Illik hesabat 2012. indd
Yüklə 1,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
Nÿsèmèdÿ sþzön apologèyasû ÿdim vÿ orta ÿsrlÿrdÿ insanlar, xösusÿn øairlÿr sþz qarøûsûnda hÿmiøÿ þz heyrÿtlÿrini böruzÿ vermiø vÿ sþzö dönyanûn ÿn bþyök mþcözÿlÿri sûrasûna qoymuølar. Bu da tÿsadöfi deyil – axû insanûn þzönö dÿ baøqa canlûlardan fÿrqlÿndirÿn mÿhz onun sþz sahibi olmasû, sÿslÿrin vÿ hÿrflÿrin kþmÿyi ilÿ ÿn incÿ mÿtlÿblÿri ifadÿ edÿ bilmÿsidir. Mÿhz buna gþrÿ bÿøÿriyyÿtin bþyök zÿkalarû sþzön zaman-zaman yoxdan var olmasû sirri qarøûsûnda baø ÿymiø vÿ bu hadisÿyÿ saysûz-hesabsûz øeirlÿr, fÿlsÿfi ÿsÿrlÿr hÿsr etmiølÿr. Nÿsimi dÿ bÿdii sþzön göcönÿ, onun insanlarû tÿrbiyÿ etmÿk potensialûna, kamil insan yetiødirmÿk yolunda möstÿsna qödrÿtinÿ örÿkdÿn inananlardan biridir. Mÿhz buna gþrÿ øair bir ÷ox ÿsÿrlÿrindÿ sþzön, xösusilÿ dÿ poetik sþzön qarøûsûnda heyranlûq duyüusunu gizlÿtmÿmiø, bÿøÿr tarixinin ÿldÿ etdiyi bu ÷ox bþyök mÿdÿni-mÿnÿvi sÿrvÿtÿ misralar, beytlÿr vÿ bötþv qÿzÿllÿr hÿsr etmiødir. Aøaüûda mÿtnini verdiyimiz “Sþz” qÿzÿlini hÿmin mþvzuda yazûlmûø ÷ox uüurlu þrnÿklÿrdÿn biri kimi qiymÿtlÿndirmÿk olar. Nÿsimiyÿ gþrÿ, can, ruh deyilÿn øey ÿslindÿ sþzdÿn baøqa bir øey deyildir. Buna gþrÿdir ki, sþzdÿ tanrûsal bir qödrÿt – yaradûcûlûq qödrÿti var vÿ mÿhz sþzdÿn lazûmûnca istifadÿ edÿnlÿr bu qödrÿti ger÷ÿklÿødirÿ bilirlÿr. Ancaq sþzlÿr dÿ yaradûcûsûnûn qödrÿtinÿ gþrÿ bir-birindÿn fÿrqlÿnir vÿ ÿn ali sþz – Tanrûnûn þz Peyüÿmbÿri vasitÿsilÿ insanlara nazil etdiyi möqÿddÿs Qurandûr vÿ yaradûcû insanlar da zaman-zaman bu ÿl÷atmaz zirvÿyÿ yaxûnlaømaq uürunda ÷aba gþstÿrmÿkdÿdirlÿr. ÿ q d B l l d f
Azÿrbaycan ÿdÿbiyyatûnda istÿr Nÿsimidÿn þncÿ, istÿrsÿ dÿ sonra sþzön øÿninÿ bir ÷ox ÿsÿrlÿr yazûlmûødûr ki, zÿnnimizcÿ, onlar arasûnda ÿn se÷ilÿni dahi Azÿrbaycan øairi Mÿhÿmmÿd Fözulinin (1494-1556) sþzön apologiyasûna hÿsr etdiyi ÿsÿrlÿrdir. Bu bþyök øairin belÿ bir beyti mÿøhurdur: “Can sþzdör, ÿgÿr bilirsÿ insan; Sþzdör ki, deyÿrlÿr, þzgÿdir can...” Nÿsimi bir hörufi mötÿfÿkkir kimi sþzlÿ birlikdÿ Quranûn mÿtninin yazûldûüû ÿrÿb ÿlifbasûnûn hÿrflÿrinÿ dÿ ÷ox bþyök þnÿm vermiø, ÿsÿrlÿrindÿ bu mÿsÿlÿyÿ dþnÿ-dþnÿ qayûtmûødûr. Hörufiliyin banisi olan Fÿzlullah Nÿimi belÿ bir nÿzÿriyyÿ irÿli sörmöødö ki, ÿgÿr Tanrû kainatû iki hÿrfin (kaf vÿ nun) kþmÿyi ilÿ yaratmûøsa vÿ Quran da 28 hÿrflÿ qÿlÿmÿ alûnmûøsa, demÿk, hÿrflÿr möqÿddÿsdir. Ènsanû ki÷ik kainat sayan hörufilÿr onun özöndÿ dÿ hÿrflÿrin iøarÿsini gþrördölÿr. ßrÿb ÿlifbasûndakû 28 vÿ fars ÿlifbasûndakû 32 hÿrf (28+4) dÿ hörufilÿrÿ gþrÿ ÿsrarÿngiz rÿqÿmlÿrin simvoludur. Hörufilÿr hÿrf vÿ rÿqÿmlÿr özÿrindÿ xösusi ÿmÿliyyatlar apararaq, insanûn