Hazirlayanlar

144

HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER

sorumlu olan bu dernek, kızların eğitim görmesi için Surp Asvadzadzin 

Kilisesi’nin dış avlusunda bir kız okulu açmıştır. 

Haygyan Okulu, dernek yöneticilerinin aralarında anlaşmazlığa düştü-

ğü için kısa bir süreliğine kapanmış, ancak 1 Eylül 1859 tarihinden itibaren 

eğitim sürecine kaldığı yerden devam etmiştir. 

Haygyan Okulu’nun; 1886 yılında 120 öğrencisi beş  öğretmeni, 

1891’de 230 öğrencisi, 6 öğretmeni, 1901 yılında ise 230 öğrenci mevcudu 

ve görev yapan sekiz öğretmeni vardı

25

. 

II- Hayguhyari Okulu (Hayguhyari Varjaran) 

1858 yılında Surp Asvadzadzin Kilisesi’nin dış avlusunda kız okulu 

olarak eğitime başlamıştır. Alboyacıyan’ın Haygyan Okulu bölümünde, 

Kayseri Ermeni Derneği tarafından açıldığını ifade ettiği kız okulu, Hay-

guhyari Okulu olmalıdır.  

Hayguhyari Kız Okulu’nun 1886 yılında 170 kız öğrencisi ve ikisi 

bayan ikisi erkek olmak üzere toplam dört öğretmeni vardı. 1891 tarihine 

gelindiğinde ise, okulun öğrenci sayısı artmış, mevcudu 300 kız öğrenciye 

çıkmış, ancak öğretmen sayısında azalma yaşanmıştır. Bu tarihte okulun 

kadrosunda bir erkek bir de bayan öğretmen bulunmaktaydı

26

. 

III- Surp Hagopyan Okulu (Surp Hagopyan Varjaran)

Surp Serkis Kilisesinin

27

 yanında semt okulu olarak kurulmuştur. Ku-

ruluş tarihi belirsizdir.  

Alboyacıyan, Surp Hagopyan Okulu’nun kuruluş tarihinin 

Hayghan’dan geç bir tarihte olabileceğini belirtmektedir. 

Surp Hagopyan’ın Hayghan Okulu’ndan 10 dakika uzaklık mesafesin-

de açılmıştı. Araştırmacı bu kadar yakın bir mesafede iki semt okulunun 

açılmış olmasının nedenini Haygyan Okulu ile Surp Hagopyan Okulu ku-

rucuları arasındaki bir iç çekişmeye bağlamaktadır. 

25 Alboyacıyan, a.g.e., s.1102-1104.

26 Alboyacıyan, a.g.e., s.1105.

27  Surp Serkis Kilisesi günümüze ulaşmamıştır. Kilise, XX. yüzyıl başında Kayseri Gregorian 

Ermenilerine ait bir dinî kompleksti.  Bkz.  100 Yıl Önce Türkiye’de Ermeniler, s.149. 

---

145

Arş. Gör. Esma İgüs PARMAKSIZ

Surp Hagopyan Okulunun; 1886 yılında 130 öğrencisi dört öğretmeni, 

1891’de 170  öğrencisi  beş öğretmeni, 1901 yılında ise 140 öğrenci mev-

cudu ve kadrosunda görev yapan beş öğretmeni vardır

28

. 

IV- Serkis Gümüşyan Okulu (Serkis Gümüşyan Varjaran)

Tanyel ve Hovannes Gümüşyan kardeşler tarafından, babaları Serkis 

Gümüşyan’ın anısına yaşatmak adına 1868 yılında açılmıştır. 

Serkis Gümüşyan Okulu, Kayseri’nin güneybatı bölümünde Surp Kir-

kor Lusaroviç Kilisesi’nin

29

 avlusunda kurulmuştu. Alboyacıyan, okulun 

bulunduğu semti fakir, dar ve pis sokaklara sahipti diye tanımlamaktadır. 

Semt okulu niteliğinde olan Serkis Gümüşyan, fakir öğrencilerin nalınla-

rıyla okula devam etmesinden dolayı halk arasında Nalınlı Mektep olarak 

tanınmaktaydı.

Kurucuların, Gümüşyan Okulu için yaptırdığı bina; tek katlı dikdört-

gen planlıydı. Sınıfl arının dışında sade büyük bir salondan oluşmaktaydı. 

Yapı, kubbeli kilisenin sağ tarafındaki duvara bitişik olarak inşa edilmişti. 

Okulun pencereleri çok büyük olup, cephe boyunca 15 metre sıralanmıştı.  

Serkis Gümüşyan Okulu’nda 1859-1901 yılları arasında öğretmen 

olarak Diyakoz Lusaror Mgrdiç Kalfa Uğurluyan görev yapmıştır.

