Microsoft Word 2011 teqvim son doc
Yüklə 3,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
383 Mingəçevir Şəhər Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (1956-cı ildə yaranan M.P.Vaqif adına şəhər mərkəzi kitabxanası əsasında) (1976) yaradılmasının 35 illiyi Xaçmaz rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (1976) yaradılmasının 35 illiyi Babək rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (1976) yaradılmasının 35 illiyi N.Gəncəvi adına Naftalan şəhər kitabxanasının (1981) yaradılmasının
Naxçıvan şəhər Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (1981) yaradılmasının 30 illiyi Bakı şəhəri H.Cavid adına kütləvi kitabxananın (1981) yaradılmasının 30 illiyi Xəzər Universitetinin Kitabxana İnformasiya Mərkəzinin (1991) yaradılmasının 20 illiyi Bakı şəhəri Nizami rayonu Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (1991) yaradılmasının 20 illiyi Azərbaycan Universitetinin kitabxanasının (1991) yaradılmasının 20 illiyi Qobustan rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (1991) yaradılmasının 20 illiyi Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyinin Tədris Mərkəzinin kitabxanasının (2001) yaradılmasının 10 illiyi İstiqlal Muzeyinin yaradılmasının (1991) 20 illiyi
384 Cavanşir Qafqaz Albaniyası- nın hökmdarlarından biri, həm- çinin Mehranilər sülaləsinin ən parlaq nümayəndəsi olmuşdur. Onun hakimiyyəti dövründə Qaf- qaz Albaniyası uğurlu xarici siyasət nəticəsində güclənmiş və Şərqin ən önəmli dövlətlərindən birinə çevrilmişdir. Eramızdan qabaq IV əsrdə, bəlkə də daha əvvəl Azərbaycan Respublikasının indiki ərazisində Albaniya, yaxud hazırda adlandırıldığı kimi, Qafqaz Albaniyası deyilən bir dövlət yaranmışdır. Albaniya dövləti Qafqazda və Ön Asiyada baş verən hadisələrdə fəal şəkildə iştirak etmişdir. VII əsrdə Qafqaz Albaniyası öz ağır günlərini yaşamışdır. Cə- nubdan Sasani İranı hücum çəkərək, xristianlığı qəbul etmiş Qafqaz Albaniyasında zərdüştlüyü yenidən bər- pa etmək istəmiş, Qərbdən Bizans təzyiq göstərərək, Alban kilsəsini öz nəzarətinə almağa çalışmış, şimaldan türk-xəzərlər ölkəyə soxulmağa can atmış, cənubdan isə ərəblər Məhəmməd peyğəmbərin (s.ə.s.) yeni və yenilməz dini ilə yürüş etmişdilər. Ərəblərlə son döyüşlərdə gənc alban şahzadəsi, Girdman çayının sahillərində yerləşən eyniadlı feodal vilayətinin hakimi Mehrani Qriqor Varazın oğlu Cavanşir, Sasanilərlə birgə döyüşə girmişdir. Girdman hakimliyinin əsası Sasanilərdən qaçmış Mehran adlı bir şəxs tərəfindən qoyulmuşdu. Mehra- nilərin zərdüştlüyə etiqad etmələrinə baxmayaraq və bəlkə də elə buna görə on- lar qısa bir müddətdə öz nüfuzlarını bütün Albani- yaya yayaraq, hətta paytaxtı da Bərdəyə köçürməyə mü- vəffəq olmuşdular. Bizansla müharibədə zəifləmiş Sasanilər, ərəblə- rin hücumu qarşısında çox böyük çətinliklə dayanmış- lar. Ərəblərə qarşı mübari- zədə, qeyd etdiyimiz kimi, Varaz Qriqorun oğlu Ca- vanşirin başçılığı ilə alban qoşunları da iştirak etmiş- Kalankatlı xəbər vermişdir ki, Cavanşir 7 il sərasər öz dəstəsi ilə ərəblərə qarşı dö- yüşmüş, özünü cəsur əskər, istedadlı sərkərdə kimi gös- tərmişdi. 636-cı ildə Sasa- nilərin qədim paytaxtı Mədain yaxınlığında fars- larla ərəblər arasında daha bir döyüş olur. Bu, ərəblər- dən ötrü olduqca əhəmiy- yətli bir döyüş idi. Sasani sərkərdəsi Rüstəmin ko- mandanlığı altında 80 2011
