Microsoft Word 2017-ci№ doc

Filologiya məsələləri, 2017 
 265
определенного (вербального или невербального) акта или действия [11, 
с.218-219]. 
Таким образом речевой акт просьбы как побуждение к действию 
не  всегда  реализует  перлокутивный  эффект.  Выполнение  или 
невыполнение действия зависит с одной стороны от личных установок 
адресата и аргументативных функций речевого акта просьбы с другой, 
что  косвенно  подтверждает  положение  о  том,  что  высказывания-
просьбы  в  классификации  речевых  актов  являются  директивными 
речевыми  актами,  однако  занимают  переходящую  зону  между 
приказами, распоряжениями и советами, рекомендациями. 
 
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ 
1. Дж. Остин. Слово как действие / Дж. Остин..  М.: Прогресс, 1986, с 
.22-129. 
2. Дж. Остин. Избранное / Дж. Остин. М.: Идеал-пресс, 1999, 88 с. 
3. Дж. Серль. Классификация иллокутивных актов / Дж. Серль. Новое в 
зарубежной лингвистике. Вып.17. Теория речевых актов. М.: Прогресс, 
1986, с. 170-194. 
4.  Богданов    В.В.  Классификация  речевых  актов  просьбы / В.В. 
Богданов. Калинин, 1989, 68 с. 
5.  Вендлер  З.  Философия.  Логика.  Язык./  З.  Вендлер.  М.:  Прогресс, 
1987, 336 с. 
6. Austin, J.T. 1962. How to do things with words // J.T. Austin. Oxford: 
Clarendon Press, 1962, 166 p. 
7. Wunderlich  D. Methodological remarks on speech acts theory / D. 
Wunderlich. Speech acts theory and pragmatics.1980, p. 292-312. 
8. Ballmer  T., Brennenstuhl  W. Speech Act Classification: A Study in the 
Lexical Analysis of English Speech Activity Verbs // T. Ballmer, W. 
Brennenstuhl, Berlin, 1981, 340 p. 
9.Еемерен    Ф. ,Гроотендорст    Р.  Аргументация  коммуникации  и 
ошибки / Ф.  Еемерен  и  Р.  Гротендорст.  Петербург: «Васильевский 
остров», 1992, 207 с. 
10.  Романов  А.А.  Коммуникативно-прагматические  и  семантические 
свойства  немецких  высказываний - просьб.  автореф.  дисс.  канд. 
…филол.наук. Калинин, 1982, 16 с. 
11.  Еемерен    Ф.,  Гроотендорст    Р.  Речевые  акты  в  аргументативных 
дискуссииях. Теорети-ческая модель анализа дискуссий, направленных 
на  разрешение  конфликта  мнений.  Перевод  с  английского.  СПб, 
Нотабене, 1994, 239 с.  
 
 

---

Filologiya məsələləri, 2017 
 266
A.E.ALLAHVERDIYEVA 
                                                                                 E.İ.ALLAHVERDIYEV 
 
İNGİLİS DİLİ NİTQ AKTLARI BÖLGÜSÜNÜN  
ÜMUMİ SİSTEMİNDƏ XAHİŞ 
 
XÜLASƏ 
Məqalədə nitq aktının yaranması  və  təsnifatından bəhs edilir. 
Linqvistik praqmatikanın  əsas nəzəri konsepsiyası nitq aktı  nəzəriyyəsidir. 
C.Ostin öz əsərində nitq aktının üç aspektini qeyd edir: lokutiv, illokutiv və 
perlokutiv. C.Ostinə görə, performativlər – söyləm, hərəkət və  rəftarın 
ekvianlentidir. Performativlər sosial və kommunikativ situasiya yaradaraq 
həyati hadisələrin kontekstinə daxil olur. Performativ – praqmatika və 
söyləm nəzəriyyəsinin əsas anlayışıdır. İllokutiv aktın ən tanınmış universal 
təsnifatı amerikan məntiqçisi və filosofu C.Ostin tərəfindən tərtib edilmişdir. 
Nitq aktı  nəzəriyyəsinin müddəalarından biri ondan ibarətdir ki, insan 
kommunikasiyasının vahidi cümlə  və söyləm yox, məhz müəyyən növ 
aktların həyata keçirilməsi, belə ki, etiraf, sual, əmr, təsvir, izah, üzr, 
minnətdarlıq, təbrik və s. 
 