1881 yılında Tanyel Sarrafyan adlı öğretmenin Serkis Gümüşyan’da 

göreve başlamasıyla, okulda geleneksel öğretim metotları terk edilmiş, 

çağı için modern olarak tanımlanabilecek bir eğitim sistemi yaşama ge-

çirilmiştir

30

. Okulun dönemi için çağdaş bir çehre kazanarak, yapılan iyi-

leştirme hareketleri kalfa olarak bilinen öğretmenlerin yerini, meslekî for-

masyonlu genç ve ileri görüşlü öğretmenlerin almış olması, Zebur, Nareg 

gibi dua kitaplarının ders programından çıkartılması, bunların yerine prog-

rama Okuma, Gramer, Tarih gibi derslerin eklenmesidir.  

28 Alboyacıyan, a.g.e., s.1105-1106.

29  Surp Kirkor Lusaroviç Kilisesi Kayseri’de günümüzde açık ve faaliyetini sürdüren tek 

Ermeni Kilisesi olup, XX. yüzyıl başında Kayseri’deki Gregorian Ermenilere ait bir dinî 

kompleksti.  Bkz.  100 Yıl Önce Türkiye’de Ermeniler, s.149. 

30 Osmanlı  İmparatorluğu’nda da eğitimin modernizasyon sürecine girmesi Tanzimat 

Fermanı’ndan sonra ivme kazanmıştır. Bu anlamda yaşanan değişimler,  Selim Sabit Efen-

di ve Mekâtib-i Umumiye müdürü Ahmet Kemal Efendi’nin eğitimde uygulamış oldukları 

yöntemler; öğretmenlerin geleneksel öğretim yöntemlerini değil de yeni yöntemleri uygu-

laması ders araç ve gereçlerinin yenileşmesi Usul-i Cedid olarak tanımlanmaktadır. Bkz.  

Akyüz, a.g.e., s.190.

---

146

HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER

Sarrafyan, Kayseri ve çevresinde görev yaptığı sürece, halk tarafından 

iyi bir eğitimci olarak tanınmış, Gümüşyan Okulu’na da prestij kazandır-

mıştır. Sarrafyan öncesinde 100-120 altınlık bütçeye sahip okuldaki öğren-

ci sayısı 120-130 iken, Sarrafyan’la birlikte Gümüşyan’da öğrenci sayısı 

650-700’e yükselmiş, okulun bütçesi de 300-400 altına ulaşmıştır. 

Tanyel Sarrafyan’ın, Serkis Gümüşyan Okulu için yaptığı diğer bir ça-

lışma da Serkis Gümüşyan Okulu Öğrenci Derneği’ni 1885 yılında kurmak 

olmuştur. Dernek; öğrencilere ucuz fi yata kitap, fakir öğrencilere bedava 

kitap, Kayseri ve çevresindeki Ermeni öğrencilere de uygun fi yata kitap 

sağlamıştır. Ayrıca laboratuar aletlerinin alınması için gerekli fi nansmanı 

da kendi bütçesinden karşılamıştır. 

1896 yılı Mart ve 1900 yılı Ağustos ayı aralığında okula, 1 393 öğren-

ci kaydolmuştur.

Alboyacıyan’ın, 1901 tarihli bir istatistikten aktardığına göre, bu ta-

rihte Serkis Gümüşyan Okulu’nda 680 öğrenci öğrenim görüyor, 14 öğ-

retmen de eğitmen kadrosunda görev yapıyordu. Okulun ayda 2 650 kuruş 

değerinde gideri bulunmaktayken, okulda 250 öğrenci de burslu öğrenim 

görmekteydi. 

1908-1911 yılları arasında Gümüşyan’da müdürlük yapan Kapriel 

Tekvoryan ise, Serkis Gümüşyan Okulu’nun anaokulu ve ilkokuldan oluş-

tuğunu, ana sınıfl arında eğitim süresinin üç yıl, ilkokulda ise altı yıl oldu-

ğunu belirtmektedir

31

. (Res:IV, V ve VI)

V. Aramyan Okulu (Aramyan Varjaran)

Aramyan Okulu, ilköğretim düzeyinde eğitim veren kız okuluydu. 

Okul, Bahçebaşı semtinin merkezinde geniş bahçeli bir evde eğitime baş-

lamıştır. 

Okul, kızların eğitimine önem verilmediği düşüncesiyle,  İstanbullu 

Kayseriler tarafından 11 Aralık 1860 tarihinde kurulan Aramyan Ingeret-

yun (Aramyan Derneği) tarafından açılmıştır.

Okulun, 1883 yılında yüzden fazla kız öğrenci mevcudu vardı. 1901 

yılına gelindiğinde ise okulun öğrenci mevcudu dört yüz olmuş, okulda 

ikisi muallim sekizi de muallimeden oluşan toplam on öğretmen kadrosu 

bulunmaktaydı. (Res:VII)

31 Alboyacıyan, a.g.e., s.1106-1120.

---