MahirəNərimanqızı
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 88 88 olsa mümkündür… Yaşasın maarif! Var olsun əhli-maarif!» (49, 33). Rəsulzadə çox keçmədən «Qiraətixanalarımıza dair» məqaləsində təəssüflə yazır ki, qiraətxanalarda oxucu yoxdur. Əvvəllər qiraətxanaların olmamasından yazan Rəsulzadə, indi isə əhalinin qiraətxanalara gəlməməsindən şikayətlənir: «Heyhat! heyhat! İllər ilə arzulayıb 80 min müsəlman əhalisi olan bir şəhərdə iki ufacıq islam qiraətxanası icadına müvəffəq olduq, onu da görünür saxlaya bilməyəcəyiz. Cəmaət! Himmət edəlim! Qeyrət edəlim! Ürəfalarımız qiraətxana açdılar, biz də pişvazlarına çıxalım! Maddən yardım etməklə davamlarına bais olalım! Və qeyri xeyir işlərə iqdam etmələrinə kömək edəlim!» (49, 34). Azərbaycanın qeyrətli oğlunun Vətən yanğısını, millət sevgisini görməmək, dərk etməmək və ən azı hiss etməmək mümkün deyil. Hər bir məqaləsində hansı vasitə ilə olursa- olsun əhalini maariflənməyə, elm öyrənməyə çağıran Rəsul- zadə bütün ömrü boyu bu əqidəsinə, inancına sadiq qalmışdır. Rəsulzadə sosial-demokrat, islamçı, türkçü, millətçi və s. olmasından asılı olmayaraq, böyük bir insan, humanist vətəndaşdır. O, müsəlman olmayanların elm, mədəniyyət baxımından inkişaf etdiyini, irəlilədiyini görür və belə bir şəraitdə müsəlmanların elmə, təhsilə biganəliyinə dözə bilmir: «İlahi, havaxtacan bizlər gecə-gündüz fikrə qərq və millətimizin dərdini və dalda qalmağını özümüzə vəzifə biləcəyik? Məgər bizlərə tərəqqi etməyə mane vardır? Bəli vardır! Nə şeydi bizə mane olub? Himmətsizlik, kübr və qürur, mədəniyyətə ədəmi-meyl» (49, 15). Müsəlmanların maariflənməsi üçün bütün mümkün vasitələrə əl atan Məhəmməd Əmin, bu məqsədlə islam dinindən də www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 89 misallar gətirir: "Qardaşlar! Gəlin hamımız birdən himmət edək, məktəbxanələr açaq, cəmiyyəti-xeyriyyələr təsis edək, füqərayə əl tutaq. Ta Allah da bizim əlimizdən tutsun. Hədis- şərifi-nəbəvi varid olubdur ki, füqərayə əl tutmaq insanın ömrünü uzun eylər. Budur, axirət səvabı isə daha artıq. Bu vaxta bizə lazım və vacibdir ki, himmət edib, elm öyrənməyə və öyrətməyə və öyrətdirməyə səy və kuşiş qılaq. Elmsiz heç bir nöqsanımız (aradan) götürülməyəcəkdir" (49, 15). Ona görə də, islam dinində buyurulduğu kimi, iki elm, - din və tibb elmləri mütləq öyrənilməlidir. Ancaq riyazi elmləri də öyrənmək vacibdir. Rəsulzadə yazır: «Amma elmi-əbdan (bədənə aid, bədən elmi, yəni tibb elmi), hansı ki, məişət və mədəniyyətə məxsusdur, onun təhsili üçün minlərcə məktəb vardır. Amma din elmini öyrənməyə demək ki, cəmi Rusiyada bir mədrəsə tapılmayan kimidir. Pəs himmət və qeyrət vaxtıdır. İttifaq edib, bir məktəbxana bina eləyin ki, ona da ümum ruhani deyilə, hansı ki, o məktəbdən çıxan üləmadan molla və axundlar təyini lazım olacaqdır. Məlumdur ki, bizim üləmalarımızın əksərinin ümumi riyazidən bilmərrə xəbərləri yoxdur. Hər ayinə üsuli-cədld ilə ruhani mədrəsəmiz olsa, mollalarımız da fünuni-hazirəyə aşina olub, həm özləri doğrudan alim olarlar, həm də millət övladlarını faydalandırmış olarlar. Bu səadət qapısının açılmasını Qafqaz dövlətlərindən, ələlxüsus Bakı milyonçularından gözləyirik" (49, 16). Rəsulzadə fikirlərini davam etdirərək yazır: «Artıq dayanmaq zamanı deyildir, bir an əvvəl kənd məktəblərini çoxaltmağa çalışmalı, məktəbsiz bir kənd buraxılmamalıdr!» (66). Rəsulzadə əhalinin maariflənməsində müəllimlərin mühüm rolunu dərk edir və onların Gəncədə toplantı keçirmək www.elmler.net - Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dünyagörüşü 90 90 istəməsini alqışlayır, buna mane olanları sosial-demokrat kimi sərt şəkildə tənqid edirdi. Qeyd edək ki, müəllimlərin 1907-ci ildə Gəncədə reallaşması nəzərdə tutulan toplantı mollaların, müftilərin və bəzi varlıların təxribatı nəticəsində baş tutmamış və yenidən Bakıda keçirilməsinə səbəb olmuşdu. Rəsulzadə fitnəkarların camaatın ayılmasından qorxduğunu və bu səbəbdən "müəllimlərin syezdə dair proqramdan türk əlifbasına və müəllimlərə dair bir-iki fəsli götürüb, cəmaət arasında fitnəbazlığa" başladıqlarını yazır. Müəllimlərin toplantı keçirməsindən əndişəyə düşənləri Rəsulzadə sərt şəkildə tənqid edir və onları Gəncədə baş verən hadisələrə görə sevinməməyə çağırır: ""Müəllimlər ictimai öldü"-deyə müftilər sevinirlər, bayram ediyorlar!… "Nicat" cəmiyyəti- xeyriyyəsi çalışıb, ikinci müəllimlər ictimainin Bakıda keçirilməsinə izn alıyor… Qoy mütərrəqi müəllimlər millətin təmini-istiqbalına binaye-əsl olan ünas məsələsini müzakirə edib, arvadların əsrlər boyu kənara çıxa bilmədiyi məişətdən qurtarıb, insanlıq cərgəsinə daxil olmaq yoluna əvvəlincə yol olan təlimi -nisvanə bir sərancam qoysunlar, bu xüsusda müttəhidül-qövl olub, taifeyi-nisvanın hürriyyəti və mərifəti uğrunda fədakarlığa girişib, ictimain qətnaməsi ilə hər bir müəllimin mənəvi borcu olsun ki, bu fikri təslim və nəşr eləsin. Müsəlman qızlarına məxsus məktəblərin açılmasına çalışsın" (49, 142). Rəsulzadənin belə bir məsələni, yəni qadınların məişət çərçivəsindən kənara çıxıb, onların da məktəbdə təhsil almasını gündəmə gətirməsi, o dövrün şəraitincə qəhrəmanlığa bərabər idi. Çünki belə əqidəli insanları qatı dindarlar daşa basır, edamına fitva verir, qoçular isə muzdla, bu işi həyata keçirirdilər. Bunu, bilə-bilə Rəsulzadənin toplantı ərəfəsində belə bir məsələ ilə bağlı Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|