“MƏhsul satişI ÜZRƏ ƏMƏLİyyatlarin uçotu

Şəkil 3. "Məxaric sənəd"i, "Məxaric"i, "Mal qalığı"ı və "Dəyişmək" 
dialoqları 
Qeyd olunan dialoqlar iki hissədən ibarət olaraq, sol tərəfində seçilmiş 
mallara uyğun qalıqların miqdarları, qiymətlari, eləcə də malların kimdən, hansı 
tarixdə və həmçinin kimin maddi məsuliyyəti altında alındığına aid məlumatlar əks 
edilir, dialoqun sağ tərəfi boş olur. 

---

75 
Daha sonra kursoru dialoqun orta hissəsində olan "şəhadət barmağının sağa 
doğruya açılmış əl" işarəsi üzərinə gətirərək, mışkanın sol düyməsini basanda, 
ekranda "Dəyişmək" dialoqu açılır və sonar onun içindən "Mal qalığı" dialoqunun 
"Miqdar"ı xanasında olan ədəd görsənir. Qeyd olunan ədəd məxaric olunacaq 
malların maksimal miqdarı və məxaricinin miqdarı görünən ədəddən kiçik və ya 
ona bərabər olacaq. "Dəyişmək" dialoqu xanasında məxaricin miqdarı yazıldıqda, 
görünən dialoqda "OK" düyməsi basırıq və onun nəticəsi olaraq məxaricin miqdarı 
göstərən ədədi sağ tərəfdəki cədvəldə "Miqdar"ı xanasına düşür və onun yanında 
alış qiymətləri görünür. Daha sonra "Mal qalığı" dialoqunu bağladıqda, məxaricin 
miqdarı əks olunan ədəd "Məxaric"i dialoqundan "Miqdar" xanasına keçirik. 
"Tabulyasiya" klavişini basdıqda, kursor "Qiymət" xanasına keçir və orada 
malların məxaric qiyməti klaviaturada və ya xananın sağında olan kalkulyatorun 
vasitəsi ilə hesabladıqda daxil edilir. Məxaric sənədin tərtib olunması qalan 
məsələlər mədaxil sənədindəki kimidir."Məxaric sənəd"i, "Məxaric"i, "Mal qalığı"ı 
və "Dəyişmək" dialoqların hamısının ekranda görünüşü şəkil 3-də qeyd olunub. 
Bu poqramda malların və taraların analitik uçotunu əsas menyuda verilmiş 
"Hesabat" elementinin köməyi ilə aparılır. "Hesabat" elementi mallar və taraların 
hərəkətini, malların qalıqlarını və mal satışından əldə olunan gəlir və ya ziyana aid 
hesabat xarakterli cədvəllərin tərtib edilməsinə xidmət edir. Bu əsas menyunun bu 
elementini seçən zaman, ekranın aşağısında elementlərdən ibarət olan Hərəkəti,
Qalıq, Gəlir və Məlumat menysu açılır. 
Bu alt menyuda "Hərəkəti" elementi seçildikdə ekranda mallar və taraların 
mədaxilinin, məxaricinin, eləcə də dövrün əvvəlini və ya sonuna qalıqların həm 
miqdarı, həm də məbləği ifadəsində əks edilən cədvəlin tərtib olunması üçün 
nəzərdə tutulub ki, bundan sonra "Hərəkəti" dialoqu açılır. Müəyyən bir dövrə dair 
mallar və taraların hərəkətinə aid cədvəllərin tərtib olunması üçün həmin dialoqun 
müvafiq xanalarından hesabat dövrünü tənzimlədikdən sonra "OK" düyməsini 
basmalıyıq. Müəssisəyə uyğun mallar və həmçinin taraların hərəkətinə aid cədvəlin 
tərtib olunması üçün "Debitor/Kreditor" və ya "Malın adı" xanaları ağ saxlanılmalı, 
əks halda, müəyyənbir malsatanın və ya malalanların əlaqəli olduğu mallar, 

---

76 
həmçinin də müəyyənseçilmiş mala uyğun məlumatlar almaq üçün eyni xanaları
silmək lazımdır.