|
![](/i/favi32.png) Mashina detallari uchun zagotovka turlari vaMARUZA - 9
(3.27)
Кichiklashtiruvchi rostlovchi zveno qo‘yim maydoni o‘rtasining koordinatasi:
0
1
2
1
A
E
A
E
A
E
A
E
c
i
n
i
m
n
c
i
c
p
c
(3.28)
Rostlovchi zveno sifatida o‘lchamlar zanjirining har qanday tashkil etuvchi
zvenosi bo‘lishi mumkin. Ko‘pincha u shunday tanlanadiki, berilgan ishlab chiqarish
sharoitida qa‘tiy qo‘yimni ushlash va o‘lchash oson bo‘lsin. Agarda o‘lchamlar
zanjirida zvenolar ko‘p bo‘lsa, unda tashkil etuvchi zvenolarga ko‘proq qa‘tiy
qo‘yimlarni birlamchi tayinlashni yengillashtirish uchun hisobning boshidayoq
IT
o‘rtacha qo‘yimni quyidagi formula bo‘yicha aniqlashadi.
)
1
/(
)
(
0
m
A
IT
IT
(3.29)
Bundan keyin esa ishlab chiqarish sharoitini hisobga olgan holda, o‘rtacha
qo‘yim u yoki bu tomonga o‘zgartiriladi. O‘rnatilgan qo‘yimlar va chegaraviy
og‘ishlarni yakuniy tekshirish (3.17) va (3.25) formulalar bo‘yicha olib boriladi.
Taklif etilgan uslubni amaliy qo‘llash to‘g‘risidagi savolni (2-masalada) ko‘rib
chiqamiz (3.13-pasm).
2. Masala.
3.13, a-pasmda tishli uzatmani ajpaluvchi korpusning qismi
keltirilgan. Detallar chiziqli o‘lchamlarining qo‘yimlari va chegaraviy og‘ishlarini
o‘rnatish
Ao
tirqishi 1,0...1,75 mm oralig‘ida ta‘minlash zarur bo‘lsin. Chiziqli
o‘lchamlar quyidagicha:
A
1
=140
mm,
A
2
=5
mm,
A
3
=101
mm,
A
4
=50
mm. O‘lchamlar
zanjirini berkituvchi zvenosi bo‘lib,
Ao = 1+0,75
mm tirqish hisoblanadi (3.13, b -
pasm), uning uchun qo‘yim
(IT)Ao = 0,75
mm,
ESAo = +0,75
mm,
EIAo = 0
,
EcAo
= +0,375
mm
Yechimi
: Qo‘yimning o‘rtacha miqdori (3.29) formula bo‘yicha
)
IT
(
= 0,75 / 6-1 = 0,15
mm,
3.13, a - rasmda keltirilgan detallar uchun o‘rtacha qo‘yimning shunday qiymati
11-kvalitet aniqlikdagi qo‘yimlarga mos keladi. Bu yerda detallarni tayyorlashda hech
qanday texnologik qiyinchiliklar kelib chiqmaydi. Shunga bog‘liq holda detallarni
hamma o‘lchamlariga 11-kvalitet aniqlikdagi qo‘yimlar tayinlash mumkin. Unda
ma‘lumotlardan quyidagi qiymatlarni mm.da olamiz:
A
1
=140
-0,25
, A
2
=5
-0,075,
A
3
=101
+0,22
, A
4
=50
+0,16
, A
5
=5
-0,075
.
(3.17) formula bo‘yicha tekshirish ko‘rsatadiki, o‘lchamlar o‘zgarishi
(IT)A
0h
=0,25+0,075+0,22+0,16+0,075=0,78
mm ga teng, ya‘ni berilgan qo‘yim
qiymatidan katta va uzatma ishlamaydigan bo‘lib qoldi.
Bunday holda zanjirdagi zvenolarning birortasiga, qolgan hamma zvenolarga
qabul qilingan 11 kvalitet qo‘yimlaridan ham aniqroq bo‘lgan yangi qo‘yimni tayinlash
zarur. Bunday zveno sifatida
A
1
=140
mm o‘lchamni tanlab olamiz. Bu o‘lchamni
bajarish va o‘lchash ham qiyinchilik tug‘dirmaydi, chunki bu o‘lchamning qo‘yimi
ham jihoz zvenolar qo‘yimlari miqdoriga qaraganda eng kattasi bo‘lganligi tufayli,
uning miqdorini biroz kamaytirish texnologik jarayonning tamoilini o‘zgartirmaydi.
