Kimyoviy texnologiya

 
ORGANIK MODDALAR TEXNOLOGIYASI 
Sanoatda organic sintezda gomogen gaz fazali va bug` fazali reaktsiyalar ko`p 
ishlatiladi, ular qattiq seliktiv katalizatorlar ishtirokida yoki ular ishtirokisiz boradi. 
Bunday jarayonlarga spirtlarni degidrirlash va degidratlash, alkilbenzollar 
degidrirlash, butun, izopentat va tegishli olefinlarni degidrirlash,atsetat pirolizi kabi 
jarayonlar kiradi. 
17-Laboratoriya 
SOVUN OLISH 
 
Oddiy sovun olish uchun xom ashyo sifatida hayvon yog`lari (qattiq) yoki 
o`simlik (suyuq) yog`lari ishlatiladi. Yog`lar glitserin va yuqori karbon 
kislotalarning murakkab efirlaridir. Hayvon yog`lari tarkibiga to`yingan karbon 
kislotalarning 
(laurin 
C
152
H
35
COOH, 
palmitin 
C
15
H
31
COOH, 
stearin 
C
17
H
35
CCOH), o`simlik yog`lari tarkibiga –to`yinmagan (olein C
17
H
33
COOH, 
geksadetsen C
15
H
24
COOH, linol C
17
H
29
COOH) karbon kislotalarning aralashmalari 
bo`ladi, 
Hozirgi kunda sovun olish uchun asosiy xom ashyo sifatida o`simlik moylari 
ishlatiladi, ular oldindan vodorod yordamida katalizator ishtirokida gidrirlanadi 
(masalan, nikel) va qattiq yog`lar olinadi. Sovun bir nechta bosqichda olinadi: 
1.
Gidroliz, 523-573 K va 25
∙
10
5
va 30
∙
10
5 
Pa bosimda
avtoklavlarda suv bug`i ishtirokida yog`larni parchalash; 
2.
Olingan yog` kislotalarini tozalash; 
3.
Natriy gidroksidi yoki kaliy gidroksidi ishtirokida kislotalar sovunlash:

---

59 
Sxematik tarzda sobvun olish quyidagi reaktsiyalar bilan ifodalashimiz mumkin:
𝐶𝐻
2
− 𝑂𝑂𝐶𝑅
|
𝐶𝐻 −
|
𝐶𝐻
2
− 𝑂𝑂𝐶𝑅
𝑂𝑂𝐶𝑅 + 3𝐻
2
𝑂 →
𝐶𝐻
2
− 𝑂𝐻
|
𝐶𝐻
|
𝐶𝐻
2
− 𝑂𝐻
+ 3𝑅𝐶𝑂𝑂𝐻
R=C
11
H
23
; C
18
H
31
; C
17
H
31 
RCOOH+NaOH
→
RCOONa+H
2
O 
Yuqori yog` kislotalarning natriyli yoki kaliyli tuzlari oddiy suvunlardir. 
Natriyli sovun qattiq, kaliylisi suyuq. Sovun navi tarkibidagi yog` kislotalar 
miqdoriga bog`liq, u foizlarda ifodalanadi. 
Yuqori sifatli xo`jalik va atir sovunlariga bo`yovchi moddalar va aromatic 
moddalarqo`shiladi.