Kənd təSƏRRÜfati hazırkı durum və gələcək inkişaf potensialı fao-türkiyə Tərəfdaşlıq Proqramı çərçivəsində və Azərbaycan Respublikasının
Yüklə 2,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Giriş Fəsil 1 1. Giriş
1 2 3 4 5 6 7 Giriş Orqanik kənd təsərrüfati: Dünyada və Azərbaycanda Ixrac bazarının təhlili Yekun və tövsiyələr Azərbaycanın kənd təsərrüfatı Dəyər zəncı̇ri və daxı̇lı̇ bazar Prioritet bitkilər/regionlar üzrə orqanik məhsul istehsalının üstünlüyü © F AO / Y agub Guliy ev 1 Giriş 3 Giriş Fəsil 1 1. Giriş Türk və Müsəlman dünyasında ilk demokratik və dünyəvi dövlət olan Azərbaycan Respublikası 1918-ci ildə yaradılmışdır. Təxminən 2 il sonra dövlət Sovet İttifaqının tərkibinə daxil edilmişdir. İttifaq dağıldıqdan sonra keçmiş Sovet İttifaqından ayrılmış bir çox dövlət kimi Azərbaycan da 1991-ci ildə yenidən müstəqilliyini bərpa etmişdir. Azərbaycan Cənub-Şərqi Asiyada, Xəzər dənizinin sahilində yerləşən ölkədir. Ölkənin böyük hissəsi Asiya qitəsinin, Qafqaz dağlarından şimalda yerləşən kiçik bir parçası isə, Avropa qitəsinin ərazisinə düşür. Ən hündür zirvəsi olan Bazardüzü dağı 4,485 m hündürlüyə malikdir. Şərq sahillərini Xəzər dənizinin suları yuyan Azərbaycan cənubdan İran, qərbdən Ermənistan, şimaldan isə Rusiya və Gürcüstanla həmsərhəddir. Naxçıvan Muxtar Respublikası Ermənistan Respublikası ilə sərhədə malik anklav əmələ gətirir. NMR qərb istiqamətində Türkiyə Respublikası ilə kiçik sərhəddə malikdir. 86,600 km² əraziyə malik ölkə Avstriyaya nisbətən bir qədər böyük, ABŞ-ın Men ştatına nisbətən isə, bir qədər kiçikdir. Təxminən 9.5 milyon nəfərlik əhaliyə malik Azərbaycanın paytaxtı Bakı şəhəridir. Ölkənin rəsmi dili olan Azərbaycan dili əhalinin 90%-nin, rus dili isə, 2%-nin doğma dilidir. Azərbaycanın iqtisadiyyatı neft və təbii ehtiyatlardan çox asılıdır. Ölkə inkişafının əsasını təşkil edən ixrac mədaxili də neft hasilatından asılıdır. Tikinti, bankçılıq və daşınmaz əmlak kimi qeyri-neft sektorlarının da inkişafda olduğuna baxmayaraq, yəqin ki, neft ixracatı Azərbaycan iqtisadiyyatının əsas hərəkətverici qüvvəsi olaraq qalacaq. Beynəlxalq səviyyədə tanınan layihələr olan Bakı-Tbilisi-Ceyhan, Bakı-Supsa və Bakı-Novorossiysk neft kəmərləri Azərbaycan iqtisadiyyatına və onun regiondakı strateji mövqeyinə öz töhfələrini verməkdə davam edəcək. Neft hasilatı və ixracından başqa Azərbaycanı beynəlxalq bazara çıxara biləcək digər mənbə zəngin qaz ehtiyatlarıdır. Azərbaycan və Avropanı birləşdirəcək Cənub Qaz Dəhlizi layihəsi istismara verildikdən sonra ölkə daha bir uzunmüddətli və dayanıqlı gəlir mənbəyi əldə edəcək. Balıqçılıq və arıçılıq da daxil olmaqla, heyvandarlıq və bitkiçilik üzrə kənd təsərrüfatını zənginləşdirmək üçün müxtəlif topoqrafik və iqlim zonalarına malik olmasına baxmayaraq, Azərbaycan qida məhsullarının xalis idxalçısı hesab olunur. Əsas problem torpaq sahələrinin parçalanması və təbii ehtiyatların