İlham əLİyevin dünya ədəbiyyatının görkəmli
Yüklə 2,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
O.HENRİ 2. DAĞILAAIŞ TREST -
-
Bu fikir lap... - mən dedim, - "Nə üçün dünyada polislər vardır?” sualı kimi mənasız görünür. -
Xeyr, xeyr, - Cef dedi. - Polislə trest arasında ümumi heç nə yoxdur. Mənim söylədiyim epiqramdır... məğzdir... yaxud necə deyərlər, kvintessensiyadır 1 . Bu trest yumurtaya oxşayıb' oxşamamasından asılı olmayaraq hansı mənanı daşıyır? Yumur- tanı sındırmaq üçün qabığını döyəcləyirsən. Lakin tresti yalnız içindən dağıtmaq mümkündür. Otur və quş balasının qabığı içəridən nə vaxt dağıdacağını gözlə. Bir diqqət edin, yenicə təşkil edilmiş kollec və kitabxanalardan ayrılmış balalar bütün ölkə boyunca necə civildəşirlər. Bəli, ser, hər trest sinəsində öz ölümünün toxumunu gəzdirir. Bu, Corciya ştatında zənci-metodistlərin qopardığı mərəkənin lap yaxınlığında xoruzun ban- lamaq istəməsinə, ya da respublika partiyasının üzvünün Texas
qubematoriuğuna namizədliyini irəli sürməsinə bənzəyir. Zarafatla Cefdən soruşdum ki, ona rəngbərəng, zolaqlı, dama- dama və xal vurulmuş karyerası dövründə "trest” adı verilmiş təşkilata rəhbərlik etmək nəsib olmayıb ki?! Təəccübümə səbəb ola biləcək bir günahını etiraf etdi. -
möhürü doğmalannı qanuni şəkildə soymağa imkan verən bu cür mötəbər və həqiqi sənədi təsdiq etməmişdi. Hər şey bizim ixtiyanmızda idi - su, hava, polis, səbir və istehlakçılara son dərəcə gərəkli olan dəyərli ərzaqlara bölünməz monopoliya. Monopoliya və trestlərin düşmənlərindən heç kim bizim müəssisədə nöqsan tapa bilməzdi. Rokfellerin kiçik neft finldaqlan ONUNLA müqayisədə miskin kerosin dükanı kimi görünürdü. Lakin bütün bunlara baxmayaraq, biz yandıq. -
1 Kvintessensiya - nəyinsə mahiyyəti 180 downloaded from KitabYurdu.org ALİCƏNAB DƏLƏDUZ -Xeyr, ser, hər şey söylədiyim kimi oldu. Biz özümüzü məhv etdik. AlbertTenninson dediyi kimi: ud özü çatlaq 1 imiş. Xatırlayırsınızsa, Endi Takkerlə bir neçə il birlikdə işlədiyimiz barədə danışmışdım. Endi bütün hərbi kələklərə bələd olan təcrübəli, dahi bir adam idi. Başqalarının dollarlannı qənimət kimi mənimsəyə bilmirdisə, bunu özünə təhqir hesab edirdi. O, təhsil görmüşdü, bundan savayı, xeyli səmərəli məlumata malik idi. Kitablardan zəngin təcrübə əldə etmişdi, ideya və cürbəcür mübahisəli məsələlərlə bağlı istənilən mövzuda saatlarla danışa bilərdi. Elə bir fırıldaq iş yox idi ki, onu sınaqdan keçirməsin. Doğulduğu Fələstin barədə mühazirədən, Atlantik-sitidə sehrli fonərin köməyi ilə paltarbiçənlərin illik toplantısının şəklini göstərməkdən başlamış Konnektikutda dəniz suyundan, ceviz- dən çəkilmiş saxta ağac spirtinə kimi. Bir dəfo yaz vaxtı necə oldusa, qısa müddətə yolumuz Meksikaya düşdü. Filadelfiyalı bir kapitalist Çixuaxuadakı mədən gümüşünün yansına görə bizə iki min beş yüz dollar pul ödədi. Bəli, belə gümüş mövcud idi. İşlər öz axan ilə gedirdi. Gümüşün qalan yansının haqqı isə ya iki, ya da üç min dollar təşkil edirdi. Sonralar düşünürdüm: görəsən, bu gümüş kimə məxsus idi? Endi ilə Birləşmiş Ştatlara qayıtdıqdan sonra Texasda balaca bir şəhərə rast gəldik. O, Rio-Qrandanın sahilində yerləşirdi. “Quş Şəhəri” adlansa da, orada heç bir quş yaşamırdı. İki min əhalisi var idi, əksəriyyəti də kişi. Fikrimcə, onların dolanışıqla- nnı təmin edən əsas vasitə şəhərin ətrafındakı sıx çaporal kollan idi. Sakinlərin bəziləri maldar, bəziləri qumarbaz, bəziləri at dəllalı idi, bəziləri isə - belələri çoxluq təşkil edirdi - qaçaqmalçılıqla məşğul olurdu. Endiylə elə bir mehmanxanaya düşdük ki, bura kitab şkafı ilə koma arasında orta bir şeyi xatırladırdı. Yenicə çatmışdıq ki, yağış başladı. Necə deyərlər, Nuh Ağrı dağına qalxıb bütün səma kranlarını açmışdı. Endi ilə içən olmasaq da, şəhərdə üç içkixananın foaliyyət göstərdiyini bilirdik, şəhər sakinləri bütün günü gecəyansına- dək üçbucaqlı xətt boyunca içkixanaların birindən o birinə keçirdi. Onlann hər biri pullannı necə xərcləyəcəyini gözəl bilirdi.
