Hazirlayanlar

131

Yrd. Doç. Dr. Esat CAN

hasta olduğu anlaşılır. Ertesi gün kafi le hareket ederken başta medrese me-

zunu İbiş Hoca olmak üzere Müslümanlar, Gazer’i bırakmazlar. Askerle-

re onu tedavi ettikten sonra ayrıca göndermek istediklerini söylerler. Kışı 

Şıhbarak’ta geçiren Gazer, tamamen iyileşir ve bu arada adeta köy insan-

larından biri olur. Köy arazisini sulayabilmek için, yakındaki Zamantı ır-

mağının üzerine bir bent yapımını başlatır ve hüzünle vedalaşarak köyden 

ayrılır. O da Beyrut’a gider. 

Gazer Usta, ayrıldığı Anadolu topraklarını ve Şıhbarak’ta kendisini 

yeniden hayata döndüren insanları hiçbir zaman unutmaz, onlarla sürekli 

mektuplaşır. 

Millî Mücadele döneminde (1919) Fransız müfrezeleri Şıhbarak kö-

yünün yakınına kadar gelirler. Köylüler onlara kendi imkânlarıyla karşı 

durup geri püskürtürler. Bu baskın esnasında Ermeni değirmenci Zadik 

Usta ve Şıh Veli, vatan savunması yolunda canlarını veren ilk şehitler

31

 

olurlar. Savaştan sonra Şıhbarak’ın bu kahramanlığı Ankara tarafından şe-

ref belgesi ile taktir ve tebrik edilecektir. 

Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra iletişim, ikinci nesilden, İbiş 

Hoca’nın oğlu Mehmet ile Gazer Usta’nın oğlu Arsin arasında ve aynı iç-

tenliği koruyarak devam eder. Roman kişileri, sürekli olarak, birbirleriyle 

buluşup hasret gidermeyi arzu ederler. Arsin, arada Kayseri ve Tomarza’ya 

kadar gelir. Daha sonra, can dostu Mehmet’i yeni vatanı Fransa’da, 

Marsilya’daki evinde ağırlama hazırlıkları ve heyecanı içindeyken Ermeni 

terör örgütü ASALA militanları tarafından hunharca katledilir. Cebinden 

Tomarza’ya dair derin özlemlerini dile getiren duygu yüklü güzel bir şiir 

çıkar. 

Sonuç olarak, tebliğimizin başından itibaren tanıtıp tahlil ettiğimiz 

roman kahramanları, her şeyden önce insan oldukları bilinci ile, geçmiş-

te zamanın derinliklerine giden güzel bir beraberliğin mevcudiyetini de 

göz önüne alarak, kavgaya karşı  çıkarlar veya kavga yanlısı  ırkdaşları-

nın girişim ve eylemlerine bigâne dururlar. Böylelikle onlar, Şu Çılgın 

Türkler’deki Aziz Hüdai’nin dediği gibi, Türklerle yurt kardeşi olduklarını 

hiçbir zaman unutmazlar, menfî yönde gelişen siyasî ve sosyal olaylara 

rağmen, birlikte yaşamanın güzel ve taktire şayan örneklerini verirler. 

***

31  Ayata, a.g.e., s.201.

---

132

HOŞGÖRÜ TOPLUMUNDA ERMENİLER

Türk Millî futbol takımı 22 Haziran 2002 tarihinde Senegal millî takı-

mını yenip bir üst tura çıkarak ilk dört takım arasına girdiğinde iki Ermeni 

vatandaşımız Garo ve Baret, ellerinde ay yıldızlı bayrakla, Brüksel’de bu-

lunan Hadi Uluengin’in kapısına dayanırlar:

Yürü ulan, kutlamak için derhal Türk mahallesine gidiyoruz. 

Yakasını onlardan kurtaramayacağını anlayan yazar, bu iki heyecan-

lı gence iştirak eder. Bir yandan arabalarının camlarından bayrak sallar-

ken bir yandan da Taksim meydanındaki kutlamalara katılan Tamar, İren 

ve Artin’e telefon edip sevinçlerini paylaşarak Brüksel’in gurbetçi semti 

Schaerbeek’e giderler

32

. 

Çalışmamıza konu teşkil eden Ermeni roman kahramanları veya yaşa-

mış kişiler, yurt kardeşliği ve ülke aidiyeti duygusunu yaşatmadaki sami-

miyet ve içtenlikleriyle dikkat çekerler. Bu eserler ve bu şahıslar, sağduyu 

avdet ettiği taktirde, aynı komşuluk ve kardeşlik münasebetlerinin bugün 

yeniden kurulmasının mümkün olabileceğini ihsas ederler.

32  Hürriyet gazetesi, 25 Haziran 2002.

---

133

Yrd. Doç. Dr. Esat CAN

Kaynakça

Romanlar:

Apaydın, Talip, Toz Duman İçinde, Hürriyet Yayınları, 1. Baskı, İstanbul 1974.

Ayata, Abdullah, Anılarda Son Ermeni, Altın Kitaplar Yayınevi, 2. Baskı,  İstanbul 

2005 

Buğra, Tarık, Küçük Ağa, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1. Baskı, İstanbul 1992

İlhan, Attilâ, Sırtlan Payı, Bilgi Yayınevi, 3. Baskı, İstanbul 1992.

Kemal, Tahir, Esir Şehrin İnsanları, Adam Yayınları, 1. Baskı, İstanbul 1993.

Özakman, Turgut, Şu Çılgın Türkler, Bilgi Yayınevi, 14. Baskı, Ankara 2005.

Polat, Ömer, Saragöl, May Yayınları, 1. Baskı, İstanbul 1974.

Tanpınar, Ahmet Hamdi, Sahnenin Dışındakiler, Dergâh Yayınları, 2. Baskı, İstanbul 

1990.

Tarus, İlhan, Var Olmak, Varlık Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul 1957.

_________, Hükümet Meydanı, Ak Kitabevi, 1. Baskı, İstanbul 1962.

_________, Vatan Tutkusu, Ağaoğlu Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul 1967.

Diğer Eserler:

Aydın, Mesut, Millî Mücadele Döneminde TBMM Hükümeti Tarafından İstanbul’da 

Kurulan Gizli Gruplar ve Faaliyetleri, İstanbul 1992.

Can, Esat, Millî Mücadele Romanında İç Cephe, Basılmamış Doktora Tezi, Trakya 

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne 1998. 

Kaplan, Ramazan, Türk Romanında Köy, Akçağ Yayınları, 3. Baskı, Ankara 1997.

Necatigil, Behçet, Edebiyatımızda Eserler Sözlüğü, 2. Baskı, İstanbul 1979.

Uluengin, Hadi, “Üç Futbol Notu”, Hürriyet gazetesi, 25.06.2002.

---

---

ERMENİ TARİHÇİ ARŞAK ALBOYACIYAN’IN

KAYSERİ ERMENİLERİ TARİHİ ADLI ESERİNE GÖRE 

KAYSERİ’DE XIX. YÜZYIL İLE XX. YÜZYIL BAŞLARINDA 

FAALİYET GÖSTEREN ERMENİ OKULLARI

Arş. Gör. Esma İgüs PARMAKSIZ

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

E-mail:  [e-mail]; Tel: [phone]

---