Kirgizistan cumhuriyeti
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3. Glasnost- Perestroyka Dönemi
68
7 Ekim 1977 tarihinde SSCB’de yeni Anayasa yapılması üzerine Kırgızistan’da 1978 yılında da “Gelişmiş Sosyalizm Döneminin” Anayasası hazırlandı. Bu anayasa çalışmaları reform umutları içeriyordu. Ne var ki örneğin 1979 seçimlerinde yerel Sovyetlere seçim kanunu kabul edildi. Bu kanuna göre adaylar Moskova’da belirleniyor ve tek aday gösteriliyordu. Böylece Kırgızistan’daki yönetim gerçek bir diktatörlük yönetimine dönüştü. 1960’ lı yıllarda, Hruşçev döneminde oluşturulan ve doğruca yukarıdan yönetilen “Halk Sovyetleri” ortadan kaldırıldı. “Kossıgin reformları” olarak adlandırılan bu yeni uygulama ekonominin Bakanlar Kurulları tarafından yönetimini öngörüyordu. SSCB Bakanlar Sovyeti (Kurulu) Başkanı A.N.Kossıgin olmuştu. Bu yeni düzen Kırgızistan bakımından olumlu sonuçlar getirdi. Ülke sanayinde gelişme oldu Orta Asya’daki kömür üretiminin % 40’ını Kırgızistan sağlıyordu. Kırgızistan’ın Devlet bütçesi iki misli genişlemişti. Sanayi üretimi 4 misli, demir çelik imalat sanayi 8 misli, elektrik üretimi 5 misli artmıştı. Kırgızistan’da bu dönemde 150 kadar yeni sanayi kurumu ortaya çıkmıştı 83 . Kossıgin reformları ekonomik hayatta olumlu sonuçlar getirmiş fakat siyasi hayatta herhangi bir reform yapılmamıştı. 1980’ lere gelindiğinde Sovyetler Birliği ekonomik bunalım içindeyken, Kırgızistan’da ideolojik bakımdan hiç bir değişiklik olmaksızın iktidarda bulunan Turdakun Usubaliyev’in yönetimi herhangi bir çare üretmekten aciz kaldı. 1982 yılında Brejnev’in ölümünden sonra Y.Andropov yolsuzluk ve ahlaksızlık ile mücadele etti. Fakat gelenekselleşmiş rüşvetçi devlet teşkilatını düzeltmeye çaba harcadıysa da ömrü yetmedi. 1984 yılında Y. Andropov’un ölümünden sonra K. Çernienko’nun yönetime gelmesi ile devlet yapısı tekrar eski haline Brejnev dönemine döndü. Bir yıl boyunca SSCB’ nin iç ve dış siyasetinde herhangi bir
83 Ö.Osmonov, A.Asankanov,a.g.e., s. 356 69
değişiklik olmadı. Bu durum Kırgızistan’da da aynı şekilde yansımıştı. Usubaliyev’in tekel yönetimi 1985 yılına kadar sürdü. 11 Mart 1985 tarihinde M. S. Gorbaçev SSCB Komünist Parti Merkez Komitesi Genel Sekreteri oldu. Gorbaçev de sosyal ve iktisadi reformlara yöneldi. Devlet teşkilatındaki yolsuzlukla mücadele için bazı temizlikler yaptıktan sonra kendi güvendiği kimseleri işbaşına getirdi. Bu yenileme hareketi çerçevesinde 24 yıldır iktidarda bulunan Kırgızistan Komünist Partisi Birinci Sekreteri Usubaliyev de görevden alındı. Yerine Apsamat Masaliev getirildi. Kırgızistan’da bu yenilik hareketi, yeniden, yönetim yapısında görev alan kimselerin merkezden atanması gibi uygulamalarla, Kırgızistan’da hiç yaşamamış kimselerin yetkili makamlara getirilmesi gibi sonuçlar verdi. Örneğin Kırgızistan’ın en büyük vilayeti olan Oş Bölge Valiliğine Nikita Çepelev adlı bir Rus atandı. Kırgız Komünist Partisi İkinci Sekreteri G. Kiselev evvelce ülkede hiç oturmamış olan, fakat Gorbaçev’e yakınlığı ile bilinen biriydi. L. Semyenov (Sanayi Sekreteri), L. Vasilenko (Devlet Personel Başkanı) diğer bazı yabancılar da Devlet yönetiminin üst kademelerine oturmuştu 84 .