A.E.ALLAKHVERDIYEVA 
E.I.ALLAKHVERDIYEV 
 
REQUEST IN THE GENERAL SYSTEM OF THE CLASSIFICATION  
OF SPEECH ACTS IN ENGLISH 
 
SUMMARY 
The article deals with the origin and classification of speech act. The 
main idea of linguistic pragmatics is speech act. J.Austin in his work notes 
three aspects of the speech act: locutive, illocutive, perlocutive. According to 
J.Austin  performatives is expression, equivalent to the action, act. 
Performatives part of the context of life events, creating a social, 
communicative and interpersonal situations. Performative - one of the central 
concepts of pragmatics and theory of expression. The most famous universal 
classification of illocutionary acts based by American logician and 
philosopher J.Searle. One of the assumptions of the theory of speech acts is 
that the minimum unit of human communication is not a sentence or a 
statement, but the realization of a certain kind of acts, such as admission, 
ask, order, description, explanation, apology, thanks, greetings and so on.  
 
Рецензент:  Доктор филологических наук Земфира Алиева 

---

Filologiya məsələləri, 2017 
 267
 
ƏDƏBİYYATŞÜNASLIQ 
 
 
DÜRDANƏ SƏMƏDOVA 
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru 
Azərbaycan Milli Aviasiya Akademiyası 
 
ELMİ-FANTASTİK ƏDƏBİYYATIN TƏDQİQİ TARİXİNƏ BİR 
NƏZƏR 
 
Açar sözlər: fantastika, ədəbiyyat, tədqiqat, elm, texnika, məqalə 
Keywords: fantastic, literature, research, science, technical, article 
Ключевые  слова:  фантастика,  литература,  исследование,  наука, 
техника, статья 
   
Elmi-fantastik ədəbiyyatın tədqiqi tarixinə XX əsrin əvvəllərindən nəzər 
salmağa başlasaq,  ədəbiyyatın bu istiqamətinin sözügedən  əsrin  əvvəllərində 
öyrənilməsinin çox aşağı səviyyədə olduğunu söyləməliyik. Bunun da çox sadə 
səbəbləri vardır. Elmi-fantastik ədəbiyyatın təşəkkül və inkişaf tarixinin əsasən 
XX əsrin ortalarına (məsələn, postsovet məkanında fantastik ədəbiyyat daha çox 
20-ci illərdən sonra təşəkkül tapırdı) təsadüf etdiyini nəzərə alsaq,bu çox təbii 
bir proses kimi görünə bilər. XX əsrin 40-cı illərində isə seyrək də olsa artıq 
ədəbiyyatın bu istiqamətinin tədqiqinə  cəhdlər edilir. Bu cəhdlər də daha çox 
jurnalist münasibəti idi. Həmin illərdə  işıq üzü görən elmi-fantastik əsərlərə 
yazılan resenziyalar, publisistik jurnalist məqalələri, oxucu rəyləri də bu 
sıradandır.  
Çağdaş elmi fantastikaya münasibət bu sahənin görkəmli tədqiqatçısı və 
yazıçı-fantastı A.Klark tərəfindən düzgün bildirilmişdir. Tədqiqatçıya görə, 
çağdaş dönəmdə yaradılan fantastik ədəbiyyat nümunələri “günümüzdə  nəşr 
olunan hər hansı bir bədii əsərlər müqayisə olunacaq səviyyədədir”. Özgə sözlə, 
XXI  əsrin fantastik ədəbiyyat nümunələri rəqabətə yararlı  şəkildə yazılır və 
bədii fikir dövriyyəsinə buraxılır. Amma söylənilənlərə baxmayaraq etiraf 
etmək lazımdır ki, sözügedən dövrdə yaradılan elmi-fantastik ədəbiyyat 
nümunələri nə  qədər yüksək səviyyəli olsa da, onların bədii dəyəri klassik 
ədəbiyyatın artıq formalaşmış  və  qəlibləşmiş poetik qanunlarına cavab verə 
bilmir.  Elmi fantastikanın ümummədəni dəyəri bədii  ədəbiyyatın dəyərini 
üstələyə bilmir. 
  Fantastik  ədəbiyyatşünaslığın  əsas çətinliklərindən biri fantastik 
ədəbiyyat nümunələrindəki materialın ənənəvi yanaşmaya tabe olmaması, bədii 
analizə uyğunlaşmamasıdır. Tənqidçiləri və şərqşünasları o hal çətinliyə salır ki, 

---