Kirgizistan cumhuriyeti
Stalin’in Totaliter Yönetimi Dönemi
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
65
4. Stalin’in Totaliter Yönetimi Dönemi Kırgız ülkesi 1918 yılından itibaren Kırgız Bolşevik Partisinin tekelci yönetimi altında yaşamıştır. Tüm ekonomik, sosyal ve kültürel konular Sovyetler Birliğinin Moskova’daki Merkez Komitesinin kararları uyarınca gerçekleşmiştir. Moskova’daki yönetim Kırgızistan’ı tanımayan yöneticileri Kırgız devlet yapısındaki yüksek makamlara atamıştır. Yerel sorunlara yabancı olan bu yöneticilerin sayısı 1925 – 1932 arasındaki kısa dönemde beş yüzü aşıyordu. Kırgız ileri gelenleri bu tepeden inme yönetim siyasetine karşı memnuniyetsizliklerini gizlememiş ve neticede Moskova’ya 12 Haziran 1925 tarihinde Abdukerim Sıdıkov, Abdukadir Orozbekov gibi önderlerin liderliğinde, 30 tanınmış Kırgız aydınının imzalarını taşıyan bir şikayet mektubu gönderilmiştir. Ancak bu mektupta imzası bulunan tüm vatanseverler “Pan İslamist” veya Pan- Turkist” ya da
“Burjuva” olarak
suçlanmış ve
şiddetle cezalandırılmışlardır. Stalin yönetimi Kırgızistan’da milli direnişçi veya dine dayalı yönetim şeklini savunabilecek kimse bırakmamıştır. Moskova’dan dikte edilen kararlar uygulanmış ve buna karşı durabilenler acımasızca cezalandırılmışlardır 80 1929 da Stalin in özel mülkü ortadan kaldıran ve her türlü üretim gerecini devletleştiren politikasının uygulanması ile başlayan totaliter yönetim dönemi, Kırgızistan’da üretim eksikliği ve açlık gibi sonuçlar getiren bir fakirleşme yaratmış fakat bu uygulamaya karşı görüş bildirenler “halk düşmanı” olarak suçlanmış, sürgün edilmiş veya öldürülmüştür. Örneğin 4 Eylül 1939 tarihinde Kırgız yazarlarından Kasım Tınıstanov halk düşmanı ilan edilmiş , 1933
80 Bu aydınlar arasında, Abdukerim Sıdıkov,Yusup Abdurahmanov, Abdukadır Orozbekov,Törökul Aytmatov, Kasım Tınıstanov da vardı.1991 yılında Bişkek yakıonlarındaki eski bir kerpiç imalathanesinin yanında 138 kişinin toplu mezarıi bulunmuştur. Bunların 1938 yılında kurşuna dizilerek gizlice katledilen Kırgız aydınları olduğu sonradan anlaşılmıştır. Günümüzde bu toplu mezar yerinde Atabeyit veya Ata Mezarı olarak anılan bir Anıt ve yanında bir müze vardır. 1920 -1930 yılları arasında ise 30.000 kişinin ölümle cezalandırıldığı bilinmektedir. 66
de Yusup Abdurahmanov “Milliyetçilikle” suçlanmış ve Partiden çıkarılmıştır. 81
B. İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI VE SONRASI DÖNEMİ 1. İkinci Dünya Savaşı dönemi İkinci dünya savaşı çıktığında, Almanların Barbarossa planında Sovyetler Birliğinin bir kaç haftada işgal edilerek teslim olması öngörülmüşse de Alman orduları Sovyetler Birliği halklarının çok zor koşullarda gerçek bir direnişi ile karşılaştı. Kırgız milleti de bu savaşa aktif şekilde katıldı. Örneğin 316. Sovyet Tümeni komutanı Tümgeneral Panfilov komutasındaki Kırgız tümeni savaşta yararlıklar göstermiş ve Moskova’nın savunulmasında aktif ve önemli bir rol oynamıştır. Komutan Panfilov hayatını Moskova savunmasında kaybetmiştir. Kırgız birlikleri Stalingrad savunmasında da aktif rol üstlenmiştir. İkinci dünya savaşına 360 bin Kırgız vatandaşı katılmıştır. Kırgız kayıpları 80 binden fazladır
82 .
