I bap. Berdaq hám qaraqalpaq jazba ádebiy tili a túrkiy tillerde kórkem shıǵarma tiliniń izertleniwi

Kelbetliktiń dárejeleri
Jay dáreje. Kelbetliktiń jay dárejesi túbir kelbetlikler túrinde ushırasadı, arnawlı grammatikalıq kórsetkishleri joq: Jaqsı adam sóz mánisin ańlaydı, Jaman adam pasıq sózdi tıńlaydı/81/.
Salıstırıw dárejesi. Shayırdıń dóretpelerinde -raq//-rek, -ıraq//-irek affiksleri arqalı jasalıp, bir zattı ekinshi zat penen salıstırǵanda, salıstırılǵan zattıń ózgeshelik belgilerin kórsetedi: Aq ǵashırdan ullıraq pa?/99/, Sál giytińi qısqaraq pa?/100/., Sál palańı juqaraq pa?/100/. Kelbetliktiń salıstırıw dárejesi analitikalıq jol menen jasalǵanda shıǵıs sepliginde kelgen atlıq sóz benen kelbetlik dizbeklesip keliwi arqalı bildiriledi¹⁶⁵: Berdimurat-xalıqtı, xalıq-Berdaqtı, Jalǵızınday kórer jannan jaqsıraq/83/, Sanı júz sapasız taldan jaqsıraq 84/, Jegen bir zaǵarań paldan jaqsıraq/84/.
Arttırıw dárejesi. İntensiv formalardıń kelbetlik sózlerdiń aldında qollanılıwı arqalı jasaladı: Qap-qara bolıp júzleri/179/, Sup-sur bolıp Qızıl júzi/187/, Xannıń minezi jáp-jaman/216/, Qıp-qızıl alarǵan ol eki kózi/35/, Bildi qız jawdı ap-anıq/195/, Arttırıw dárejesi chını, dás sózleri menen de ańlatıladı: Aydos baba chını erdı/Sh,166/, Dás elli de pirden qaytpa/87/. Arttırıw dárejesi sapalıq kelbetliklerdiń aldında kúsheytiw ráwishleriniń keliwi arqalı jasaladı: Kútá menmen bolǵan eken/184/, Sonday qıyın boldı bıyıl/59/, Júdá awır keldi salıq/72/, Júdá qıyın bolǵan eken/101/, Kútá górqaw bolǵan eken/184/, Mende boldı eń júyrik til/180/.Kelbetlik sózlerdiń tákirarlanıp keliwinen arttırıw dárejesi jasaladı: Túrli-túrli inám keldi/170/, Bólek-bólek duman keldi/163/, ómir ótip álwan-álwan/182/.
Páseytiw dárejesi zattıń sapasın, kólemin, túr-túsin, belgilerin páseytip kórsetedi¹⁶⁶. Shayırdıń dóretpelerinde -ǵısh//-gish, -shıl//-shil, -law//-lew, -sha//-she, -ǵılt affiksleri arqalı ańlatılǵan: Sarǵısh endirip júzine/185/.
Túrkiy jazba esteliklerinde kelbetliktiń salıstırıw dárejesi-sıraq affiksi arqalı ańlatılǵan: aqsıraq-aǵıraq mch,20/; Arttırıw dárejesi -iń//-eń kúsheytiw janapayı arqalı jasalǵan: iń ilki-eń dáslepki Mog,30/. Qashǵariydiń sózliginde kelbetliktiń arttırıw hám salıstırıw dárejelerin ańlatıwda tómendegi formalar jumsalǵan: ap-aq/1,70/, kóp-kók/1,316/, sap-sarı/1,355/, chim ól ton-júdá hól ton, kiyim/1,325/, Tum qara at-dım qara at/1,324/.


SANLÍQ
Shayırdıń shıǵarmaları tilinde jumsalǵan sanlıq sózler házirgi qaraqalpaq tili¹⁶⁷ hám dialektlerindegi¹⁶⁸ sıyaqlı mánilik jaqtan sanaq san, qatarlıq san, jıynaqlaw san, shamalıq san, toplaw hám bólshek san túrinde ushırasadı.