Kimyoviy texnologiya

NiSO
4
∙
7H
2
O 175-200 (g/dm
3
) NaCl 20(g/dm
3
) 
Na
2
SO
4
∙
10H
2
O 80-160 (g/dm
3
) H
3
BO
3
20(g/dm
3
) 
Elektroliz vaqtida qoplama yotqizilish kerak bo`ladigan maxsulot katod 
bo`ladi (po`lat plastinka, anod sifatida nikelli plastinka ishlatiladi). Elektrodlarda 
quyidagi jarayonlar bo`ladi: 
Katod: Ni
2+
+2e=Ni
0
Anod: Ni
0 
-2e=Ni
2+ 
 
 
2H
+
+2e=H
2
2OH
—
2e=1/2O
2
+H
2
O 
Nikellash jarayonining samaradorligini asosiy ko`rsatkichi sifatida nikelni 
tok bo`yicha unumi hisoblanadi. 
Tok bo`yicha unum –bu amalda olingan maxsulotni (nikelni) maxsulotning nazariy 
massasiga nisbatidir, u Faradey qonunidankelib chiqadi: 
𝜂 =
𝐺
𝑎
𝐺
𝑛
∙ 100
Bunda:
𝜂
–tok bo`yicha unum (%), 
G
a
–amalda olingan maxsulot massasi (g), 
G
n
–maxsulotni nazariy massasi (g), 
Faradey qonuniga ko`ra 
G
t
=I
𝜏
E=QE 
Bunda: I –tok kuchi (A), 
𝜏 −
jarayonning davomiyligi (soat), 
Q –elektrolitdan o`tkan elektr to`qining miqdori (A
∙
soat) 
E –maxsulotning eletrakimyoviy ekvivalenti (g/A
∙
soat) 
Nikel uchun E
Ni
=1,095 g/A
∙
soat 

---

40 
𝜂 =
𝐺𝑎
𝐼𝜏𝐸
∙ 100
Tok bo`yicha unum elektralit xaroratiga, eritma pHga bog`liq bo`ladi. 20-25
0
da tok zichligi 0,5-1,0 A/dm
2
bo`lganda tok bo`yicha unum 95% bilan sifatli 
qoplamalar hosil bo`ladi. 40
o
C gacha qizdirilganda va aralashtirilganda tokning 
katodli zichligi 2,5 A/dm
2
gacha ortishi mumkin. pH=6 bo`lganda elektrolitlar nikel 
gidroksid cho`kmasi tushadi, pH=4 da qoplama yaltiroq bo`ladi, lekin g`ovaklar 
ko`p bo`lgani uchun mustahkam bo`lmaydi. pH qiymati kamaygani sayin (kuchli 
kislotali eritmlarda) nikel tok bo`yicha unumi vodorod unumi ortgani tufayli 
keskin tushib ketadi. 
Yaltiroq nikellash uchun elektrolitga 2,6 (2,7) disulfonaftalinli kislotaning 
natriyli tuzi kiritiladi. Paratouolsulfamid va kumarin qo`shimchalari, saxarin va 
propinol yoki butindial qo`shimchalari yanada yaxshiroq natija beradi; bu 
elektrolitlarda cho`kmalar ko`zguli yaltiroqlikda hosil bo`ladi, bunda yuzaning 
tozaligi ortadi, chunki elektrolit tekislaydigan hossalarga ega. 
Nikelli elektrolitning aralashmalarga sezgirligi yuqori. Elektrolitda 
temirning borligi qoplamaning qatlamlanishiga va yorilishiga olib keladi. Mis 
varuxning aralashmalari nikelli qoplamaning dog`li, kulrang yo`l-yo`lli, qora 
cho`kmalarini hosil bo`lishiga olib keladi. 
Elektrolitni organik birikmalar bilan ifloslanishi, zarrachalarning bo`lishi, 
elektroliz rejimidan og`ish – nuqtali g`ovaklilikka (pitting) sabab bo`ladi. Bu 
qoplama yotqiziladigan yuzaga vodorod pufaklarini yopishishi bilan bog`liq, ular 
asosning yuzasini ekranlaydi va nikelni bu yerda cho`kmaga tushushini oldini 
oladi. Pittingni yo`qotish uchun elektrolit aralashtirilib turilishi yoki vodorod 
peroksidi kiritilishi zarur (1 dm
3
elektrolitga 1sm
3
10% eritmasi).