MahirəNərimanqızı
Yüklə 4,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
566
Avropada liberal dəyərlərin və multikulturalizmin böhranı haqda
Həm Avropada, həm də bütün dünyadakı sosial-siyasi və iqtisadi proseslərin inkiĢafının gediĢi Avropada liberal dəyərlərin və multikulturalizmin böhranı mövzusunun durmadan aktuallaĢmasına
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu 567 səbəb olur. Bu məsələ yenicə yaranmıĢ dövlətlərdə, o cümlədən postsovet dövlətlərində və bir vaxtlar sosialist düĢərgəsinə daxil olan, indi isə Avropanın siyasi və sosio-mədəni məkanına inteqrasiya etmiĢ ölkələrdə müĢahidə olunan demokratik resessiya prosesinin fonunda xüsusilə aydın görünür. Liberal dəyərlərin problemli demokratiyaya malik dövlətlər adlandırılan ölkələrdəki böhranı təkcə bu dövlətlərin siyasi elitalarının getdikcə artıb güclənən avtoritar siyasi istəkləri ilə Ģərtlənib müəyyən olunmur (hərçənd siyasi elitalar da həlledici rola malikdir). Bunun daha dərin səbəbləri var. ġərqi Avropanın və MDB-nin bir çox ölkələrində, o cümlədən Azərbaycanda dəyərlər sisteminin böhranı ilk növbədə Avropanın özündə müĢahidə olunan liberal dəyərlərin və multikulturalizmin böhranından irəli gəlir. Son bir neçə ildə, xüsusilə də yeni iqtisadi depressiyadan sonra bəzi Qərbi Avropa ölkələrində demokratik proseslərin sürətinin azalması kimi ümumi bir tendensiya müĢahidə olunur. Qlobal iqtisadi böhran Avropanın əksər ölkələrinin siyasi inkiĢafında əvvəl mövcud olan neqativ meylləri bir az da ön plana çıxardı, həmçinin bütün dünyadakı avtoritar rejimlərin gücünü artırdı. Dünya miqyasında gedən çoxillik demokratikləĢmə prosesi son illər faktiki olaraq dayanıb. Və resessiya adlanan proses indi heç də hər yerdə müĢahidə olunmur. DemokratikləĢmə sahəsində əvvəllər əldə olunmuĢ tarixi tərəqqi və nailiyyətlərdən geri çəkilmək indi artıq dünyanın əksər regionlarında, o cümlədən elə Avropanın özündə də aparıcı modelə çevrilib. Bütün dünya üzrə etiraz hərəkatlarının artımı qeydə alınır. Nəzərə almaq lazımdır ki, sosial çaxnaĢmalar və avtoritarizm meylləri hətta möhkəm və oturuĢmuĢ demokratiyaya malik Avropa ölkələrində də liberal dəyərlərə real təhlükə törədə bilər.
2011-ci ildə ərəb dünyasında inqilabi dəyiĢikliklər uğrunda baĢlayan və ―ərəb baharı‖ adı altında yeni tarixi mərhələnin əsasını qoyan etiraz hərəkatının misilsiz yüksəliĢi ilkin dövrlərdə
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
568
demokratikləĢmənin yeni dalğası ilə bağlı ümid və gözləntiləri gücləndirsə də hadisələrin sonrakı gediĢi göstərdi ki, demokratikləĢmə dünyanın əksər regionlarında olduğu kimi Yaxın ġərq regionunda da hələ həddən artıq mürəkkəb və qeyri-müəyyən perspektivlərə malik bir proses olaraq qalır. Əksər avtokratik rejimlər inqilab təhlükəsinin artması fonunda
amansız repressiyalarla formal kosmetik dəyiĢiklikləri birləĢdirmək üsuluna əl atmaq yolu ilə yeni situasiyaya uyğunlaĢmağa çalıĢdılar. Dünyanın bir çox ölkələrində, o cümlədən postsovet məkanında demokratikləĢmə prosesləri ləngiyib dayandı, gerilədi, ya da demokratiyanın imitasiyası kimi eybəcər fenomenlə əvəzləndi.
Avtoritarizm meylləri keçmiĢ Sovet Ġttifaqının əksər ölkələrində daha da gücləndi. Liberal dəyərlərin aĢınması prosesi isə tədricən Avropa Ġttifaqının bir sıra dövlətlərini, ilk növbədə ġərqi, Mərkəzi və Cənubi Avropa ölkələrini öz ağuĢuna aldı. Dünyanın əksər regionlarında müĢahidə edilən demokratik proseslərdən məyusluq hissi və siyasi təsisatlara etimadın azalması kimi hallar ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində formalaĢmıĢ təsəvvürləri - dünyada liberal-demokratik dəyərlərin mütləq təntənəsi, habelə ġər imperiyalarına qalib gələn və insan hüquqlarının üstünlüyü barədəki nəzəriyyəni bəyan edən Qərb liberalizminin aparıcı rolu barədəki aldadıcı və yanlıĢ təsəvvürləri Ģübhə altına saldı. ġərqi və Mərkəzi Avropa dövlətlərinin siyasi problemləri regionda demokratik dəyiĢikliklər məsələsi ilə bağlı xeyli neqativ suallar doğurur. Xarici siyasətdə ikili standartların tətbiqi və vətəndaĢ azadlıqlarının üzərinə getdikcə artan hücumlar bəzi Qərb ölkələrinin xüsusilə də Macarıstanda demokratik sistemin böhranı, Bolqarıstanda korrupsiya piramidasının yaranması, Rumıniyada hakimiyyətin diskriminasiya siyasəti və s. fonunda siyasi riyakarlıqda ittiham olunmasına gətirib çıxardı. Yüklə 4,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|