deqradasiyasından qaynaqlanan kənd təsərrüfatında aşağı məhsuldarlıqla bağlıdır. Bitkiçilik və heyvandarlıq sahələrinin 4 Azərbaycanda orqani̇k kənd təsərrüfati Hazırkı durum və gələcək inkişaf potensialı düzgün idarə edilməməsi torpaq eroziyasına, şoranlaşmaya, torpaqda üzvi maddələrin və torpaq münbitliyinin azalmasına, bataqlıqlaşmaya, deqredasiyaya və səhralaşmaya səbəb olmuşdur. Bütün qeyd olunan amillər kənd təsərrüfatının inkişafına və davamlı ərzaq istehsalına zərər vurmuşdur. Müstəqilliyin əldə olunması torpaqdan istifadə və kənd təsərrüfatının aparılması praktikalarında struktur dəyişiklikləri labüd etmişdir. Bu mərhələdə iqtisadi inkişaf baxımından əsas diqqət neft və qaz mənbələrinə yönəldilmişdir. Kənd təsərrüfatı, hazırda Azərbaycanda iqtisadi inkişaf, məşğulluğun təmin edilməsi və yoxsulluqla mübarizədə əsas vasitə hesab olunur. Ümumi Daxili Məhsuldakı (ÜDM) payı hələ də az olmasına baxmayaraq, iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi və ərzaq təminatının yüksəldilməsi baxımından, əsas diqqət kənd təsərrüfatı başda olmaqla qeyri-neft sektoruna yönəldilmişdir. Azərbaycan iqtisadiyyatına töhfə baxımından kənd təsərrüfatı neft və tikinti sahəsindən sonra üçüncü yeri tutur. ÜDM-dəki payı 8% olmasına baxmayaraq, ümumi işçi qüvvəsinin 38%-i məhz bu sahədə çalışır. Müqayisə üçün deyək ki, neft sahəsində ümumi işçi qüvvəsinin cəmi 1%-i çalışır. Kənd təsərrüfatı torpaqlarının 99.8%-i özəlləşdirilmişdir ki, bunun da, 66.8%-i ailə təsərrüfatlarının, 32.8%-i isə,məhsulu öz ailə ehtiyacları üçün istehsal edən təsərrüfatların payına düşür. Kənd təsərrüfatı torpaqlarının yalnız 0.2%-i kənd təsərrüfatı müəssisələrinin balansındadır. 2.7 milyard ABŞ dolları, yaxud sənaye istehsalının 41%-i həcmində istehsal gücünə malik kənd təsərrüfatı sənayesi bu baxımdan həlledici rola malikdir. Əsas sahələr kimi ət və süd məhsullarının emalı, həmçinin, meyvə və tərəvəz konservləşdirməsini göstərmək olar. Emal sahəsinin 99.8%-i kiçik və orta-həcmli özəl təsərrüfatların payına düşür (Anonim, 2011). Azərbaycan institutlaşdırılmış bazar əsaslı iqtisadi islahatlar baxımından yalnız məhdud inkişafa nail olmuşdur. Geniş dövlət və özəl sektor təcrübəsi və strukturlaşmış iqtisadi səmərəliliyin olmaması, xüsusilə də, qeyri-neft sektorunda uzunmüddətli inkişafın qarşısında duran maneədir. Qeyri-neft sektorunda intensiv xarici sərmayələrin olmaması və Dağlıq Qarabağ regionunda münaqişə ocağının hələ də qalması Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafının qarşısında duran digər maneələrdir. Rusiya və digər keçmiş Sovet ölkələri ilə zəifləmiş ticarət əlaqələri yenidən inkişaf etdirilir, eyni zamanda, Türkiyə və Avropa ölkələri ilə ticarət əlaqələri qurulur. Uzunmüddətli perspektivlər neftin dünya bazarlarındakı qiymətindən, Azərbaycanın artmaqda olan qaz hasilatı üçün ixrac Yüklə 2,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|