Komünist Partisi Birinci Sekreteri D. Kunayeviç’in görevden alınıp yerine G. Kolbin adlı bir Rusun getirilmesi üzerine Kazak gençleri büyük bir gövde gösterisine dönüşen bir protesto mitingi düzenlediler. 85 Bunun sonucunda yüzlerce protestocu tutuklandı ve cezalandırıldı.
SSCB Komünist Partisinin 27. kongresinde Gorbaçev 1986-2000 dönemi ünlü “glasnost ve perestroyka”( açıklık ve yenilenme) siyasetini
84 Kırgız Respublikasının Tarıhı, s.286-292 85 Ö.Osmonov, A.Asankanov, a.g.e., s. 367 70
ilan etti. Bunu takiben düzenlenen 1917 Ekim (7 Kasım) devriminin 72. yıldönümü adeta Stalin aleyhtarı bir gösteriye dönüştü. Komünist Partinin Moskova Teşkilatı Başkanı Boris Yeltsin bu siyaseti desteklediğini açıkladı. Bu dönemde SSCB’de Stalin döneminde katledilmiş olan kimseler aklandı ve halka açıklandı. Kırgızistan’da 1988-89 yıllarında Perestroika kampanyasına çeşitli toplum kuruluşları katılmaya başladı. Gençlerin siyasi dernekleri oluşturuldu. 1989 da ülkede milli bir halk tabakası ortaya çıkmıştı 86 .
sorunu nedeni ile başlayan gerginlikler baş gösterdi. Öteden beri şehirlerde arsa sahibi olmayan kimselere, özellikle kırsal kesimden gelen Kırgızlara konut verilmemişti. Yönetimde yer alanlar bu konut sorununu kişisel çıkar için değerlendiriyorlardı. Yolsuzluk nedeni ile konut sahibi olamayan taşralı gençler, 1988 Nisan ve Haziran döneminde başkentin etrafındaki arazileri zapt ettiler. 1990 da aynı sorun Oş şehrinde baş gösterdi. Kırsal kesimden bir kısım Kırgız ahali Oş’a gelerek kitle gösterisi yaptı. 87
sonucunda, 2 Mart 1990 tarihinde, Celalabad şehrindeki Aksakallar heyeti Kırgızistan Komünist Partisi Birinci Sekreteri Masaliev’e bir mektupla başvurarak Oş Özerk Vilayetinin oluşturulmasını istediler. Bu mektubun örneği halka dağıtıldı. Bu arada Oş’ta Özbek asıllıların evlerinde kiracı olarak oturan Kırgız asıllı 700 kişi evlerinden atıldı. Bu olay gerginliği daha da arttırdı. Anlaşmazlık konusu olan Oş’un bir kesiminde Özbek ve Kırgız ahali 4 Haziran 1990 günü karşı karşıya geldiler. İki taraf arasında çatışma başlaması sonucunda 155 kişi ölmüş, 845 kişi de yaralanmıştır. Olaylar sırasında 262 ev ve 24 mağaza tahrip edilmiş ve 67 otomobil ateşe verilmiştir 88 . Ertesi gün şehrin dış dünya ile 86 Kırgız Respublikasının Tarıhı, s.292-300 87 T.Çorotegin, K.Moldokasımov, a.g.e., s. 88 Ö.Osmonov, A.Asankanov, a.g.e., s. 380-383 Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|