H,N. Rzayev tarix el/nhri namizədi, Bakı Avrasiya Universiteti beynəlxalq
Yüklə 3,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İnzibati miüfavihlər
- Müqavilənin strukturu
- Müqavilənin denonsasiyası, ondan çıxmaq və yaxud onun
Bununla bərabər belə “sürüşkən” müqavilələrin icrası zamanı tərəflərin hüquqi bərabərliyini qorumağa meyl edilməli, beynəlxalq normalar qorunmalıdır.
etməkdə hüququ olmayan vəzifəli şəxslər, idarələr, təşkilatlar arasında bağlanan beynəlxalq müqavilələrdir. Belə müqavilələr müxtəlif təşkilatların öz kompetensiyaları daxilində xüsusi məsələlərə dair qarşılıqlı tənzimləmə fəaliyyətini nəzərdə tutur. Hüquqi ədəbiyyatda, məsələn, Rusiyada, Azərbaycanda bu növ müqavilələr inzibati müqavilələr (rusca: administrativnıe soqlaşeniya) adlanır. ABŞ hüquqi ədəbiyyatında belə müqavilələr icraçı
icra hakimiyyəti olan federal orqanların senatın razılığı olmadan bağladığları müqavilələr daxildir. Bu beynəlxalq müqavilələr anlayışında yeni hal deyil. Bu hal hələ XX əsrin əvvəllərində hüquqşünasların diqqətini cəlb etmişdi. Elə o zamandan bu növ inzibati müqavilələr beynəlxalq müqavilələrə aid edilmişdi. Səfirliklər, Konsulluqlar öz ölkələri ilə olduqları ölkə təşkilatları, şirkətləri və s. arasında belə müqavilələrin bağlanmasında fəal iştirak edirlər. Son illərdə bu barədə xeyli yazılmışdır. Bu onunla izah olunur ki, beynəlxalq münasibətlərin ən müxtəlif məsələlərinin tənzim olunması üçün bu növ müqavilələrdən istifadə olunması ehtiyacı artmışdır. Hətta indi bir sıra hüquqşünaslar belə fikir söyləyirlər ki, idarə və orqanlararası müqavilələr beynəlxalq hüquqda və beynəlxalq müqavilələr formalarında mərkəzi yer tutacaq lar. Məsələn, Rusiya Federasiyası “Müqavilələr haqqında Qa- nun”da “idarələrarası müqavilə xarakterili” müqavilələri beynəlxalq müqavilələr sırasına daxil edir. Lakin qeyd olunur ki, ancaq o idarələr ki, dövləti təmsil edir, onların müqavilələri beynəlxalq müqavilə sayıla bilər. Onların rolu belə müəyyənləşdirilib: Federal nazir, icra hakimiyyətinin baş federal orqan rəhbəri müzakirələr aparmaq və Rusiya Federa-
siyasinin idarədaxili xarakterli müqavilələr bağlamaq hUqııqıı vardır; bunun üçün əlavə səlahiyyət verilməsinə ehtiyac yoxdur (Maddə 3, bənd 12). Göstərilən vəzifəli şəxslər öz səlahiyyətləri daxilində belə xarakterli müqavilələri imzalayırlar (Maddə 3, bənd 20 ).
