MahirəNərimanqızı
Yüklə 4,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu 569 Hətta Qərbi Avropanın ən inkiĢaf etmiĢ ölkələrində də demokratiyanın səviyyəsi ümumi Ģəkildə aĢağı düĢdü. Bu da hər Ģeydən əvvəl borc böhranlarının, avrozonadakı iqtisadi qeyri- müəyyənliyin, sosial rifah ideyasına parazit kimi daraĢan və geniĢ miqyasda etiraz əhval-ruhiyyəsi doğuran bir çox dövlətlərin iflasının, yekun olaraq da qeyri-mükəmməl siyasi idarəçiliyin nəticəsi idi. Qərbi Avropanın bir sıra inkiĢaf etmiĢ ölkələrində (Almaniya, Böyük Britaniya, Fransa, Belçika, Ġtaliya, Ġspaniya, Portuqaliya) dövlətin fəaliyyətindəki çatıĢmazlıqlar artdı, əhalinin siyasi həyatda iĢtirak səviyyəsi isə vətəndaĢ azadlıqlarının məhdudlaĢdırılması təhlükəsi ilə əlaqədar kəskin Ģəkildə azaldı. Hakimiyyətlə cəmiyyət arasındakı uçurumun getdikcə dərinləĢməsi, formal demokratik üstquruma çevrilən ənənəvi siyasi institutlara və partiya sistemlərinə etimadın azalması Avropa dövlətlərinin böyük hissəsində xarakterik cəhətə çevrildi. Siyasi elitaların siyasi həyasızlığı, sistemli korrupsiyası və ellik zəmanət (hamının bir nəfərə, bir nəfərin hamıya zamin durması) prinsipi ona gətirib çıxardı ki, liberal iqtisadiyyatın böhranı tədricən liberal dəyərlərin, ən son nəticədə isə Avropa demokratiyasının özünün böhranına çevrilməyə baĢladı. Avrosentrizm platformasının və multikulturalizm nəzəriyyəsinin getdikcə dərinləĢən böhranı dalğasında isə suverenləĢmə təmayülləri gücləndi, ―Ümumavropa evi‖ və ―Sərhədsiz Avropa‖ dəyərləri unudulmağa baĢladı, mühacirlərə (miqrantlara) münasibət pisləĢdi, sosial inteqrasiya siyasəti zəiflədi. Bütün bunlar isə öz növbəsində böhran hallarını, dinlərarası və millətlərarası gərginliyi yalnız daha da gücləndirib son həddə çatdırdı. Əgər Avropa identikliyinin əsaslarına baxsaq görərik ki, müxtəlifliklərin (sosio-mədəni və etnik) yanaĢı mövcud olub yaĢamasını nəzərdə tutan multikulturalizm bir konsepsiya olaraq birmənalı deyil. Avropa Ġttifaqı demokratiya, tolerantlıq, insan hüquq və azadlıqlarına, söz azadlığına hörmət və s. bu kimi
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu
570
fundamental dəyərlərin birləĢdirdiyi dövlətlərin birliyidir. Multikulturalizm öz mahiyyəti baxımından avropalılğın bütün bu meyarlarına ziddir: Avropa Ġttifaqının demokratik ölkələrində insan haqları anlayıĢını qəbul etməyən (məsələn, müsəlman dünyasında qadın hüquqlarını rədd edən), söz azadlığını özünə yad sayan, demokratiyaya tənqidi münasibət bəsləyən, ən vacibi və ən əsası isə özlərini yaĢadıqları ölkələrlə (onların mədəniyyəti, ənənələri, dünyagörüĢü, həyat tərzi və s.) bir yerdə təsəvvür etməyən dini icmalar var. Qeyd etmək lazımdır ki, bu halda söhbət heç də bütün miqrantlardan getmir. Amma hər halda baĢqaları yox, məhz sayı Avropada nəzərəçarpacaq dərəcədə artmıĢ müsəlmanlar multikulturalizm siyasətinin iflasa uğraması mövzusunda müzakirələr aparmağa əsas yaradırlar. Bir sıra avropalı siyasətçilərin qənaətinə görə, məhz miqrantların (xüsusilə də müsəlmanların) Qərb cəmiyyətinin bir parçasına