2. 1950 – 1985 Dönemi 1953 yılında Stalin’in ölümünden sonra N.S. Hruşçev Komunist Partisi Birinci Sekreteri oldu ve büyük ölçekli ekonomik reform projelerine yöneldi. Kırgızistan’da ise Komünist Partisi Birinci
81 Kırgızistan bağımsız olduktan sonra Bişkek’de Sovyet döneminde “Kızıl Ekim” olarak adlandırılmış olan kentin merkezi yerindeki bir sokağın adı değiştirilmiş ve Tınıstanov sokağı olarak adlandırılmıştır. Tınıstanov’un memleketi olan Issık Göl ‘deki Üniversitenin adı da Kasım Tınıstanov Üniversitesi olmuştur. Stalin döneminde cezalandırılan veya öldürülen bir çok aydının adı günümüzde Kırgız şehirlerindede sokak veya meydan ya da akademik kurumlara verilmekte ve böylece çeşitli şekillerde yaşatılmaktadır.T.Çorotegin, K.Moldokasımov, a.g.e.,s. 82 T.Çorotegin, K.Moldokasımov, a.g.e.,s. 67
Sekreterliğine İshak Razakov getirildi. Razakov Kırgızistan’ın bağımsızlığının pekiştirilmesi yolundaki girişimleri ile tanınmıştır. Örneğin Kırgızistan’da 200 den fazla sanayi kuruluşunun ve akademik kurumların yönetimini Moskova’dan almış ve yerel iktidara bağlamıştır. Bu çerçevede Kırgız Hükümetine de yeni Bakanlıklar kurmuştur. 1961 yılında bu icraatı nedeni ile suçlanan Razakov görevden alınmıştır. 1959 yılında Hruşev’in komünist topluma erişildiğini ilan ettiği dönemde Kırgız ekonomisi gelişme kaydetmiştir. Kırgızistan otuzdan fazla sanayi ürününü ihraç eder duruma gelmişti. Sosyal hayatta da refah belirtileri başlamıştı. Bu dönemde üretim bakımından zayıf görülen Kalhozlar, doğrudan devlet tarafından yönetilen Salhozlara dönüştürüldü. Bu dönemdeki başarılara rağmen 1960 lı yıllarda Kırgız ekonomisi fakir kalmıştı. Salhozların kötü yönetimi ve fakir köylerin ahalisinin göç ettirilmesi sonucunda ekonomik çark gereğince dönemiyordu. Özel üretim birimlerinin de gelişmesi engellendiğinden üretim artışı sağlanamadı. Böylece 1950 lerde başlayan Hruşçev reformları on yılda önemini yitirdi. 1964 yılında Hruçşev görevden alındı ve yerine L.I. Brejnev geçti. Kırgız Cumhuriyetinde ise Turdakun Usubaliev Birinci Sekreter oldu ve 24 yıl iktidarda kaldı. Bu dönemde ülkenin yönetimi tamamen Partinin eline geçmişti. Ülkedeki bütün üst Makamlara Moskova’dan atama yapılmaya başlandı. Belediye Başkanı, Bölge Valisi, İlçe Kaymakamı gibi makamlara Kırgızistan’da yaşamamış olan yabancı yetkililer tayin ediliyordu. Kırgız yöneticilerden Rus veya tatar asıllı eşleri olanlar üst makamlara gelebiliyorlardı. Bu merkezden yönetim düzeninde ülke gerçeklerini bilmeyen kimselerin işbaşında olmaları sonucunda bir yandan merkez- çevre ilişkileri koparken, bir yandan da üretim eksikliği ve yolsuzluk artmakta idi. Kırgızistan’da devlet kaynaklarının sadece yönetici zümre tarafından kendi konforları için kullanıldığı, örneğin ithal mallarının sadece yönetici sınıf arasında dağıtıldığı bir düzen yerleşti. Halk fakirleşirken yönetici sınıf devlet eli ile zenginleşiyordu.
Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|