1395 illiyi Cavanşir 616-680/81
Sərkərdə 385 minlik Atropatena ordusunun tərkibində Cavanşirin dəstəsi də vuruşmuşdu. Fars ordusu bu döyüşdə məğ- lubiyyətə uğramış, Cavanşirin dəstəsi isə Atropate- naya doğru çəkilmişdir. Tarixi salnamələr Cavanşirin bu döyüşdən sonra da bir neçə parlaq qələbə qazandığını göstərmişdir. İran şahənşahı Yezdəgerd, Cavanşirin xüsusi xidmətlərini nəzərə alaraq, ona dəstəsinin önündə aparmaq üçün bayraq, zil səsli şeypurlar, iki qızıl mizraq və qızıl suyuna çəkilmiş qalxanlar vermişdir. Şahənşah Cavanşiri bütün qoşun başçılarından əziz tutmuş, onu qiymətli daş-qaşlarla işlənmiş qızıl kəmərlə, qızıl dəstəkli qılıncla, qızıl qolbaqla və çox gözəl bir tacla mükafatlandırmışdır. 639-cu ildə ərəblər tərəfindən darmadağın olunmuş Sasani qoşunlarının tör-töküntüləri onun ölkəsinə gir- mək istəyəndə Cavanşir gürcülər və Sünik (Zəngəzur) vilayətinin hakimi ilə ittifaqda onlarla gərgin döyüşə girmişdir. Tarixçilər onun bu döyüşdə göstərdiyi igidliyi belə qeyd edirlər: “O, məşhur qoşun başçısı Qeqmazini şəxsən məğlub etdi. O, özü və qoşunu əllərində qılınc onlarda (farslarda) dəhşətli bir vahimə doğurdular. Onlardan xeyli əsir, at, qatır, başqa qənimətlər alaraq geri döndülər. Onlar dağlarda yenə qarşılaşdılar və qələbə yenə ona qismət oldu.” Farslar hiylə işlədib, Cavanşirin qohumlarını əsir almış və yenə Albaniyanın hüdudlarına soxulmuşlar. Nəhayət, Cavanşir onlar üzərində tam və qəti qələbə çala bilmişdi. Bundan sonra Cavanşir Sünik knyazının qızı ilə evlənmişdi. Lakin Albaniyanın müstəqilliyini uzun müddət əldə saxlamaq Cavanşirə nəsib olmamışdı. Cavanşirin müsəlman xilafəti ilə yaxınlaşması Azərbaycan tarixində, ölkənin islamlaşması baxımın- dan mühüm rol oynamışdır. Bəlkə də xristian meyilli feodalların ona qarşı sui-qəsd hazırlamaları da elə bu- nunla şərtlənmişdi. Cavanşir həmin qəsd iştirakçılarından birinin ona vurduğu ağır yaralardan 680-(681)-ci ildə vəfat et- mişdir.
Cavanşir Azərbaycan tarixində olduqca çətin şəra- itdə ölkənin müstəqilliyini qoruyub saxlamış və möh- kəmləndirmiş görkəmli sər- kərdə və müdrik dövlət xa- dimi, özünün ərəblər, xə- zərlər, bizanslılarla qarşı- lıqlı münasibətlərində or- taya çıxan problemləri sülh və danışıqlar yolu ilə yo- luna qoymuş istedadlı dip- lomat kimi daxil olmuşdur. Cavanşir, xüsusən özü- nün Xilafət və Bizansla münasibətləri sayəsində Al- baniyanın maddi və mənəvi mədəniyyətinin inkişafı üçün çox iş görmüşdür. Da- hi alban tarixçisi Moisey Kalankatlı onun dövründə yaşayıb-yaratmışdı. Güman ki, o, “Alban tarixi” əsərini məhz Cavanşirin göstərişi ilə yazmışdır. Moisey Ka- lankatlı burada özündən əv- vəlki tarixçilərin əsərlərin- dən başqa, ixtiyarına veril- miş saray arxivinin mate- riallarından da bol-bol isti- fadə etmişdir. Sonuncu sə- nədlərə misal olaraq, Vaça- qanın yepiskoplara, Cavan- şirin Bizans imperatoru Konstantinə, Konstantinin Cavanşirə məktublarını göstərmək mümkündür. Əsərdə həmçinin saray şairi Dəvdəkin Cavanşirin ölü- münə yazdığı ağı da veril- mişdir. O, burada öz mər- hum hökmdarını ağlayaraq, qatilləri lənətləmişdir. Dəv- dək mərsiyəsinin sonunda demişdir: “O, bizim üçün Yüklə 3,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|