Unda zveno A
1
rostlovchi bo‘lib qoladi.
3.13-pasm: a-tishli uzatma korpusining o‘lchamlik qismi;
b-uning o‘lchamlar zanjiri sxemasi.
Uning yangi qo‘yimini (3.26) formula bo‘yicha aniqlaymiz.
(IT)A
1h
=0,75-(0,075+0,22+0,16+0,075)=0,22
mm A
1
zveno kichiklash-
tiruvchi hisoblanadi. (3.27) ifodaga binoan uning qo‘yim maydonini o‘rtasi
E
s
A
1
=
(0,11+0,08)-(-0,0375-0,0375) = -0,11
mm
A
1
rostlovchi zvenoning chegaraviy qiymatlari
ESA
1
= - 0,11 +
0 22
2
,
= 0
;
EIA
1
= -0,11 -
0 22
2
,
= - 0,22
mm
Shunday qilib, rostlovchi zveno o‘lchami
A
1h
=140
-0,22
mm. Xatolikka yo‘l
qo‘ymaslik uchun hisoblarni (3.16) formula bo‘yicha tekshiramiz.
A
0
max
=(A
3
max
+A
4
max
)-(A
1
min
+A
2
min
+A
5
min
)=(101,22+50,16)-
(139,78+4,925+4,925)=1,75
mm;
A
0
min
=( A
3
min
+ A
4
min
)-( A
1
max
+ A
2
max
+ A
5
max
)=(101+50)-(140+5+5)=1,0
mm,
demak, hisoblashlar to‘g‘ri bajarilgan.
Кeltirilgan hisoblash «maksimum-minumim» usuli bo‘yicha olib borildi. Bu
usulning jiddiy kamchiligi tashkil etuvchi zvenolarning qo‘yimlarini ularning soniga
proportsional ravishda qat’iylashtirish zarurligi hisoblanadi. Shuning uchun zvenolar
soni ko‘p bo‘lganda ularning qo‘yimlari ham juda qat’iylashgan bo‘ladi va ularga rioya
qilish katta texnologik qiyinchiliklarni keltirib chaqaradi. Bu usulni zanjirda ikkita,
uchta tashkil etuvchi zvenolar qatnashganda qo‘llash maqsadga muvofiqdir. Кo‘p
zvenoli zanjirlarni hisoblashda bu usul yo‘llanma beruvchi taxminiy texnologik
hisoblashlar uchun yaroqli deb qarash lozim.
3.4.4-§. Yig‘uv aniqligiga erishishning asosiy usullari
Biz yuqorida bayon etganimizdek yig‘ma birlik va mashinalarning sifatli
yig‘ilishi, ularning detallariga tayinlangan qo‘yim miqdorlariga, ularni yig‘ishda
berkituvchi zvenoni aniqligini ta‘minlovchi usullariga bog‘liq.
Yig‘ma birlik va mashinalarni yig‘ishda berkituvchi zvenoning aniqligiga
etishishninig beshta usuli mavjud:
- To‘la o‘zaroalmashinuv usuli.
- To‘lamas o‘zaroalmashinuv usuli.
- Guruhlab o‘zaroalmashinuv usuli.
- Rostlash usuli.
- Keltirish (ishlov berib moslashtirish) usuli.
3.4.5-§. To‘la, to‘lamas va guruhli o‘zaro almashinuv usullari
1. Yig‘ish amallarida berilgan aniqlikka erishish usullari sezilarli darajada
butunlay buyumni puxtaligini aniqlaydi. Ommaviy va seriyalab ishlab chiqarishlarda
to‘la o‘zaroalmashinuvni ta‘minlash bilan yig‘ish usuli keng tarqalgan. Bu yerda sifatli
birikmani, yig‘ma birlikka kiruvchi har qanday detallar hosil qiladi. Detallar
moslashtirilmaydi. Birlashtiriluvchi detallarga qo‘yimlarni konstruktor o‘rnatadi,
ammo o‘zaroalmashishi amalga oshishi mumkin, agar bu qo‘yimlar texnologik
qo‘yimlarga teng yoki katta bo‘lsa. Yig‘ilma birlikni o‘lchamlar zanjirida detallar soni
qancha ko‘p bo‘lsa, har bir detal qo‘yimi shuncha ko‘proq qat’iy bo‘lishi kerak.
Bunday sharoit ishlab chiqarishni sezilarli qimmatlashtiradi.
Agar konstruktor detallar zanjirida tirqishni ko‘zda tutgan bo‘lsa, u o‘zaro
Dostları ilə paylaş: |
|
|