FBT
lav l r
153
M sl n, istehsalda aya ını itirmi v o vaxtdan l a acından istifad ed n insanın realla ması
«Yeri » kateqoriyasında
ç tinl dirilmi dir, çünki traf s kil r çox hündür v sürü k n s th
malik olur, bu da a a ıdakı kimi kodla dırılır:
D4500.2 __qısa m saf l r insanın yeri ind realla ma imkanının mülayim m hdudiyy tl ri
Potensial qabiliyy tin mü yy n edilm si üçün bu domen k nar köm k olmadan piyada h r k t
etm k qabiliyy tin aid edilir. traf mühitin müxt lif amill rinin d yi k n t sirini tarazlamaq
üçün, qabiliyy t (bacarıq) standartla dırılmı dair d ( hat dair si) qiym tl ndiril bil r. Bel
mühit ( hat dair si) a a ıdakılar ola bil r: a) ad t n potensial qabiliyy tin testl dirilm si ba
ver n aktual mühit; b)
mümkün oldu u hallarda, bel mühiti eyni t sir göst r n mühit hesab
etm k olar.
M s l n, yuxarıda qeyd edil n insanın standart mühitd
l a acınnı köm yi olamdan h qiqi
yerim bacaoı ı, (bir yastı v sürü k n olmayan yer) çox m hdud olacaqdır. Ona gör individin
potensial bacarıq ı növb ti cür kodla dırılacaqdır:
D4500 __3. Qısa distansiyalara yeri zamanı potensial bacarı ın a ır m hdudlu u
Realizasiya v ya potensial bacarıq t yinedicil rinin istifad sind real v standart traf mühit
raitl rini d qiql dirm y can
atan istfiad çil r,
traf mühit amill rinin t snifini istifad
etm lidir (baz yuxarıda f sil 3, traf mühit amill rinin üçüncü kodla dırma üsulu).
4.4.
TRAF MÜH T AM L LR N N KODLA DIRILMASI
T Y NL R
traf ümhit amill ri fiziki v sosial rait, münasib tl r dair si v insanların ya dıqları v
vaxtlarını keçirdikl ri qur uları yaradır.
traf mamill rin istifad si
traf mühit amill ri – t snifatın 2 hiss sinin t rkibidir (kontestk amill ri). traf mühit amill ri
h r bir f aliyy t v kodla dırma t rkibi üçün ayrı-ayrılıqda baxılmalı v yuxarıda f sil3 ks
etdiril n üç üsullardan birin müvafiq olaraq kodla dırılır.
traf mühit amill ri haqqında söhb t edl n insan mövqeyind n kodla dırılmalıdır. M sl n, s ki
bordyursuz arabadan istifad ed n, eyni zamanda kor insan
üçün bayer kimi individ üçün
asanla dırıcı amil kimi kodla dırıla bil r.
____________________
B zi hallarda müxt lif traf mühit amill ri kasıblıq, inki af, k nd v ya h r
raiti v yaxud
ictimai kapital kimi ümumi terminl rd t svir ed l bil r. Bu ümuml dirilmi terminl r
t snifatda öz ksini tapmamı dır. Lakin istifad çi onların arasında ayrı-ayrı amill ri seçm li v
kodla dırmalıdır. Bir daha qeyd etm k lazımdır Ki, traf mühit amill rinin siyahısını yuxarıda
qeyd edil n mümumil dirici terminl rin ks etdirilm si üçün istifad edildiyi zaman n q d r
aydın v staiil olaca ını mü yy nl dirm k üçün g l c kd d bir daha t dqiqtaların aparılması
tl b olunacaqdır.
B R NC T Y NED C
lav l r
FBT
154
traf mühit amill rinin d r c sini bildir n neqativ v pozitiv kalalı t yinedici asannla dırıcı v
yaxud baryer kimi. A a ıda göst rildiyi kimi bölm nöqt si baryerl r i ar edir, onun (+)
i ar sin
v z edilm si is asanla dırıcı amill r i ar edir (amil sah si).
xxx. 0
YOXDUR baryer YOXDUR
xxx. 1 H M YY TS Z baryerl r
xxx. 2 MÜLAY M baryerl r
xxx. 3 FAD ED LM baryerl r
xxx. 4 MÜTL Q baryerl r
xxx. 8 mü yy n edilm y n baryer
xxx. 9 münasib deyil
xxx. 0 YOXDUR baryer YOXDUR
xxx. 1 H M YY TS Z
amill r sah si
xxx. 2 MÜLAY M amill r sah si
xxx. 3 FAD ED LM amill r sah si
xxx. 4 MÜTL Q amill r sah si
xxx. 8 mü yy n edilm y n amill r sah si
xxx. 9 münasib deyil
FBT
lav l r
155
lav 3
F allıq v i tirak etm nomenklaturasından istifad variantları
«F allıq v i tirak» terminl rin t rkib hiss si müxt lif f aliyy tl rin v h yat dair l rinin i ar
olunması üçün domenl rin bit r f siyahısından ibar tdir. H r bir domen bir-bir ümumi
s viyy l rd n ba layaraq detalla dırılmı s viyy l r q d r bir-bir
düzülmü müxt lif s viyy l r
kateqoriyalarından ibar tdir (m s l n, 4-cü bölüm domeni –
Mobillik (H r k tlilik, d yi k nlik)
d450
Yerim v onun daxilind daha detalla dırılmı b ndd n, d4500
Qısa m saf l r yerim
kimi kateqoriyalardan ibar tdir). F allıq v i tirak etm domenl rin nomenklaturası h m individ
s viyy sind , h m d c miyy t s viyy sind kodla dırılması mümkün olan f aliyy tin tam
dair sini hat edir.
Giri d qeyd olundu u kimi, «f allıq» v «i tirak etm k» kimi spesifik anlayı ları i ar etm k
üçün bu siyahı müxt lif yolla istifad oluna bil r. FBT-da bu anlayı lar a a ıdakı
kild
mü yy n olunub:
Sa lamlıq kontekstind :
F allıq – individ t r find n h r k t v v zif l rinin yerin yetirilm sidir.
tirak – individin günd lik h yat hadis l rin c lb olunmasıdır.
Sadalanan domenl r terminl rind (A) f allıq v (P) i tirak etm arasında münasib tl rin
strukturla dırılması üçün dörd alternativ üsul var.
(1) F allıq domenl ri v i tirak domenl ri topluları bir-biri il uy un g lmir
(üst-üst dü mür)
Kateqoriyaların mü yy n olunmu toplusu yalnız f allıq, y ni invidin yerin yetirdiyi v zif l r v
h r k tl r kimi, dig r topluis – yalnız i tirak, y ni individin günd lik h yat hadis l rin c lb
olunması kimi koqdla dırılır. Bu s b bd n, iki toplu bir-birin münasib td istisna t kil edir.
Bu variantda h m f allıq kateqoriyaları, h m i tirak kateqoriyaları toplularının m zmunu
istifad çi t r find n mü yy n olunur. Kateqoriyalardan h r birisi h r hansı bir dig rinin deyil,
m hz ya f allıq b ndi, ya da i tirak b ndi olur. M s l n, domenl ri a a ıdakı
kild bölm k
olar:
a1 Öyr tm v bilikl rin t tbiqi
a2 Ümumi
v zif l r v t l bl r
a3 Ünsiyy t
a4 Sür tl h r k t
etm qabiliyy ti
p5
Özün xidm t
p6 M i t h yatı
p7
xsiyy tl rarası qar ılıqlı laq
p8 H yatın sas sah l ri
p9 C miyy tl rd h yat, ictimai v mülki h yat