Artıq bir sıra ölkələr belə inzibati müqavilələrə üstünlük verməklə öz ölkələrinin bir sıra siyasi, iqtisadi, mədəni, texniki, elmi və s. problemlərini daha operativ həll etmək imkanı qazanırlar. AR qanunları da buna imkan verir, çünki bu daha demokratik beynəlxalq münasibətlərin tənzimlənmə formasıdır. Bərmək - Azərenerji, Azərneft - Beynəlxalq neft əməliyyat şirkəti, Azərbaycan Hava Yolları Dövlət Konserni ilə bir sıra Şərq və Qərb ölkələri şirkətləri ilə, Səhiyyə, 'fəhsil nazirlikləri. Şəhər meriyası və s-nin müqavilələrlə əlaqələrinin əhəmiyyəti danılmazdır. Səfirliklər və diplomatik nümayəndəliklər işlədikləri ölkələrin idarə və təşkilatları ilə öz ölkələrinin müvafiq subyektləri arasında belə müqavilələrin bağlanmasına kömək etməlidirlər. Hüquqşünaslar və beynəlxalq münasibətlər üzrə çalışanlar belə hesab edirlər ki, bu formalı müqavilələr zamanın ruhuna və tələbinə uyğundur. Müqavilənin strukturu Müasir hüquqşünaslar və beynəlxalq münasibət məsələləri alimləri, mütəxəssislərini müqavilələrin hüquqi strukturu çox cəlb edir. Bu müqavilələr üçün daha aktualdır. Struktura müqavilə elementlərinin qaydasını, onların yerləşməsini, qarşılıqlı əlaqələrinin xarakterini, bir sözlə müqavilənin daxili quruluşunu ehtiva edir. Müqavilənin vahidliyi prinsipi xeyli vaxtdır beynəlxalq hüquqda öz əksini tapmışdır. Bu prinsipə müvafiq olaraq müqavilə vahid tamdır və vahid normalar sistemi kimi qəbul olunmuşdur, onların hamısı məcburidir və yerinə yetirilməlidir. Müqaviləyə ancaq belə münasibət ədalətli münasibətdir - vicdanlı yanaşmadır, elə buna görə bütün beynəlxalq müqavilələrin bütün şərtləri 121 vicdanla yerinə yetirilməlidir. Müqavilələrin vahidliyi prinsipi beynəlxalq müqavilələr haqqında Vyana Konvensiyası ilə bərkidilmiş - əsaslandırılmışdır. Bu, xüsusilə müqavilənin məcburi hissəsinə və müqavilənin şərtlərini əsaslandıran hissələrə aiddir (17,44-cü maddələr). Dövlətin müqavilənin ona aid hissəsinin məcburiliyinə razılığı o zaman mümkün olur ki, bu müqavilə ilə şərtləndirilir və yaxud bununla müqavilədə iştirak edən başqa dövlətlər razıdırlar. Müqavilənin denonsasiyası, ondan çıxmaq və yaxud onun fəaliyyətini dayandırmaq ancaq bütün müqaviləyə aid ola bilər. Əlbətdə, bu onda olur ki, müqavilə başqa şərtlər nəzərə almır, yaxud onun iştirakçıları başqa təkliflə çıxış etmirlər. Müqavilənin vahidliyi - bütöblüyünün mühüm praktik əhəmiyyəti vardır. Bu əsasən çox vaxt mətnin tərtibi, müqavilənin icrası zamanı ortaya çıxır. Bu cəhətdən dənizçiliyə dair Kon- venvensiyanı hazırlayan konfransın işini misal gətirirlər (1982 il). Müqavilənin bütövlüyü - vahidliyi prinsipinin nəinki təkcə hüquqi, həm də siyasi əsası vardır. Müqavi lələdə tərəflərə dair daha vacib və vacib olmayan məsələlər vardır. Bunlardan bəziləri tərəflərdən biri üçün çox vacib ola bilər, 0 biri tərəf üçün isə - az vacib. Müqavilə həmişə əməli olaraq kompomisin nəticəsidir. Ona görə də çox vacibdir ki, müqavilənin bütövlüyü - vahidliyi qorunub saxlansın. Cünki hansı məsələninsə birinə vacibliyi başqa qeyri-vacib məsələ ilə kompensasiya olunur. Müqavilə vahid sistem, tənzimlənmiş məqsədləri ifadə edən müəyyən komponentlərdən ibarətdir. Bunlara - yəni həmin komponentlərə aşağıdakılar daxildir; müqavilənin adı, ya titulu; preambula; mərkəzi -əsas hissə; qərar hissəsi sonluğu; əlavələr. Bu komponentlərin hamısının olması vacib deyildir və onlardan birinin və ya digərinin olmaması müqavilənin hüquqi qüvvəsinə təsir etmir. Bütün müqavilələrin əlavəsinin olması vacib deyil. Bir çox müqavilələrin bəzi məsələlər haqqında preambulası olmur. Bununla belə əməli əhəmiyyətini nəzərə alaraq bu komponentlərin 122 Yüklə 3,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|