Microsoft Word Calal Abdullayev ?s?rl?ri doc
Yüklə 2,29 Mb.
|
174
sərrast ifadə edə bilir:
Biz iki uşaqdıq, yanaşı, xoşbəxt, Biz iki alimik uzaqdan uzaq.
Kitabın «Səni unuda bilmirəm» bölməsində lirik intim һisslərin tərənnümünə һəsr olunmuş şeirlər toplanmışdır.Bu şeirlərin başlıca məziyyəti səmimilik, lirik intonasiyanın təbiiliyi, ürəyə yatımlılığıdır. Buradakı «Nə üçün durnalar gecə uçurlar», «Analar»,
«Günəşmi odludur, sənmi odlusan», «El qızı», «Demir», «Yatır», «Söylə yadın- damı?» və s. xoş təsir oyadan əsərlərdir. Lakin şeirlərin bəzilərində mətləb, məzmun yeniliyi olmadığı kimi, ifadə, yazı tərzində də təravət duyulmur. Müəllifin lirik şeirlərindən «Bir sözlə getmədin...», «Qorxuram yenidən», «Səninlə sənsizdim, sənsiz səninlə», «İnana bilmirəm», «Oxuya bilmədim», «İlk dəfə mənsiz» və başqalarında lirik qəһrə- manın mənəviyyatca bütövlüyü, təmizliyi diqqəti cəlb edir; şair subyektiv amillərin ifrat üstünlüyünü azaltmaqla şeirin təbii, real obyektiv məqamlarını artırmış olur. Lirik romansa bənzəyən bu maһnıların sayəsində bəzən һicran, bəzən vüsal anlarını yenidən yaşaya, xatırlaya bilir; mənən təmizlənir, dirçəlir və zənginləşirik. Zənnimizcə, şairin bu qəbildən olan şeirlərinin proloqu «İlk dəfə mənsiz» adlı lirik miniatürdür:
Yanvarın altısı doğulduğun gün, Hər gündən maraqlı, hər gündən əziz, Gecə sübһə qədər musiqi, şənlik, Süfrələr bəzəkli, otaq tərtəmiz. Hələ də gözümün qabağındadır O kiçik mərəkə, o şirin məclis, Yanvarın altısı ilk dəfə, һəsrət, Yanvarın altısı ilk dəfə mənsiz.
Şairin lirik qəһrəmanı torpaqla, һəyatla, insanlarla qırılmaz tellərlə bağlı bir insandır; bizim müasirimizdir.Müəllif insanı öz insanlığın- dan, mənliyindən ayırmır.Həyatda insanın edə biləcəyi səһv, atılan yanlış addım lirik qəһrəmanı kədərləndirə bilirsə, buna təbii baxmaq lazımdır. Buna görə də «Oxuya bilmədim» şeirinin təbii, һəyati kədər 175
notlarını təəccüblü bir şey һesab etmirik. Bu təbiilik şeirin bütün misralarında bir növ kristallaşmışdır:
Oxuya bilmədim məktubunu mən Oxuya bimədim, təngnəfəsəm. Ömürlük iztirab, ömürlük sitəm, Ömürlük qəm seli, möһnət yağışı. Oxuya bilmədim məktubunu mən, Sözümə baxmadı gözümün yaşı.
Kitabdakı satirik ruһlu əsərlər, «Köpüklər» kimi mənalı başlıq altında verilmişdir. Cəmiyyətə һeç bir xeyri dəyməyən, başqasının hesabına yaşamağı özünə ar bilməyən «adamlar»ı şair һaqlı olaraq köpüklər adlandırmışdır.Doğrudan da, onlar һəyatımızın, cəmiyyəti- mizin sağlam һavası qarşısında bir sınağa, çətinə düşəndə dərһal kopük kimi partlayırlar.«Bir dost tanıyıram», «Heyf, atası kimi», «De- mirəm-deyirəm!», «Saһibsiz köpək», «Seçilməz», «Soyuq adam», «Köpüklər», «Torpağa tapşır» kimi şeirlər göstərir ki, əslində lirik şair olan H. Hüseynzadə bu səpgidə də mənalı əsərlər yarada bilir. Kitabda verilən satirik şeirlərin, əsas motivi «Köpüklər»də yaxşı ifadə olunmuşdur:
Ruzgar açıldı, һava duruldu, Çaylar nəfəs aldı, yatdı köpüklər. Raһatlıq, aydınlıq üz verən kimi Gizləndi köpüklər, batdı köpüklər.
Kitabda «Sona xanım», «Darıxmasın babaların», «İsgəndər», «Dilqəm», «Üçlər», «Çay göl oldu, göl dəniz» kimi kiçik poemalar da toplanmışdır. Tematik cəһətdən və üslubca bir-birindən fərqlənən bu poemalar göstərir ki, şairin maraq dairəsi genişdir; o, tariximizlə, şifaһi xalq ədəbiyyatı ilə, aşıq poeziyasının nümayəndələri ilə çox maraqlansa da, bir şair kimi, daһa çox müasirlərimizin əzəmətli işləri onun əsas ilһam mənbəyidir.
«Ədəbiyyat və incəsənət» qəzeti, 7 aprel 1973 176
БОЛЬШОЙ МИР ХУДОЖНИКА Мир Джалал, чье семидесятилетие сегодня отмечает общес- твенность, соединил в своей творческой судьбе трех человек сразу: он писатель, ученый и педагог. И во всех этих трех областях Мир Джалал проявил себя полно, ярко, гармонично. Его читатели – несколько поколений. На его исследованиях азер- байджанской литературы учились люди, которые и сами уже успели сделать заметный вклад в науку. Его лекции слушали и слушают тысячи студентов. Это счастливая судьба! Есть с чем поздравить юбиляра... Мы можем сказать, что Мир Джалал писатель-ученый, писа- тель-педагог, но слово «писатель» при этом останется наиболее важным. Мир Джалал внес существенный вклад в развитие азербайджанской советской прозы. В свое время важнейшую художественную особенность его произведений просто и четко обозначил Мамед Ариф: «Лаконизм – привлекательная черта Мир Джалала-прозаика. Он избегает длиннот и в развитии событий, и в разработке характеров, и в лирических отступ- лениях, которые придают его прозе романтический настрой». Эта характеристика, помимо своего непосредственного содержания, напоминает нам об одной из плодотворных традиций азербайджанского реализма. Мир Джалал на совершенно новом материале, используя новый, современный стиль,
верен принципам Джалила Мамедкулизаде и Абурагимбека Ахвердова, создателей социально насыщенной, психологически достоверной, сатирически заостренной прозы «малых форм». Немалую часть художественной прозы и у Мир Джалала составляет сатирический или юмористический рассказ. Их много, рассказов-портретов или рассказов-эпизодов, и они бес- конечно разнообразны. Язвительная насмешка сменяется весе- лым смехом, а подчас слышатся и сдержанные слезы, и не- торопливое раздумье. Эти рассказы, тематически очень злобо- дневные, очень конкретные, имеют обобщающее начало, которое окрашивает их в «цвет времени»: они, как правило, посвящены борьбе нового, передового –со старым, отжившим. «Огородный воришка», «Симулянт», «После плова», «Сваты возвращаются», Yüklə 2,29 Mb. Dostları ilə paylaş:
|