181
downloaded from KitabYurdu.org O.HENRİ Üçüncü gün yağış azca dayandı, palçıqlı təbiəti seyr etmək üçün Endi ilə şəhərə yollandıq. Quş Şəhəri, Rio-Qranda ilə əvvəllər çay axan enli və dayaz bir dərənin arasında salınmışdı. Çayın suyu yağışlardan çoxaldığı üçün indi onu köhnə məcrasından ayıran torpaq bənd tamamilə suyun altında qalmışdı. Endi uzun müddət torpaq bəndi seyr etdi. Bu adamın ağlı heç vaxt onu aldatmırdı. Yerindən tərpənmədən ağlına gələn ideyanı mənə də dedi. Bax trestin əsası elə bu zaman qoyuldu. Sonra isə şəhərə qayıdıb ideyanı gerçəkləşdirməyə başladıq. Əvvəlcə “Mavi ilan” adlanan baş saluna yollanıb onu öz mülkiyyətimizə keçirdik. Bu, bizə min iki yüz dollara başa gəldi. Sonra isə meksikalı Conun barına baş çəkib havadan-sudan danışa- danışa söhbətarası bu ban beş yüz dollara ala bildik. Səhər yuxudan oyanan Quş Şəhəri özünün adaya çevrildiyinin şahidi oldu. Çay torpaq bəndi yanb köhnə məcrasına qovuşmuşdu; bütün şəhər uğultulu su axını ilə əhatə olunmuşdu. Yağış dayanmadan yağırdı; şimal-qərb istiqamətində gözə dəyən buludlar yaxın iki həftə ərzində altı ortaillik çöküntüdən xəbər verirdi. Lakin əsl fadə qarşıda idi.
Quş Şəhəri yuvasından uçub qanadlannı silkələdi və bütün şəhər içki ardınca yollandı. Vayl Mekslkalının ban bağlıdır, digər xilasedid məntəqələr də həmçinin. Təbii ki, hamının ağzından heyrət və yanğının doğurduğu eyni çığırtı eşidilir və şəhər sakinləri elliklə “Mavi ilan”a san yüyürdülər. Bəs onlar “Mavi ilan”da nəyin şahidi oldular? Səkkizayaqlı istismarçı spruta 1 bənzər piştaxtanın bir ucunda sağında və solunda kolt 2 tutan Cef Piter oturub və qalığı ya dollarla, ya da güllə İlə qaytarmağa hazır vəziyyətdədir. Müəssisədə üç barmen, divarda isə on fut uzunluqda lövhə gözə dəyir. Lövhədə yazılıb: “Hər içkinin qiyməti bir dollar”. Endi odadavamlı kassanın arxasında əyləşib: əynindəki göy rəngli kostyum, damağındakı əla növ siqar gözləmə mövqeyində olduğundan xəbər verir. Yanında iki polis nəfəri olan polis rəisi də buradadır: trest onlara havayı içki vəd edib. Bəli, ser, bir dəqiqə keçməmiş Quş Şəhəri anladı ki, qəfəsin 1 Sprut - deniz heyvam 2 Kolt - xüsusi sistemə malik tapança, yaxud pulemyot 182 downloaded from KitabYurdu.org Yüklə 2,87 Mb. Dostları ilə paylaş:
|