qutsallûüûnû, ilahi mÿrtÿbÿyÿ yöksÿlÿ bilmÿk potensialûnû söbut etmÿk istÿyirdilÿr. Onlar insan sifÿtindÿki töklÿrin vÿ cizgilÿrin hÿrf vÿ rÿqÿmlÿrlÿ möqayisÿlÿrini apararaq, insan özöndÿ Quran ayÿlÿrinin yazûldûüûnû vÿ buna gþrÿ dÿ insanûn möqÿddÿs olduüunu deyirdilÿr. Doürudur, hörufilÿr mistika vÿ kabbaladan geniø istifadÿ etsÿlÿr dÿ, son mÿqsÿdlÿri insanûn ilahi varlûq olduüunu isbat etmÿklÿ onu zölm vÿ zÿlalÿtdÿn, al÷alma vÿ tÿhqirlÿrdÿn qurtarmaq idi. Sþz
Dinlÿgil bu sþzö ki, candûr sþz, Aliyö asiman mÿkandûr sþz. Øeø 1
2 anlavö bax, Øþylÿ kim xaliqi-cÿhandûr 3 sþz. Nazilö mönzil anla kim, birdir, Kÿndi kÿnduyÿ tÿrcömandûr sþz. 4 Tulö ÿrz ilÿ ömqö bulunmaz Yÿni bihÿddö biniøandûr sþz. 5 Bu hÿdisÿ nÿzÿr qûl, ey aqil, Anlayasan ki, bigömandûr 6 sþz. ßrøi-rÿhman 7 dedi nÿbi 8 kþnölÿ,
×önki gþrdö kþnöldÿ kandûr 9 sþz. Dedi ya kaföha, ÿuzÿ-bikÿ, ×ön ßli bildi möstÿandûr sþz. 10 Qeyri-mÿxluqdur, nÿ demÿk olur, Anla kim, imdi rayigandûr 11 sþz. ßqli-köll ÿrøö körsi, lþvhö qÿlÿm, ×ar önsör, nþh asimandûr sþz. 12 Zahirö batin, ÿvvÿlö axir, Aøikaravö hÿm nihandûr sþz. 13
Ey öqulö nÿsÿb edÿn isbat, Qamuya sþz de kim, hamandûr sþz. 14 Kafö nundan 15 vöcudÿ gÿldi cahan, ßgÿr anlar isÿn ÿyandûr sþz. Èsiyi-pak, Adÿmö ßhmÿd, Mehdiyi-sahibÿz-zamandûr sþz. 16 Bu bÿyani dilÿrsÿn anlayasan Kim 17 , necÿsi filan-filandûr sþz. “Cavidannamÿ”yi gÿtirgil ÿlÿ, Ta bilÿsÿn ki, nÿsnÿ 18 candûr sþz. Sþzÿ bu izzö cah yetmÿzmi, K’aydalar Fÿzli-qeybdandûr sþz. 19 Aqil isÿn sþzönö möxtÿsÿr 20 et,
Ey Nÿsimi, ÷ö 21 bigirandûr 22 sþz.
____________________ 1.Altı. 2.Asılı olmayan. 3.Dünyanın yaradıcısı. 4.Enən (Allah tərəfi ndən göndərilən) ilə endirən anla ki, birdir. Söz öz-özünün tərcümanıdır. 5.Söz uzunluğu, eni və dərinliyi tapılmaz. Yəni söz sonsuz və nişansızdır. 6.Şübhəsiz. 7.Tanrının göyləri. 8.Peyğəmbər. 9.Xəzinə. 10.Əli də sözün özündən yardım gözləyən varlıq olduğunu bilmədiyi üçün, “Ey yol göstərən sənə sığınıram” dedi. 11.Ucuz. 12.Söz yaradıcıdır, göy və yer, lövhə və qələm, dörd ünsür, doqquz göydür. (Əqli-küll-Allah, ərş-ilahi böyüklüyünün göstəricisi, Fərş – yer üzü, lövh-ilahi kəlamın mühafi zə olunduğu məkansız məkan, qələm-kəlamın sübut vasitəsi deməkdir. Çar ünsür-4 ünsür: su, od, torpaq, külək; nöh asiman-doqquz göy (zöhrə, mərrix, utarid, müştəri, zuhəl, günəş, bürclər və atlas göyləri). 13.Zahir, batin, əvvəl, axır, aşkar və gizli olan sözdür. 14.Ey ağılları və nəfsləri dərk edən insan, hamıya söz de, söz elə odur.
zamanın sahibi Mehdidir. 17.Belə. 18.Necə. 19.Bu hörmət, izzət bəs etməzmi deyəsən söz qeybi də bilən fəzilətdir. 20.Qısa. 21.Çünki. 22.Hüdudsuz.
Yüklə 1,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|