Microsoft Word beynelxalq neqliyyat huququ hazir Восстановлен
Yüklə 6,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2.4.Beynəlxalq baqaj daşınması müqaviləsi
70
müqaviləsi yalnız konsensual müqavilə kimi bağlanıla bilər və bu müqavilə növü üçün real müqavilə hüquqi modeli qəbul olunmazdır. Göstərilən müqavilələr bir-birindən həm də belə bir cəhət ilə fərqlənirlər ki, beynəlxalq yük daşınması ilə bağlı olan
münasibətlərdə çox vaxt üç subyekt (iştirakçı) çıxış edir: yükgöndərən, daşıyıcı və yükalan. Beynəlxalq sərnişin daşınması müqaviləsində isə iki subyekt (iştirakçı) çıxış edir: daşıyıcı və sərnişin. Digər tərəfdən, göstərilən müqavilələr məsuliyyət məsələsinə görə bir-birindən fərqlənir. Söhbət daşıyıcının müştəri (sərnişin və ya yük sahibi) qarşısında daşıdığı məsuliyyətdən gedir. İlk növbədə qeyd etmək lazımdır ki, daşıyıcının sərnişin qarşısındakı məsuliyyəti daha ciddi xarakter daşıyır, yəni yüksəkdir. Bununla belə, bəzi dövlətlərin milli (daxili) hüququ sərnişin daşınması müqaviləsi üzrə məsuliyyət məsələsində iddiaların rəqabətinə yol verir. İddiaların rəqabətinə görə daşıyıcıya (nəqliyyat təşkilatına) həm müqavilə iddiası, həm də delikt iddiası (müqavilədənkənar iddia) verilə bilər. Başqa sözlə desək, daşıyıcı sərnişin qarşısında müqavilə məsuliyyəti və ya delikt məsuliyyəti (müqavilədənkənar məsuliyyət) daşıya bilər. İngilis-amerikan hüququ dövlətlərində müqavilə və delikt məsuliyyətlərinin rəqabətinə yol verilir. Bəzi ölkələrdə isə, məsələn, Fransada daşıyıcının sərnişin qarşısındakı məsuliyyəti yüksək olsa da, müqavilə məsuliyyəti kimi tanınır. Azərbaycan Respublikasının mülki qanunvericiliyi də daşıyıcının sərnişin qarşısında daşıdığı məsuliyyətə həm müqavilə məsuliyyəti, həm də delikt məsuliyyəti kimi baxır. Belə ki, müqavilə öhdəliklərinin icrası zamanı fiziki şəxsin həyatına, yaxud sağlamlığına vurulmuş zərərin əvəzi, əgər qanunda və ya müqavilədə daha yüksək məsuliyyət ölçüsü nəzərdə tutulmamışdırsa, delikt məsuliyyəti haqqında qaydalar üzrə ödənilir (MM-in 1117-ci maddəsi). Beynəlxalq yük daşınması müqaviləsi üzrə daşıyıcının məsuliyyəti yalnız müqavilə məsuliyyəti kimi tanınır. Delikt məsuliyyəti haqqında qaydalar burada tətbiq edilmir.
