaqdır. Xarici bazara çıxan müəssisə rəqabətə davamlı məhsula və ya xarici tərəfdaşın marağınə səbəb olan ideyaya malik olmalıdır. Hər hansı xarici ticarət əməliyyatı, tərəfdaşın (kontragentin) seçilməsi ilə başlayır. Kontragentin müvəffəqiyyətli seçilməsi anlaşılmazlıq yaranması və maliyyə itkilərindən qaçmağa kömək edir. Bazar iqtisadiyyatı ölkələrində firmaların təsnifatının dəqiq sistemi işlənib hazırlanmışdır. Hər bir fırma sənayenin xüsusi mülkiyyət obyekti olub, hüquqi formaya uyğun olaraq qeydiyyatdan keçir. Firmalar bir neçə xüsusiyyətə görə təsnif olunurlar: - Təsərrüfat fəaliyyətinə görə firmalar. sənaye; kənd təsərrüfatı və aqrosənaye; ticarot; nəqliyyat; sığorta və s. bölünürlər (onlar dövriyyənin 60%-ni verirlər). Sənaye şirkotləri arasında aşaрıdakılar aparıcı yer tutur: - avtomobil; aviasiya; maşmqayırma; elektron sənayesi; neft və qazçıxarma; kimya; meşə və ağac emalı fırmaları. Bazar iqtisadiyyatının inkişaf etdiyi bir sıra ölkələrdə və bəzi inkişaf etməkdə olan ölkələrdə kənd təsərrüfatı və aqrosənaye şirkətləri əhəmiyyətli yer tutur. İnkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələrdə əksər firmalar xarici və daxili ticarət sahəsində fəaliyyət göstərir. Bunlar müxtəlif pərakəndə və topdansatış ticarəti, ticarət vasitəçiliyi, idxal və ixrac şirkətləridir. Xarici ölkələrin bazarlar ında vasitəçilərin böyük rolu vardır ki, onlar da, firmaların adından və bu firmaların hesabına fəaliyyət göstərirlər. Bu öikələrdə həmçinin broker firmaları böyük rol oynayır ki, bu firmalar, alıcılar və satıcıları əlaqələndirir və onların saziş bağlamalarına imkan yaradırlar. Baxmayaraq ki, işlərin icrasında bu firmalar iştirak etmir, onlar alıcılar və satıcılar arasında müqavilələrin bağlanmasına köməklik göstərirlər. 279 - Lizinq, xayrinq, rentinq fırmaları: maşınların, müxtəlif növ avadanlıqların, istifadəsi uzun, orta və qısa müddət üçün nəzərdə tutulmuş malların icarəyə verilməsi əsasında ixtisaslaşırlar. - Elmi-tədqiqat və yenilikçilik fırmaları: konsaltinq (məsləhətçi), informatika, mehmanxana, kommunikasiya, məişət və digər xidmətləri həyata keçirməkdə köməklik göstərirlər. Xarici ölkələrdə həmçinin əyləncənin, istirahətin, idmanın, turizmin təşkili üzrə firmalar fəaliyyət göstərirlər. -Kapitalın mənsubiyyətinə görə firmalar: milli, qarışıq, beynəlxalq xarakterli olurlar. Təsərrüfat fəaliyyətində olan firma müəyyən hüquqa malik olur və dövlətin mülki və ticarət hüquq normalarına uyğun olaraq fəaliyyət göstərir. Bu normalar firmaların kontragentlərlə olan işgüzar munasibətlərini tənzimləyirlər. Hüquqi normalar əsasən aşağıdakı sualları aydınlaşdırır: 1. Firmanın öhdəlikləri üzrə kim və nə qədər məsuliyyət daşıyır? 2. Firma iflasa uğrayarkən onun borclarını kim ödəyəcək? 3. Firmamın adından müqavilə bağlamağa kimin səlahiyyəti vardır? 4.Müqavilənin imzalanması ilə bağlı məsələlərin həlli kimin ixtiyarındadır? Xarici firmalarda əsas hüquqi formalar fərdi sahibkarlar və səhmdar cəmiyyətləridir. İlkin və ən vacib şərt, müştərək müəssisələrə xarici investisiyanın cəlb edilməsidir. Məhz bu faktor avadanlıqların və qurğuların modernləşdirilməsinə, yeni texnologiyanın tətbiq edilməsinə və sözsüz ki, maddi marağın stimullaşdrılmasına şərait yaradır. Bu deyilənlərin həyata keçirilməsi isə hər bir müştərək müəssisənin biznes fəaliyyətinin təşkili ilə sıx bağlıdır. Belə ki, xarici investorların kapital məsrəfləri, yerli partnyorların biznes fəaliyyətlərinə də ciddi təssir göstərir və müsbət səmtdə buna təkan verir. Azərbaycan Respublikasında mövcud iqtisadi və siyasi durum nisbi sabitlik vəziyyətindədir və bu cəhətin özü biznes-fəaliyyətin inkişaf etdirilməsinə təkan verə bılər. Lakin Yüklə 2,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|