çevrilməyi bacarmaması irqçilik və millətçilik kimi mənfi və qorxulu halların baĢ qaldırmasına, ekstremizm əhval-ruhiyyəsinin güclənməsinə, sosial özgələĢmə və uzaqlaĢmaya, düĢmənçiliyə doğru aparır. Radikal Ġslam tərəfdarlarının Qərbi Avropanın bu sosio-mədəni mühitini bu cür mənfi yöndən qavraması sayəsində də əsassız ittihamlar meydana gəlir. Ġslam mədəniyyətinin nümayəndələrini beynəlxalq terrorizm ideologiyasının potensial daĢıyıcıları ilə eyniləĢdirən stereotip də bu zəmində formalaĢır. Belə bir yanlıĢ təsəvvür yaranır ki, bu zümrə içində olduğu, yaĢadığı sosial mühitə inteqrasiya etməyə bəri baĢdan hazır deyil. Avropa liderlərinin müəyyən hissəsi miqrantlara münasibətdə tətbiq edilən diskriminasiya əməllərinə Qərb ictimai fikrinə yeridilmiĢ yuxarıdakı stereotiplərin köməyi ilə haqq qazandırmağa, multikulturalizmdən assimilyasiyaya keçməyin zərurətini bu stereotiplərin yardımı ilə əsaslandırmağa çalıĢır.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi – II Elmi toplu 571 Əgər Fransa, Ġspaniya, Ġtaliya, Portuqaliya, Yunanıstan kimi ölkələrin tarixi təcrübəsinə müraciət etsək və onların Avropa siyasətindəki yerini və rolunu təhlil etsək, onda demokratiyanın, habelə siyasi və mülki azadlıqların indeksini müəyyən edən əksər Avropa analitik institutlarının (o cümlədən nüfuzlu ―The Economist Ġntelligence Unit‖ tədqiqat Ģirkətinin; yeri gəlmiĢkən, biz öz araĢdırmalarımızda ilk növbədə bu qrupun tədqiq etdiyi məlumatlara əsaslanmıĢıq) tədqiqatlarına, həmçinin tam demokratiyaya malik ölkələrin reytinq kateqoriyasına əsaslanaraq deyə bilərik ki, adıçəkilən bu ölkələr son illərdə antiliberal meyllərin güclənməsi sayəsində sonuncu ―Demokratiya indeksində‖ kifayət qədər demokratiyanın olmadığı ölkələr qrupuna salınıb. Ġspaniya ―tam demokratiyaya malik ölkələr‖ siyahısında axırıncı yerini qoruyub saxlasa da özünün dayanmadan enən reytinqi ucbatından ―kifayət qədər demokratiyanın olmadığı‖ ölkələr qrupuna həddən artıq çox yaxınlaĢıb. Yeri gəlmiĢkən, Fransa, Ġtaliya, Ġspaniya (Almaniya və Böyük Britaniya ilə birgə) ənənəvi olaraq liderlik edən dəstəyə, Avropa ölkələrinin elitası adlandıra biləcəyimiz qrupa daxil idilər. Bu üç ölkə özlərini dünyanın nəhəng siyasi və iqtisadi təsir potensialına, oturuĢmuĢ və güclü demokratiyaya malik inkiĢaf etmiĢ ölkələri kimi çoxdan təsdiqləmiĢdilər. Buna görə də onların demokratiya indeksi üzrə reytinq göstəricilərinin qəfildən aĢağı enməsi, özlərinin isə ―kifayət qədər demokratiyanın olmadığı‖ ölkələr qrupuna salınması təəccüblü və simptomatikdir. Uzun müddət liberal dəyərlərin tarixi dayağı kimi tanınan və ―Avropa siyasi dəbinin‖ ifadəçisi kimi çıxıĢ edən Fransanın nümunəsi xüsusilə səciyyəvidir. Bu ölkənin siyasi təsir potensialını, mənəvi nüfuzunu, geosiyasi çəkisini və dünyada gedən qlobal proseslərdəki rolunu nəzərə alanda Ģübhə yoxdur ki, Fransanın qanunvericilik, idarəetmə və ictimai-siyasi həyatında liberalizmin səviyyəsinin aĢağı düĢməsi həm bu dövlətin özünün imicinə, həm
Yüklə 4,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|