71
Bunlardan əlavə, beynəlxalq sərnişin daşınması müqaviləsi üzrə müştəri (sərnişin) artıq bağlanmış müqavilənin şərtlərini sonradan dəyişmək hüququna malikdir. Məsələn, sərnişin müqavilənin ləğv edilməsini, yaxud ondan qismən istifadə edilməsini, marşrutun və səfərin müddətinin dəyişdirilməsini və s. tələb edə bilər. Bunu nə ilə izah etmək olar? Məlum olduğu kimi, sərnişinlər öz əmək, mədəni, məişət, şəxsi, ailə və digər ehtiyaclarını ödəmək üçün daşıma prosesində iştirak edirlər, müəyyən bir yerdən başqa yerə gedirlər. Onların şəxsi mənafeləri və maddi (iqtisadi) imkanları müxtəlif olmaqla yanaşı dəyişə bilər. Təbii ki, sərnişinlərə müqavilə şərtlərini dəyişmək hüququ verilməlidir. Beynəlxalq sərnişin daşınması müqaviləsi ilə daxili sərnişin daşınması müqaviləsi arasında da fərqli cəhətlər vardır. Birinci, bu müqavilələr subyekt tərkibinə görə bir-birindən fərqlənirlər. Belə ki, beynəlxalq sərnişin daşınması müqaviləsində iştirak edən subyektlərdən (daşıyıcı və sərnişindən) biri hökmən xarici dövlətə məxsus şəxs olmalıdır. Daxili sərnişin daşınması müqaviləsinin subyektləri rolunda isə həmişə eyni bir dövlətin şəxsləri çıxış edir. Bununla belə, istisna hal kimi, beynəlxalq sərnişin daşınması müqaviləsinin subyektləri qismində eyni bir dövlətin şəxsləri də müqavilədə iştirak edə bilərlər. Belə halda, beynəlxalq sərnişin daşınması müqaviləsi daxili sərnişin daşınması müqaviləsindən onunla fərqlənir ki, bu müqaviləyə görə sərnişin xaricə səfər edir, daşıma iki dövlət arasında həyata keçirilir. İkinci, göstərilən müqavilələr bir-birindən
müqaviləsi ayrı-ayrı dövlətlərin milli (daxili) hüququ ilə tənzimlənir. Beynəlxalq sərnişin daşınması müqaviləsinə gəldikdə isə, qeyd edə bilərik ki, bu müqavilə növü, ilk növbədə, beynəlxalq
72
nəqliyyat konvensiyaları (sazişləri) ilə tənzimlənir. Afina Konvensiyasının, Varşava Konvensiyasının, Sərnişinlərin və baqajın beynəlxalq avtomobil daşınması müqaviləsi haqqında Konvensiyanın, vahid BSK qaydalarının (A əlavəsinin) və digər beynəlxalq hüquqi sənədlərin beynəlxalq sərnişin daşımalarının nizamlanmasında əhəmiyyəti böyükdür. MDB məkanında avtomobillə beynəlxalq sərnişin daşınması müqaviləsi Bişkek Konvensiyası ilə tənzimlənir. Beynəlxalq sərnişin daşımaları ikitərəfli dövlətlərarası nəqliyyat sazişləri ilə də tənzimlənə bilər. Azərbaycan Respublikası bir çox dövlətlərlə (Türkiyə, Türkmənistan, Qazaxıstan, Rumıniya, Moldova, İran, Latviya, Rusiya Federasiyası, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, İordaniya Haşimilər Krallığı, Niderland Krallığı və b.) beynəlxalq avtomobil daşımaları və əlaqəsi haqqında ikitərəfli saziş imzalamışdır. Bizim ölkə hava və dəmir yolu daşımaları sahəsində də bir sıra dövlətlərlə ikitərəfli sazişlər bağlamışdır. Bu sazişlər beynəlxalq sərnişin daşımalarının tənzimlənmə-sində mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Beynəlxalq nəqliyyat konvensiyaları (sazişləri) sərnişin daşımalarının daha vacib şərtlərini (gediş bileti, daşıyıcının məsuliyyəti, daşıyıcıya tələb irəli sürülməsi qaydaları) müəyyən edir. Buna görə də onun digər şərtlərinin ayrı-ayrı dövlətlərin milli (daxili) hüququ ilə tənzimlənməsinə ehtiyac yaranır. Hal-hazırda beynəlxalq sərnişin daşınması müqaviləsinin tənzimlənməsində milli (daxili) hüquq və nəqliyyat təşkilatlarının tarifləri (daşıma qaydaları) əsas rol oynayır. 1
2.4.Beynəlxalq baqaj daşınması müqaviləsi
Beynəlxalq sərnişin daşımaları zamanı sərnişin daşıyıcıya baqaj təhvil verə bilər. Daşıyıcıya baqaj təhvil vermək sərnişinin malik olduğu əsas hüquqlardan biridir. Bu hüquq həyata keçirilərkən
1 Бах: Садиков О.Н. Правовое регулирование международных перевозок. М., 1981, с.74. Yüklə 6,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|