Bilimlendiriw ministrligi

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ HÁM ORTA ARNAWLÍ
BILIMLENDIRIW MINISTRLIGI
ÁJINIYAZ ATÍNDAǴÍ NÓKIS MÁMLEKETLIK PEDAGOGIKALÍQ
INSTITUTÍ

MAGISTRATURA BÓLIMI
5A111301 – qaraqalpaq tili hám ádebiyatı
qanigeliginin pitkeriwshisi
Allaniyazov Asqarbek Ernazarovichtin
Magistr akademiyaliq dárejesin alıw ushın jazǵan
DISSERTACIYASÍ
TEMA: Qaraqalpaq tilinde rawish frazeologizmlerdin leksika-
grammatikalıq ózgeshelikleri
MAK da qorǵawǵa ruxsat berildi.

Magistratura bólimi baslıǵı:
Magistrant:
Ilimiy basshı:
Kafedra baslıǵı:
filos.i.k., doc. A.Embergenov
A.Allaniyazov
f.i.k. B.Yusupova
f.i.k. E. Allanazarov

Qaraqalpaq tili ham Qaraqalpaq adebiyati kafedralari qospa majlisinin
2020-jıl 13-maydaǵı 4-bayanlaması menen qorǵawǵa ruxsat berildi.
Nókis - 2020
Qaraqalpaq tilinde rawish frazeologizmlerdin leksika-grammatikaliq
ózgeshelikleri
Kirisiw
A) Qaraqalpaq til biliminde turaqlı sóz dizbekleriniń izertleniwi
b) Ráwish frazeologizmler haqqında túsinik
I Bap Qaraqalpaq tilindegi ráwish frazeologizmlerdiń mánilik ózgeshelikleri

1. 
   Frazeologizm komponentleriniń semantikalıq jaqtan birigiwshiligi boyınsha túrleri
   

1. 
   Frazeologiyalıq ótlesiwler sıpatındaǵı ráwish frazeologizmler
   
2. 
   Frazeologiyalıq birlikler sıpatındaǵı ráwish frazeologizmler
   
3. 
   Frazeologiyalıq dizbekler sıpatındaǵı ráwish frazeologizmler
   

2. 
   Qaraqalpaq tilindegi ráwish frazeologizmlerdiń leksikalıq ózgeshelikleri
   

Sinonim ráwish frazeologizmler
Variant ráwish frazeologizmler

2. 
   Qaraqalpaq tilindegi ráwish frazeologizmlerdiń mánilik toparları
   
3. 
   Sın mánili ráwish frazeologizmler
   

2. 
   Muǵdar-dáreje mánili ráwish frazeologizmler
   
3. 
   Orın mánili ráwish frazeologizmler
   
4. 
   Waqıt mánili ráwishfrazeologizmler
   

II Bap Qaraqalpaq tilindegi ráwish frazeologizmlerdiń struktura- sintaksislik ózgeshelikleri
II .1.Strukturalıq tipleri
II.2.Sintaksislik xızmetleri
II.3.Stillik ózgeshelikleri
Juwmaq
Paydalanılǵan ádebiyatlar
A N N O T A C I Y A
Magistrliq dissertaciya temasinin’ tiykarlaniwi ham aktualligi: Til - adamzat jamiyetinde onin har bir agzasi ushin ogada ahmiyetli qatnas qurali. Sozler, soz dizbekleri ham olardin qatnasindagi logikaliq ham stillik baylanisqa iye bolatugin gapler arqali oy-pikirdi bayan etiwde til birlikleri ogada ahmiyetli. Olardin arasinda har bir til birliginin, sonin ishinde, frazeologizmlerdin orni ayriqsha bolip, ozine tan ozgeshelikleri menen olardin arasinda ayqin ajiralip turadi.
Adamlardin oz-ara bir biri menen til arqali qarim-qatnas jasawi barisinda tildin soylesiw, xabarlaw, tasir etiw xizmeti payda boladi ham usi tiykarda funkcional stiller sisteması qáliplesedi. Olar, óz gezeginde, stil túrlerin payda etedi. Ol awızeki sóylew stili hám kitabıy stillerge bólinedi. Kitabiy stiller rasmiy is qagazlari stili, publicistikaliq stil, ilimiy stil, korkem adebiyat stilin qamtiydi. Olardin arasinda korkem adebiyat stili basqa stillerden ozinin til obrazliligi, korkemligi menen ajialip turadi. Bul stil turlerinde frazeologizmlerdin ozinin qollaniliw ozgesheligi menen parqlanip turadı.
izertlew obyekti, izertlew predmeti. Bizin magistrlik dissertaciya jumisimizdin temasi qaraqalpaq tilindegi rawish frazeologizmler bolip esaplanadi. Izertlew obyekti - qaraqalpaq tilinin frazeologiyasi, predmeti - qaraqalpaq tilindegi ráwish frazeologizmler.
izertlewdin maqset ham waziypalari. Frazeologizmler - qaraqalpaq tili leksika tarawında ózine tán ayrıqshalıq belgileri menen ózgeshelenip turatugin birlikler. Olardin komponentleri turaqli baylanisqa iye. Olar erkin baylanısqan sóz dizbekleri menen qospa sózlerden ayqın ajıralıp turadı.. Erkin sóz dizbekleri komponentleri bir-biri menen orın almastırılıp, bir-
birine garezsiz baylanisadi, al qospa sozler bir atamani bildiredi. Al frazeologizmler bolsa, bir tutas, turaqlı sıpatqa iye.
Tilde frazeologizmlerdin qollaniliwin izertlew ameliy ham teoriyaliq jaqtan ulken ahmiyetke iye. Bul, birinshi jaginan, qaraqalpaq tilindegi frazeologiyaliq sozler dizbeklerinin qollaniliwinin ken mumkinshilikli tareplerin korsetip beredi, ekinshiden, olardin tildi bayitiwdagi ornin aniqlawga tiykar jaratadi.
Bizin magistrlik dissertaciya jumisimizdin maqseti - qaraqalpaq tilindegi ráwish frazeologizmlerdi tallaw jasawdan ibarat. Wazıypası – olardin leksika-grammatikaliq ozgesheliklerin manilerine ham strukturaliq tiplerine qatnaslı úyreniw.